Напісанае застаецца

Нунцый (да Лютэра). У такім разе мы спалім яе на вашых дровах.

Лютэр. Згодзен, калега, калі разам з Іахімам. Танней абыдзецца для інквізіцыі — цяпер у Германіі дровы ў цане.

Нунцый. Брава, рэфарматар! Можна і разам. Чаго не зробіш у імя дружбы.

Лютэр. Таму і спадзяюся, што нашага ворага мы падорым нашаму другу.

Лютэр, Эльза і Мануэла выходзяць. Нунцый звяртае ўвагу Іахіма на Кваліфікатара, які падслухоўваў размову, і перадае яму яд.

Нунцый. Дарагому госцю, якому мы заўсёды рады.

Іахім высыпае яд у збан з півам. Гэта бачыць Кваліфікатар і падыходзіць да Іахіма.

Іахім. О-о! Пан Кваліфікатар! Дарагому госцю, як кажа яго светласць, мы заўсёды рады.

Кваліфікатар. Я таксама рады, Джавані, Іаан, Ісаак і як цябе там яшчэ… (Паказвае пакуначак з атрутай і запіску, якія атрымаў Скарына.) Панюхай, Джавані, ці не пахне паленым?

Iахім. Вы мой почырк добра ведаеце…

Кваліфікатар (ласкава). Ай мярзотнік!

Іахім. А чаму б мне і не быць мярзотнікам?.. Даруйце, жартую…

Кваліфікатар. За такія жарты ты ў мяне на кастры згарыш!

Іахім. Ну што вы ўсё пра гарачае. (Налівае піва.) Ахаладзіцеся. Тут такі жарт: павярнуся я ў гэты бок — вам смерць, павярнуся ў гэты — мне будзе смерць. Бо я маю намер пазычыць Скарыну ў інквізіцыі на некалькі дзён. У мяне ён скажа, дзе золата.

Кваліфікатар (рагоча). А мне здалося, што ты не там дурняў шукаеш.

Іахім. Табе правільна здалося. (Забівае Кваліфікатара нажом і пакідае за сталом.)

Уваходзіць Кат.

Кат. Ну і ёлуп! Я пра золата русінаў-ліцвінаў казачку расказаў, а ты, як блазнота, вушы растапырыў.

Iахім.

Ты лепш ідзі адсюль, a то…

Кат. А вось гэтага якраз не трэба. Плаці за грахі свае.

Іахім перадае Кату капшук з грашыма, налівае піва.

Iахім. Zum Wohl![18]

Кат. Zum Wohl! (Адпівае піва і падае мёртвы.)

Іахім. Бедны Кат! Яму б яшчэ жыць ды жыць…

Уваходзіць Нунцый.

Асірацелі мы з вамі, ваша светласць. Кваліфікатар памёр, а з Катам памылачка выйшла. (Гладзіць Ката па галаве.)

Нунцый. He перажывай! Яны абодва дрэнна працавалі. Цяпер ты будзеш катам. (Выходзіць.)

Iахім (

праз паўзу). Катам дык катам.

XVI

Катавальня. На падлозе ляжыць Адвернік, каля яго сядзіць Скарына. Уваходзіць Іахім. Надзявае фартух і капюшон ката.

Iахім. Катам дык катам — чым не работа. А там — паглядзім…

Уваходзяць Нунцый і два манахі. Іахім прыкланяе калена.

Прыступаю да работы, ваша светласць.

Манахі бяруць Іахіма пад рукі. Гэта юнакі пры шпагах. Нунцый скідае мантыю. Гэта Гусоўскі. У яго руках шпага. Іахім ускрыквае. Скарына бачыць сяброў.

Гусоўскі (на Іахіма). Тваё слова, доктар?..

Скарына. У помсты вочы пустыя і сэрца жорсткае. У прыроджанага ж закону сутнасць у тым, каб рабіць з другім чалавекам так, як бы ты хацеў, каб рабілі з табою.

Гусоўскі. Да гэтага часу ты так і не пераканаўся, што не ўсе людзі чалавекі?!

Скарына.

Гэта мой прынцып, Мікола.

Гусоўскі (Іахіму). Жыві!.. Такі прынцып у доктара Скарыны…

Юнакі ўсаджваюць Іахіма ў крэсла для катаванняў. Гусоўскі кідае на яго мантыю Нунцыя. З’яўляюцца Маргарыта і Мсціславец.

Маргарыта. Юраська, родны! Што яны з табою зрабілі?! (Убачыла Скарыну.) Ён памёр?! Францыск, ён памёр?!!

Скарына. Так жа прыгожа, як і жыў.

Усе падыходзяць да рампы. Апускаецца заслона. У руках Скарыны і Гусоўскага свяцільнікі.

Мсціславец. А мы дамоў едзем… Мы дамоў едзем без цябе…

Маргарыта (рэчытатывам).

Пайшоў каток у лясок,Прынёс каток паясок…

Скарына (прыхінае да сябе Маргарыту). «Понеже от прирожения звери, ходящие в пустыни, знають ямы своя; птици, летающие по возъдуху, ведають гнезда своя; рибы, плывающие по морю и в реках, чують виры своя; пчелы и тым подобная боронять ульев своих, — тако ж и люди, игде зродилися и ускормлены суть по бозе, к тому месту великую ласку имають».