PMEG_15.0.3_provizora_PDF_24_Marto_2019

Coca Cola ^ koka kola (Angla nomo de trinkaĵo). La "O" (diftongo) fariĝas simpla vokalo. La malklaraj finaĵvokaloj fariĝas A laŭ la skribo.

Chaplin ^ ĉaplin, ĉeplin (Usona nomo de kinartisto). La "A" elparol- iĝas Angle inter A kaj E. Verŝajne A laŭ la skribo estas preferinda, sed ankaŭ E eblas. La malklara elparolo de "I" fariĝas I.

Winchester ^ vinĉester (Angla urbonomo). La "W" (= Ŭ) fariĝas V, ĉar Esperanta Ŭ normale ne aperas vortkomence. La malklara "E" fariĝas E. La fina "ER", kiu elparoliĝas kiel vokaleca R, fariĝas ER, ĉar Esperante R ne povas esti vokalo.

Dreyfus ^ dre(j)fus (nomo de historie fama Franca oficiro). La "Y" estas neelparolata France. Ĝi povas fariĝi J aŭ malaperi. La "U" (ronda antaŭa vokalo) fariĝas U laŭ la skribo.

Honore de Balzac ^ (h)onore de balzak (Franca nomo de verkisto). La "H" estas neelparolata France. Ĝi povas resti, laŭ la skribo, aŭ malaperi. La malklara vokalo en de fariĝas E laŭ la skribo.

Changzhou ^ ĉan(g)ĝo (Ĉina urbonomo). La spira "CH" fariĝas Ĉ. La senspira "ZH" fariĝas Ĝ. La "NG" (vela naza konsonanto) fariĝas N, aŭ eventuale N + G laŭ la skribo. La diftongo "OU", kiu estas fremda al Esperanto, fariĝas O.

al-Ghurdaqa ^

(al-)hurdaka aŭ (al-)gurdaka (Araba nomo de Egipta havenurbo). Al estas difina artikolo kaj povas forfali. "GH" (= voĉa Ĥ) fariĝas Ĥ aŭ G. La ekstreme malantaŭa "Q" fariĝas K.

Haliaeetus leucoryphus ^ halieetus leŭkorifus (Latina scienca nomo de birdospeco; la Esperanta nomo estas haliaeto). La "AE" fariĝas E. La "Y" fariĝas I.

Kalocsay ^ kaloĉai (Hungara nomo de Esperanta verkisto). Hungara malhela "A" fariĝas ordinara A laŭ la skribo.

Malmo ^ malme, malmo (Sveda urbonomo). La "0" (antaŭa ronda vokalo) fariĝas E aŭ O.

Akcentado

Ekzistas tri manieroj akcenti en Esperanteca elparolo. Por ĉiu nomo oni elektu manieron, kiu ŝajnas oportuna:

Se la origina lingvo havas akcenton, oni povas konservi la originan akcenton.

Oni povas akcenti sur la antaŭlasta vokalo laŭ la Esperanta akcento- regulo. Tio estas ofte natura, kiam la nomo ŝajnas havi ian finaĵon similan al la Esperantaj finaĵoj.

Oni povas imagi finan apostrofon (§10.1) - anstataŭ O-finaĵo - kaj akcenti lastvokale.

Coca cola ^ koka kola aŭ kokakola

Chaplin ^ ĉaplin aŭ ĉaplin

Haliaeetus leucoryphus ^ halieetus leŭkorifus aŭ halieetus leŭkorifus

Kalocsay ^ kaloĉai aŭ kaloĉai

Malmo ^ m

almo, malme (la "duobla" Sveda akcento fariĝas ordinara akcento)

Gramatiko

3. Gramatika superrigardo

Ĉi tiu superngardo klarigas, kiel la diversaj specoj de vortoj estas nomataj en PMEG. Ĝi ankaŭ klarigas la bazajn principojn de frazokonstruado kaj frazanalizado.

3.1. Vortospecoj

Ekzistas du specoj de vortoj en Esperanto: radikvortoj kaj vortetoj. Radikvortoj

Plej multaj vortoj en Esperanto estas radikvortoj. Radikvorto baze konsistas

el radiko + vortklasa finaĵo, ekz.: patro, rozo, suno, amo, sana, verda, ege, aparteni, brilas, estos.

Radikoj esprimas plej diversajn aferojn: bestojn, homojn, agojn, kvalitojn, abstraktaĵojn, konkretaĵojn k.t.p. Radiko ne povas aperi memstare kiel vorto, sed bezonas finaĵon. Ekzistas naŭ vortigaj finaĵoj: O, A, E, I, AS, IS, OS, US kaj U. Se oni aldonas iun el tiuj finaĵoj al radiko, oni kreas vorton. Ĉiu ajn radiko povas akcepti ĉiun ajn finaĵon: homo, homa, home, homi, homas k.t.p., bluo, blua, blue, blui, bluas k.t.p., kuro, kura, kure, kuri, kuras k.t.p.

Radikvortoj povas ankaŭ konsisti el pluraj radikoj + finaĵo, aŭ el vorteto + finaĵo, k.t.p.: vaporŝipo, peri k.t.p. Legu detale pri la diversaj manieroj kon- strui radikvortojn en §37.

Iuj radikoj estas uzataj ĉefe en vortokunmetado. Oni nomas ilin afiksoj (§38): EBL, UL, MAL, GE k.a.

Ekzistas pluraj miloj da radikoj, kaj daŭre aperas novaj. Ili estas nefermita klaso de lingvoelementoj. Enkonduko de novaj afiksoj estas tamen pli mal- facila, ĉar ili apartenas al la kerno de la lingvo. Afiksoj estas pli fermita klaso de lingvoelementoj.

Vortetoj

Vorteto ne bezonas finaĵon, sed povas aperi en frazo tia, kia ĝi estas. La vortetoj estas limigita grupo de vortoj, kiuj montras tre bazajn ideojn, gramatikajn rilatojn k.t.p. Jen ĉiuj oficialaj vortetoj dividitaj en grupojn:

Rolvortetoj (§12.3): al, anstataŭ, antaŭ, apud, ĉe, ĉirkaŭ, da, de, dum, ekster, el, en, ĝis, inter, je, kontraŭ, krom, kun, laŭ, malgraŭ, per, po, por, post, preter, pri, pro, sen, sub, super, sur, tra, trans.

Pronomoj (personaj) (§11): mi, ni, vi, (ci), li, ŝi, ĝi, ili, oni, si.