Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները

– Պարզ բան է, պանի Մյուլլեր,– հաստատեց Շվեյկը, վերջացնելով ծնկների մասսաժը։– Եթե դուք, օրինակ, ցանկանայիք էրցհերցոգին կամ թագավոր կայսրին սպանել, անպայման մեկնումեկի հետ կխորհրդակցեիք։ Մի խելքը լավ է, երկուսը՝ ավելի լավ։ Մեկը մի խորհուրդ կտա, մյուսը՝ մի ուրիշ, և «բաց է ուղին հաջողությանց», ինչպես երգվում է մեր հիմնի մեջ։ Գլխավորն այն է, որ իմանաս, թե այդ աղան մոտովդ երբ է անցնելու։ Հիշո՞ւմ եք պարոն Էյուկենիին, որ մեր հանգուցյալ Ելիզավետային խարտոցով ծակեց։ Այնինչ հետը զբոսնում էր։ Դե եկ ու դրանից հետո մեկն ու մեկին հավատա։ Այդ օրվանից ոչ մի կայսրուհի զբոսնելու չի գնում։ Այդ բանը դեռ շատերին կպատահի։ Ա՛յ, կտեսնեք, պանի Մյուլլեր, նրանք ռուսաց ցարին ու ցարուհուն էլ կհասնեն, և գուցե, աստված չանի, մեր թագավոր կայսրին էլ, քանի որ սկսել են նրա հորեղբորից։ Ծերուկը շատ թշնամիներ ունի, ավելի շատ, քան Ֆերդինանդը։ Օրերս պանդոկում մի պարոն ասում էր. «Կգա ժամանակ, այդ կայսրերը կթռչեն իրար հետևից, և նրանց չի կարող օգնել նույնիսկ պետական դատախազությունը»։ Հետո պարզվեց, որ այդ տիպը իր խմած գարեջրի համար վճարելու փող չունի, և պանդոկապետը ստիպված եղավ ոստիկան կանչել, իսկ նա պանդոկապետին հասցրեց մեկ, իսկ ոստիկանին՝ երկու ապտակ։ Հետո նրան ձեռնասայլակով տարան, որ ուշքի գա… Այո, պանի Մյուլլեր, համա՜ թե գործեր են կատարվում հիմա։ Ուրեմն, էլի մի կորուստ Ավստրիայի համար։ Երբ ես զինվորական ծառայության մեջ էի, եղավ, որ այնտեղ մի հետևակ զինվոր կապիտանին խփեց։ Լցրել էր հրացանը ու գնացել գրասենյակ։ Այնտեղ նրան ասել էին, թե գրասենյակում անելիք չունի, իսկ նա մի գլուխ, թե՝ պետք է կապիտանի հետ խոսեմ։ Կապիտանը դուրս է գալիս և նրան զրկում զորանոցից հեռանալու իրավունքից, իսկ նա վերցնում է հրացանը և, դրմփ, ուղիղ սրտին։ Գնդակը ծակում-անցնում է կապիտանի միջով և դեռ գրասենյակում էլ վնասներ տալիս, փշրում է թանաքի շիշը, և թանաքը թափվում, կեղտոտում է պաշտոնական գրությունները։

– Իսկ այդ զինվորի վերջն ի՞նչ եղավ,– հարցրեց պանի Մյուլլերը մի րոպե անց, երբ Շվեյկն արդեն հագնվում էր։

– Շալվարակալով կախվեց,– պատասխանեց Շվեյկը, մաքրելով իր կատելոկը։– Իսկ շալվարակալն էլ իրենը չէր, փոխ էր առել բանտապահից, թե իբր շալվարն ընկնում է։ Հո չէ՞ր սպասելու, մինչև որ գնդակահարեին։ Դե՛հ իհարկե, հասկանալի է, պանի Մյուլլեր, այդ վիճակում ո՞վ գլուխը չի կորցնի։ Բանտապահին պաշտոնից վտարեցին ու վեց ամիս տվին, բայց նա չնստեց, ճղեց Շվեյցարիա և հիմա այնտեղ ինչ-որ եկեղեցում քարոզ է կարդում… հիմա ազնիվ մարդ քիչ կա, պանի Մյուլլեր։ Ես կարծում եմ, որ էրցհերցոգ Ֆերդինանդը Սարաևոյում սխալ կարծիք է կազմել այն մարդու մասին, որ նրան խփել է։ Վայ թե տեսել է այդ պարոնին ու մտածել, «Երևի կարգին մարդ է, քանի որ ինձ ողջունում է»։ Իսկ նա վերցրել է ու թխկացրել։ Մի՞ գնդակ է մխել, թե մի քանի։

– Թերթերը գրում են, պարո՛ն, թե էրցհերցոգը ծակծկվել, մաղ է դարձել։ Այն հոգավորը բոլոր փամփուշտները կրակել է նրա վրա։

– Դա շատ արագ է կատարվում, պանի Մյուլլեր։ Չափազանց արագ։ Այդպիսի գործի համար ես բրաունինգ կառնեի։ Որ նայես, խաղալիքի պես բան է, սակայն նրանով կարելի է երկու րոպեում քսան էրցհերցոգ խփել, թե՛ նիհար, թե՛ չաղ։ Թեև, խոսքը մեր մեջ, պանի Մյուլլեր, չաղ էրցհերցոգին ավելի հեշտ է դիպցնել, քան նիհարին։ Երևի հիշում եք, թե Պորտուգալիայում ինչպես խփեցին նրանց թագավորին։ Իսկ նա չաղ էր, հա՜։ Ասենք, ինքներդ էլ գիտեք, թագավորը նիհար չի լինի… Դե՛հ, ես գնացի «Թասի մոտ» պանդոկը։ Եթե գան այն տերյերը տանելու, որի համար կանխավճար եմ վերցրել, ասացեք, թե նրան պահում եմ իմ քաղաքամերձ շնանոցում, թե վերջերս ականջները կտրել եմ և մինչև որ կտրած տեղերը չլավանան լակոտին տեղափոխել չի կարելի, թե չէ ականջատեղերը կարող են մրսել։ Բանալին կթողնեք դռնապանուհու մոտ։

«Թասի մոտ» պանդոկում նստած էր միայն մի այցելու։ Դա գաղտնի ոստիկանության գործակալ Բրետշնայդերն էր։ Պանդոկապետ Պոլիվեցը լվանում էր ամանները, և Բրետշնայդերն ապարդյուն ջանում էր նրա հետ լուրջ խոսակցություն սկսել։

Պալիվեցը երևելի գռեհկախոս էր։ Նրա յուրաքանչյուր երկրորդ բառը կամ «հետույք»-ն էր կամ «կղկղանք»-ը ։ Բայց և այնպես, կարդացած մարդ էր և բոլորին խորհուրդ էր տալիս կարդալ, թե վերջին առարկայի մասին ինչ է գրել Վիկտոր Հյուգոն, պատմելով, թե Նապոլեոնի հին գվարդիան ինչպես է պատասխանել անգլիացիներին Վաթերլոյի ճակատամարտի ժամանակ։

– Լա՜վ ամառ է,– լուրջ խոսակցություն սկսեց Բրետշնայդերը։

– Այդ ամենը կղկղանքի արժեք չունի,– պատասխանեց Պալիվեցը, ամանները դասավորելով պահարանի մեջ։

– Լա՜վ օյին են խաղացել մեր գլխին Սարաևոյում,– մի նվազ հույսով ասաց Բրետշնայդերը։

– Ո՞ր Սարաևոյում,– հարցրեց Պալիվեցը։– Չլինի՞ թե Նուսլիի պանդոկում։ Այնտեղ ամեն օր տուրուդմփոց է։ Դրան Նուսլի կասեն։

– Բոսնիայի Սարաևոյում, պան պանդոկապետ։ Այնտեղ խփել են էրցհերցոգ Ֆերդինանդին։ Ի՞նչ կասեք այդ մասին։

– Ես այդպիսի գործերի չեմ խառնվում։ Թող հետույքս մտնեն նրանք բոլորն իրենց այդ գործերով,– քաղաքավարի պատասխանեց Պալիվեցը, վառելով ծխամորճը։– Հիմա, թե որ այդպիսի գործերի խառնվես, մեկ էլ տեսար վիզդ ջարդեցիր։ Ես պանդոկապետ մարդ եմ։ Ով գալիս է մոտս, գարեջուր պահանջում, նրա համար էլ լցնում եմ ու տալիս։ Իսկ ինչ-որ Սարաևո, քաղաքականություն և կամ թե հանգուցյալ էրցհերցոգ՝ մեզ չեն վերաբերվում։ Դա մեր խելքի բանը չի։ Դրանից Պանկրացի հոտ է փչում։

Բրետշնայդերը լռեց և հիասթափված աչք ածեց դատարկ պանդոկը։

– Առաջ այստեղ կախված էր թագավոր կայսեր պատկերը,– մի րոպե անց նորից խոսք բացեց Բրետշնայդերը։– Հենց այն տեղում, ուր հիմա հայելին է։