PMEG_15.0.3_provizora_PDF_24_Marto_2019

La saĝulo havas siajn okulojn en la kapo, kaj la malsaĝulo iras en mal- lumo. ^ft-² La saĝulo = ĉiuj saĝuloj. La malsaĝulo = ĉiuj malsaĝuloj.

En la printempo la glacio kaj la neĝo fluidiĝas. ^{FE 39} La printempo = ĉiuj printempoj.

La invento de la rado revoluciis la mondon.

Se oni ĉi tiel prezentas specon uzante la, oni devas atenti, ke ne estiĝu kon- fuzo, ĉu oni parolas pri efektiva individuaĵo, aŭ pri speco prezentata kvazaŭ individuaĵo.

Se O-vorto aperas kiel perverba priskribo, oni nepre ne uzu la, se temas nur pri speco: Karlo estas advokato. Se oni diras Karlo estas la advokato, tiam la signifo estas "Karlo estas tiu certa advokato, kiun vi konas" aŭ "Karlo estas tiu advokato, pri kiu ni nun parolas" aŭ simile.

Speco prezentata multe-nombre

Se temas pri nombrebla afero, oni ankaŭ povas prezenti specon per multe- nombra vorto. Kiam oni parolas pri specoj, la diferenco inter unu-nombro kaj multe-nombro ofte estas malgrava:

Leonoj estas bestoj. = Leono estas besto.

Rozoj estas floroj kaj kolomboj estas birdoj.

Angloj ĝenerale parolas pli malrapide ol Hispanoj.

Ursoj troviĝas kaj en Eŭropo kaj en Ameriko.

Gitaroj estas instrumentoj kun (po) ses kordoj.

Ĉevaloj estas pli utilaj ol hundoj.

Sed ne eblas diri: *Karlo estas kuracistoj.* Karlo estas nur unu homo, kaj li ne povus esti pluraj kuracistoj.

Oni ankaŭ povas uzi multe-nombran vorton kun la, se temas emfaze pri la tuta speco. Sed nepre ne, se la O-vorto rolas kiel perverba priskribo:

La leonoj estas bestoj. Sed ne: *La leonoj estas la bestoj.*

La rozoj estas floroj kaj la kolomboj estas birdoj.

La Angloj ĝenerale parolas pli malrapide ol la Hispanoj.

La ursoj troviĝas kaj en Eŭropo kaj en Ameriko.

La lupoj estas formortantaj en Eŭropo. Temas klare pri la tuta besto- speco. Tial lupoj sen la ne taŭgas.

La gitaroj

estas instrumentoj kun (po) ses kordoj.

La ĉevaloj estas pli utilaj ol la hundoj.

9.1.5. La — specialaj uzoj La anstataŭ poseda pronomo

Ofte oni uzas la anstataŭ poseda pronomo (§11.2), se la kunteksto klare montras, kiu la posedanto estas. Tio aparte ofte okazas, kiam oni parolas pri korpopartoj, vestaĵoj aŭ parencoj. Tiam oni tre ofte preferas la:

Li levis la kapon. = Li levis sian kapon.

Mi montrisper la fingro, kien li iru. = ...per mia fingro...

Ŝi lavis al si la piedojn. = Ŝi lavis siajn piedojn.

La vojkamarado balancis la kapon kaj estis tre malĝoja. ^FA173 = ...balancis sian kapon...

La randon de la ĉapelo li ofte ektuŝas per la mano. ^M167 = ...de sia ĉapelo ... per sia mano.

Kien vi volas iri, ke vi metis sur vin la festan surtuton?^FA396 = ...vian festan surtuton?

Diru al la patro, ke mi estas diligenta.

^FE8 La patro = mia patro (la patro de la parolanto). Oni tamen ofte uzas la vortojn Patro kaj Patrino (kun komenca majusklo) kvazaŭ proprajn nomojn sen la. Tiel oni ofte parolas ene de familio. Se la parolanto kaj la aŭskultanto estus samfamilianoj, la frazo do povus esti: Diru al Patro, ke mi estas diligenta. La karesformojn paĉjo (§38.2.6) kaj panjo (§38.2.25) oni ĉiam uzas propranomece sen la, kiam oni parolas pri la propraj gepatroj: Diru al Paĉjo/paĉjo, ke...

La anstataŭ ĉiuj

Kiam ne estas risko pri miskompreno, oni povas uzi la anstataŭ ĉiuj, sed la

ne estas same insista kiel ĉiuj:

La gastoj eksidis ĉe la tablo. ~ Ĉiuj gastoj eksidis... Ĉiuj insistas pri tio, ke neniu gasto mankis. Kun la povus esti, ke eble mankis iu, sed tion oni opinias malgrava.

Ĉi-vespere la Angloj prezentos teatraĵon en la kongresejo. La Angloj ~ ĉiuj Angloj. La situacio (kongreso) tamen limigas la sencon de ĉiuj Angloj. Temas pri (pli-malpli) ĉiuj Angloj, kiuj partoprenas en la kon- greso, kaj ne pri ĉiuj Angloj de la mondo. Alia interpreto estas, ke temas pri grupo, kiu kvazaŭ reprezentas ĉiujn Anglojn en la kongreso.

Ofte, kiam oni parolas ĝenerale pri speco (§9.1.4), la egalas pli-malpli al ĉiu

aŭ ĉiuj.

La antaŭ lingvonomoj

La estas uzata antaŭ lingvonomoj (§35.4), kiuj konsistas el A-vorto plus la vorto lingvo (ofte subkomprenata). Oni uzas la, ĉar oni rigardas la lingvojn kiel unikaĵojn: la Angla (lingvo), la Ĉina (lingvo), la Nederlanda (lingvo) k.a. Ekzistas nur unu Angla lingvo, nur unu Ĉina k.t.p. (Efektive ekzistas ofte pluraj variantoj de tiaj lingvoj, sed normale oni ignoras tion.)