Андрей Тихомиров

Nga historia e popullit grek

Greket: formimi i nje populli, shpernguljet

Greket (veteemri – Helenet) – njerezit qe perbejne popullsine kryesore te Greqise, Qipro. Emri greke iu dha ne kohet e lashta nga romaket sipas emrit te nje prej fiseve te vogla te kolonisteve helene ne Italine jugore. Populli helen filloi te merrte forme rreth shekullit te 12-te. para Krishtit e. si rezultat i perzierjes se banoreve me te lashte te Greqise, pellazgeve, me te ardhur nga Azia e Vogel (tirsene, kariane etj.), te cilet, nga ana tjeter, vinin nga stepat e Uraleve Jugore (ku ishte indoja me e lashte. -U formua bashkesia evropiane), dhe fise nga veriperendimi i Gadishullit Ballkanik, te cilet atehere perbeheshin kryesisht nga kater fise: akejte, jonianet, eolet, dorianet dhe disa te tjere me te vegjel.

Greket ishin percuesit e nje qyteterimi te larte, ata paten nje ndikim te madh kulturor te popujt fqinje, nxiten zhvillimin e prodhimit te tyre material dhe kontribuan ne dekompozimin e sistemit primitiv komunal. Shoqeria klasore lind kryesisht aty ku u zhvillua ujitja e lashte artificiale, ne zona te lidhura ngushte me qyteterimet e lashta bujqesore. Kalimi i njerezve ne nje formacion te ri shoqeror u shoqerua me nje sere arsyesh, kryesisht me zhvillimin e formave progresive te ekonomise dhe teknologjise. Ky aspekt i veprimtarise njerezore ne epoken e shoqerise klasore pasqyrohet ne materialet arkeologjike – perhapja e qeramikes dhe mjeteve bujqesore prej hekuri. Pervec kesaj, materiali arkeologjik jep nje pamje te gjalle te jetes se klasave. Me ardhjen e shoqerise klasore shoqerohen shfaqja e qyteteve, ndertimi i strukturave te medha arkitekturore, perhapja e shkrimit, akumulimi i papare i luksit dhe shfaqja e parave.

Informacioni me i rendesishem per aspekte te ndryshme te historise se formimit te popullit te lashte grek permbahet ne traditen e lashte letrare – veprat e shkrimtareve antike qe kane ardhur deri ne kohen tone ne nje forme pak a shume te plote, burime dokumentare: dekrete, ligje, kontrata, dedikime etj.; monumente materiale: mbetje ndertesash, vegla pune, arme, sende shtepiake; Te dhenat e Greqise se lashte. Zbulimet arkeologjike kane dhene shume informacione te reja ne studimin e historise se Gjeorgjise. Ne 1871, G. Schliemann, i cili ndermori germimet ne kodren Hisarlyk ne Azine e Vogel, zbuloi mbetjet e Trojes se lashte dhe nje sere vendbanimesh qe ekzistonin para saj. Gjate germimeve te Mikenes dhe Tiryns, Schliemann gjeti nje sasi te madhe materiali qe ben te mundur te flitet per nje kulture te vecante mikene. Ne vitin 1900, arkeologu anglez Arthur Evans gjeti mbetjet e nje pallati ne vendin e Knossos antik, i cili beri te mundur qe te flitej per kulturen Kretane, e cila doli te ishte me e vjeter se ajo mikene.

Nga veprat letrare, jane vecanerisht te vlefshme veprat e historianeve greke. Historiografia e lashte i ka rrenjet ne epiken e lashte, e perfaqesuar nga poema te tilla te famshme si Iliada dhe Odisea. Ky informacion per jeten e fshataresise beotiane gjate formimit te shoqerise skllavopronare gjendet ne poezite e poetit beotian Hesiod – "Punet dhe ditet", "Teogonia".