Гронкі гневу

— І ніхто з тваіх не пісаў табе ўсе чатыры гады?

— Чаму ж, пісалі. Два гады назад ад маці паштоўку атрымаў, а на мінулыя Каляды бабка прыслала. О, Езус, і смеху ж было ў нашай камеры! Паштоўка з малюнкам — ёлка ўся ў блішчынках, быццам снегам абсыпаная. І вершык:

У свята светлае КалядыБудзь жыццю, хрыстосік, рады,І пад ёлачку ты глянь.

Падаруначак дастань.

Бабка, відаць, і не чытала яго. Пэўна, у разносчыка купіла, выбрала самую прыгожую і бліскучую. Хлопцы ў камеры жываты надрывалі ад рогату. З таго дня ўсе мяне «хрыстосікам» дражнілі. А бабка і думаць не думала, што з мяне смяяцца будуць. Бачыць, святочная паштоўка, прыгожая, бліскучая, навошта чытаць? У той год, калі мяне пасадзілі, яна свае акуляры згубіла. Да гэтага часу, думаю, яшчэ шукае.

— А як абыходзяцца яны там з вамі, у Макалестары?

— Ды нядрэнна. Кормяць па гадзінах, адзяваюць чыста, і памыцца ёсць дзе. Без жанчын толькі цяжка. — Джоўд раптам засмяяўся: — У нас там неяк аднаго тыпуса ўмоўна выпусцілі. І месяца не прайшло, як ён праштрафіўся і зноў вярнуўся да нас. У яго спыталіся, чаму ён парушыў падпіску. А ён кажа: «Якога чорта! У бацькавай халупе выгод ніякіх. Ні табе электрычнасці, ні душа. І кніжак няма, і ежа паганая». Вярнуўся, кажа, бо тут хоць якія выгоды ёсць і жратва па гадзінах. На волі, кажа, адзін супраць цэлага свету — не ведаеш, што рабіць, куды падацца. І ён украў машыну і зноў сеў. — Джоўд дастаў свой капшук, падзьмуў на курыльную кніжачку, каб аддзяліць адзін бураваты лісточак, скруціў цыгарку. — Што ж, хлапец ён не дурны, — дадаў ён. — Як падумаў я ўчора, дзе ноч буду спаць, дык страх мяне ўзяў. Прыгадаўся мне ложак і той чокнуты, што з намі быў у камеры, падумаў: што ён цяпер робіць? У нас аркестр там быў. Добры струнны аркестр. Адзін казаў, што мы маглі б нават па радыё выступаць. А сёння раніцай прачынаюся і не ведаю — падымацца ці яшчэ рана. Ляжу і чакаю, калі пабудку дадуць.

Кейсі хмыкнуў:

— Гэтак можна і не пачуць, як лесапілка вішчыць.

Жаўтавата-пыльнае святло кранула зямлю пазалотай. Кукуруза ўся залацілася. Чародка ластавак пранеслася ў небе — відаць, да нейкай вады. Чарапаха ў Джоўдавым пінжаку зрабіла яшчэ адну спробу ўцёкаў. Джоўд перагнуў папалам брылёк кепкі, і цяпер брылёк стаў падобны на крывую дзюбу вароны.

— Ну, відаць, патупаю, — сказаў Джоўд. — Скварыцца на сонцы не вельмі люблю, але цяпер ужо не так пячэ.

Кейсі рашуча падняўся.

— Старога Тома я цэлы век не бачыў, — сказаў ён. — Даўно хацеў зірнуць, як ён там. Я ж колькі часу да вас хадзіў са словам божым, грошай ніколі не браў, глыну толькі чаго-небудзь…

— Гайда, — сказаў Джоўд. — Бацька табе рады будзе. Ён заўсёды казаў, што ў цябе дзюба занадта вялікая для прапаведніка. — Джоўд падняў з зямлі пінжак і шчыльней абкруціў ім чаравікі і чарапаху.

Кейсі падабраў свае парусінавыя туфлі і ўсунуў у іх босыя ногі.

— Я не такі смелы, як ты, — сказаў ён. — Чаго добрага, яшчэ на калючы дрот наступлю ў пыле ці на шкло. Страх як баюся палец парэзаць — няма нічога горшага.

Яны нерашуча пастаялі, перш чым пераступіць лінію ценю, і раптам рушылі наперад, як два плыўцы, што спяшаюцца дабрацца да другога берага. Шпарка прайшоўшы некалькі крокаў, яны сцішылі хаду і пайшлі няспешна, быццам у роздуме. Кукурузнае бадыллё кідала на дарогу косыя шэрыя цені, у паветры стаяў душны пах нагрэтага пылу. За кукурузным полем пачаўся цёмна-зялёны бавоўнік — цёмна-зялёнае лісце з зачаткамі насенных каробачак пад пялёнкай шэрага пылу. Усходы былі няроўныя — густыя ў западзінах, дзе даўжэй трымалася вільгаць, і зусім пляшывыя на высокіх месцах. Расліны ўпарта змагаліся з сонцам. А бліжэй да гарызонту далеч зацягнулася непрагляднай рудаватай смугой. Пыльная дарога адбягала ўдалечыню хвалістай стужкай. Вербы, што раслі па берагах ручая, збочвалі разам з ім на захад, а на паўночны захад ад іх няўроблены ўчастак зямлі ўшчыльную падыходзіў да нізкага і рэдкага кустоўя. Тхала распаленым пылам, паветра было такое сухое, што слізь у носе засыхала скарынкай, а з вачэй цяклі выратавальныя слёзы.

Кейсі сказаў:

— Бачыш, як добра падымалася кукуруза, пакуль яе пылам не засыпала? Багаты быў бы ўраджай.

— Кожны год, — сказаў Джоўд, — кожны год, як я сябе памятаю, выспяваў добры ўраджай, але ні разу так і не выспеў. Дзед казаў, што зямля толькі першыя пяць гадоў добра радзіла, пакуль яшчэ перагной ад старога пустазелля ў ёй заставаўся.

Дарога апусцілася па схіле ўзгорка і паднялася на другі пакацісты груд.

Кейсі сказаў:

— Адсюль да старога Тома будзе не болей за мілю. За трэцім узгоркам, здаецца, так?

— Правільна, — адказаў Джоўд. — Калі толькі дом наш не ўкралі, як некалі бацька зрабіў.

— Дом украў?