Лилия Тухватуллина, Елена Бурак

Н?нил?р китабы

Бу китапны язу минем ?з баламны туган татар телебезд? уйнатып ?стер?

максатыннан башланды. Эш барышында биред?ге шигырьле-?ырлы

уеннар башка кешел?рне? балалары ?чен д? бик файдалы булыр диг?н

фикерг? килдем.

Х?рм?тле укучым!

Сезне? д? балаларыгыз, ?зебезне? б?ек татар телен? ?йр?неп,

?ырлап-биеп, ис?н – имин ?ссенн?р!

ЭЧТ?ЛЕК

Х?рм?тле ?ти-?нил?р!

Безне? уен ??м ?ырлар ярд?менд? балагыз:

– уйный-уйный уяныр, юыныр, уенчыкларын ?ыяр, ашарга пешерер, кошларны ашатыр ??м йокларга ятар,

– 1д?н 5к? кад?р санарга ?йр?нер,

– кул астындагы ?йберл?рне (шакмак, яулык, тасма, кал?м, курчакларны) кулланып уйнар,

– хайван, яшелч? ??м ?ил?к-?имешл?рне? атамаларын ?йр?нер,

– беренче аваз ияртемн?ренн?н башлап с?йл?шерг? ?йр?нер,

– хайваннар турында к?бр?к белер, аларны? балалары ничек аталганын ?йр?нер.

Бала бел?н ?и?ел ??м к??елле итеп, шул ук вакытта с?йл?мен, к?заллавын, эре ??м вак маторикасын ?стереп ш?гыльл?н? алырсыз, тир?-як бел?н таныштырырсыз.

Уеннар 6 айдан 4 яшьк? кад?р балалар бел?н ш?хси д?ресл?р ??м т?ркемн?рд? ш?гыльл?нер ?чен туры кил?.

***

К?Б?Л?К

Уен т?н ?гъзаларын ?йр?нерг? ??м х?р?к?тл?рне? координациясен ?стерерг? ярд?м ит?р.

Бик г?з?л бер к?б?л?к. Бел?зекл?рне тоташтырабыз.

Та?нан яныма килде. Учлар як-якка карый. Кулларны канатларны сыман х?р?к?тл?ндер?без.

Талпына-талпына очып, борыныма ул тиде. Им?н бармак бел?н борын очына кагылабыз.

Аннан ма?гайга, авызыма, Ма?гайга, авызга Колакларга, кулыма, к?рс?т?без.

Тезг? кагылып ?тте. Колакларны тотабыз, кулга кагылабыз.

??м: “Сау бул! Сау бул!” – диеп, Бармаклар бел?н тез буйлап “й?гер?без”. “Сау бул!” – диеп, кул болгыйбыз.

Еракка очып китте. Кул бел?н югарыга ?рел?без.

Балага аяк очларына басарга кушабыз.

***

?НИЛ?Р ??М Б?БИЛ?Р

?леге бармак уены баланы йорт хайваннары бел?н таныштыра, ике кулны? да координациясен ?стер?.

Учлар ачык, бер-берсен? карап торалар. Ике кулны? ??р охшаш бармагын тоташтырабыз (ч?нти бармактан башлап).

Песине? – песи баласы, Ч?нти бармакларны тоташтырабыз.

Тавыкны? чебие бар. Исемсез бармакларны тоташтырабыз.

Куянны? – н?ни куяны, Урта бармакларны тоташтырабыз.

?рд?кне? б?бк?се бар. Им?н бармакларны тоташтырабыз.

? ?нил?рне? кечкен? б?бие бар. Баш бармакларны тоташтырабыз.

***

ШАЯН ТЫЧКАН

?леге уен вак моториканы, х?р?к?тл?рне? координациясен

??м игътибарны арттыра.

Безне? шаян тычканыбыз Им?н ??м урта бармак ?кренл?п алга “атлыйлар”.

Оясына качырган: Учны култык астына яшер?без.

Кабартманы, китапны, Чиратлаштырып, бармакларны бер-бер артлы б?г?без ??м ?йберл?рне саныйбыз.

Ике кашык каймакны,

Курчагымны? башлыгын,

К?бест?не? яфрагын,

Савытымны? капкачын,

Кызыл ?епле к?т?кне,

Сары саплы ?т?кне

??м каурыйлы менд?рне.

Усал песи тотканчы

Биред?н ?т капкынны! Йодырыкка “тычкан койрыгын” (калган 10-нчы бармакны) тотарга тырышабыз.

***

ГНОМНАР ??М ЙОРТЛАРЫ

Уен д?вамында балада ритмны тою хисе ?с?, “югары” ??м “т?б?н” т?шенч?л?ре бел?н танышу була; бала ике бармагын к?рс?терг? ?йр?н?.

Кечкен?, ?итез гномнар ?итез итеп йодырыклар бел?н ?ле бер, ?ле икенче учка суккалыйбыз.

Т?зил?р матур йортлар. Ике бармакны к?рс?т?без.

Бу йорт бик т?б?н?к, Ч?г?либез, кулларны баш ?стен? к?т?р?без, “йорт” ясыйбыз.

Урман янында кир?к.

Бу йорт бик т? биек, Аяк очларына басабыз, кулларны к?т?р?без, ?ск? сузылабыз.

Елга ярында т?зик.

***

КЕМ БЕЗНЕ? ШУНДЫЙ ТАТЛЫ?

Уен ирт?н уяну, к?ефне к?т?р?, яхшы хисл?р уяту ?чен туры кил?, шулай ук т?н ?гъзаларын ист? калдырырга ярд?м ит?.

Кем безне? шундый татлы? Баланы башыннан табанына кад?р сыйпыйбыз.

Кем безне? зур талантлы?

Битл?ре – сылу алма, Назлы итеп ?йтелг?н т?н ?гъзаларына кагылабыз.

Куллары шундый шома!

Колаклары чип-чиста,

Аяклары да ?итез,

К?зл?ре якты, нурлы,

?илк?се кемне? бик т?з?

Курчак сыман кызыбыз (улыбыз)!

***

КАЧЫШЛЫ