Навелы

– Антуан!.. Вядома, пражыўшы дзесяць гадоў сумесна, вушы прывыкаюць… Зрэшты, гэта не яе віна, і я не папракаю… Але што цяжэй за ўсё дараваць, дык гэта тое, што, падхапіўшы сабе такога мужа, як вы, яна…

– Што яна?

– Ды так, нічога…

– Вы не маеце права, Сабіна, пачынаць фразу з намёкам і абрываць яе. Ці не шапнулі вам вашы інфарматары, што ў Франсуазы былі палюбоўнікі?

– Вы сур'ёзна пытаеце, Антуан?

– Зусім сур'ёзна, магу вас запэўніць…

– Вы ведаеце добра, мой мілы, што гэтак гавораць пра ўсякую прыгожую жанчыну… Хто яго знае?.. Бывае дым і без агню… Франсуаза неасцярожная. Прыпамінаю, што ў Пон-дэ-Лёры сцвярджалі нават, што яна кахала вашага брата.

– Бертрана?

– Ну так, Бертрана.

– Чыстае ідыёцтва… Бертран увасабленне сумленнасці.

– Я ім гэта сто разоў паўтарала… Франсуаза і не здагадваецца, што я самы шчыры яе абаронца… А што там за матылькі беленькія мільгаюць у месячным святле?

– Гэта павой.

– Цудоўна! Евангельскія ліліі даліны, ці ж няпраўда?

– Я б гэтага не сказаў… А ці не пара нам вярнуцца?.. Мабыць, нас чакаюць…

– Куды вы так спяшаецеся, Антуан?.. Я б ахвотна правяла з вамі ўсю ноч у гэтым садзе.

– Я, здаецца, азяб.

– Дайце мне вашу руку… О, ды яна як лёд!.. Дазвольце, я прыкрыю вас лёгенька сваім плашчом?.. І мы б маглі гэтак жыць, сэрца к сэрцу, увесь век… Вы аб гэтым не шкадуеце, Антуан?

– Што я магу вам сказаць, Сабіна?.. А вы? Вы шчаслівая?

– Вельмі шчаслівая… Гэтак жа, як і вы, даражэнькі Антуан, гэта значыць, з адчаем у сэрцы… Гэта сцежка вядзе ўгору, праўда?.. Ад вас мне няма чаго таіць… Я доўгі час сабе жадала смерці… Цяпер яно лепш… Я супакоілася… Вы таксама.

– Якая вы здагадлівая, Сабіна!

– Не забывайце, што я вас калісьці любіла, Антуан… Гэта абвастрае зрок… Падтрымайце мяне, калі ласка… Гэты пад'ём даволі круты… Скажыце мне, Антуан, калі вы нарэшце агледзеліся? Калі вы ўбачылі Франсуазу такой, як яна ёсць? Бо як жаніліся, вы былі сам не свой, яна вам свет завязала.

– Баюся вам пярэчыць, Сабіна, але нязгоды між намі і цяпер няма… Зразумейце мяне правільна… Я і сёння адчуваю вялікую прыхільнасць да Франсуазы… «Прыхільнасць» – слова смешнае, слабае, – я люблю Франсуазу… Але, як вы толькі што трапна сказалі, першыя два гады пасля нашага шлюбу, я быў сам не свой ад пачуццяў, каханне наша было моцным, непарушным і, маю ўсе падставы сцвярджаць, узаемным.

– Вось як!..

– Што «вось як»?.. О не, Сабіна, вы заходзіце надта далёка… Але вам не ўдасца знішчыць маіх успамінаў… Франсуаза дала мне такія доказы кахання, што сляпы і той бы пераканаўся. Яна жыла для мяне, а я – для яе… Удваіх мы былі шчаслівыя і не шукалі нікога… Вы мне не верыце?.. Але я кажу праўду, Сабіна… Я кажу тое, што ведаю… Я быў з ёю… а вы не былі.

– Бедны мой друг, я з ёю была раней за вас… Я знаю вашу жонку з дзяцінства. Яе сястра Элен і яна вучыліся разам са мной… Помню, як Франсуаза, з ракеткай у руцэ, стаяла на двары Сэн-Жана і гаварыла нам, Элен і мне: «Я павінна выйсці замуж за старэйшага Кеснэ, і я выйду за яго абавязкова».

– Гэтага не можа быць, Сабіна. Сям'я Паскаль-Бушэ і мая радня ніколі не былі ў дружбе; Франсуаза мяне не ведала. Я пазнаёміўся з ёю выпадкова ў 1917 годзе, калі прыехаў у водпуск на папраўку.

– Выпадкова?.. Ну вось… Вы і ў гэта паверылі. Але ж мне Элен усё дакладна растлумачыла. Справа ў тым, што, калі пачалася вайна, пан Паскаль-Бушэ, яе бацька, дайшоў да галечы. Гуляка быў і калекцыі збіраў, а гэта дарагі занятак. Дочкі празвалі яго пашой, і ён гэтага заслугоўваў. Гнаўся за раскошай. Рэстаўрацыя замка Фларэ яго канчаткова даканала… «Дочанькі мае, – сказаў ён Элен і Франсуазе, – тут у нашай акрузе толькі два шлюбы могуць выратаваць нас: адзін з дэ Тыянжам, другі з Кеснэ». Спрытныя дочанькі злавілі і таго і другога.

– Хто вам расказаў гэту гісторыю?

– Самі сёстры. Хто ж яшчэ?..

– І вы мяне не папярэдзілі?

– Не магла ж я выдаць сяброўку… І потым я не хацела перашкаджаць… Гэта быў яе адзіны шанс. Таму што Франсуазу ні ў Луўе, ні ў Пон-дэ-Лёры ніхто, апроч такога наіўнага донкіхота, як вы, не ўзяў бы замуж. Нармандскія сем'і не любяць банкрутаў.

– Але ж пан Паскаль-Бушэ ніколі не быў банкрутам…

– Гэта праўда, але чаму?.. У часе вайны яго падтрымліваў урад, дзякуючы яго другому зяцю Марысу дэ Тыянжу, які быў дэпутатам… Пасля вайны, вы гэта лепш за мяне ведаеце, вашаму цесцю быў вымушаны памагаць ваш дзед. А на гэта ён якраз і разлічваў… А!.. Ізноў гэты цудоўны водар… Мы набліжаемся да тэрасы… Пачакайце хвілінку, Антуан, – я задыхаюся.

– Вы многа гаварылі падымаючыся.

– Пакладзіце мне на сэрца руку… Чуеце, як б'ецца ў грудзях, ледзь не выскачыць… Вазьміце… Вось мая хустачка… Вытрыце губы, Антуан… Жанчыны – жудасныя істоты, адразу ж заўважаць чырвоны след… Не, сваю хустачку схавайце, а то яна вас выдасць… Каб вы былі больш спрактыкаваным мужам, вы б гэта ведалі даўным-даўно… І вось што… Абмахніце левае плячо, там, мабыць, засталося трошкі пудры… Так, добра… Цяпер мы можам выйсці на святло.

Праз некалькі хвілін госці паехалі. Жанчыны пажадалі адна адной здароўя і развіталіся, як родныя сёстры.

Гатэль «Танатос Палац»