Чора

ТIаккха, ша цу тоьли чу дIа а йигийтина, шен пIелгара а, лергашкара а дашо хIуманаш схьа а йаьхна, уьш кIанте а йелла, аьлла йоIа: «Со йахча, нахана дийца хIума хир ду, хьуна ваха там бац. Хьайна йевзаш цхьа зуда йелахь, хIорш а йохкийтий, вайшинна, эций, йетт а балош волахьа».

Вахана, и хIуманаш а йохкийтина, эцна йетт а балош цIа вогIуш волчу хIокху кIантана дуьхьалкхетта газа а йалош вогIу цхьа стаг. «Деллахьа, жима къонах, хьо сол таронна тоьлашха хила мегара, хIара газа хьайна дIа а эций, суна йетт лахьара ахь», – аьлла, дехна цу стага. Йетт цунна дIа а белла, газа а йалош цIа вогIучу кхунна кхин цхьаъ а дуьхьалваьлла: «ХIара шаьлтий, доьхкий дIа а эций, газа суна лахьара ахь» аьлла. Цуьнгара шаьлтий, доьхкий схьа а эцна, дIавоьдучу кхунна кхин цхьаъ дуьхьалваьлла, хIара куй дIа а эций, шена шаьлтий, доьхкий лахьара ахь аьлла. Цуьнгара куй схьа а эцна, дIавоьдуш волу хIара цхьана доккхачу хи тIе кхаьчна. Хи мала дагахь, охьатаьIначу хIокхуьнан хи чу боьжна коьртара куй хино дIабаьхьна. Ша хIун дийр ду ца хууш, гIелвелла, хи йистерчу бай тIе охьахиъна хIара.

ХIокху кIанта лелочух тамаша беш, цунна тIаьхь-тIаьхьа схьаоьхуш хилла цхьа эла. ХIара хиъна Iаш, тIе а вахана, хаьттина цо:

– Ва кIант, ахь лелориг ма тамашийна хIума ду! ЦIахь зуда йуй хьан? Цо дов дийр дац хьуна? – аьлла.

– Дийр дац, – аьлла кIанта.

– Бакъахьа ду, – аьлла эло, – нагахь санна хьуна зудчо дов дахь, хьо ас, лай вина, сайна вацо дIавуьгур ву; ца дахь – ас, сайн ах мохк хьуна дIа а белла, хьо ваха хаор ву.

КIант тIе а тайна, хьалха кIант а, тIаьхьа эла а хIоьттина, ваьлла тоьла йолча вахана хIара шиъ. Эла арахь а сецна, кIант чувахана.

– Йетт ийцин ахь? – хаьттина зудчо.

– Ийци, – аьлла кIанта.

– Мичахь бу и?

– Ас и газанах хийцира.

– Мичахь йу газа?

– Ас цунах шаьлтий, доьхкий ийцира.

– КIантехь товш, хьаха, хуьлу шаьлтий, доьхкий-м! Мичахь ду уьш?

– Ас уьш куйнах хийцира…

– И-м дика ду, хьан куй бан а ма бацара, мичахь бу и?

– Со хи мала охьатаьIча, хи чу а боьжна, дIабаьхьи-кх…

– Вай, со йала хьан делаI, ма дика ду-кх Дала хьо суна цIа ваийтина! – аьлла, хазахетта хьаьвзина.

Циггахь эло шен ах мохк дIа а белла, даха хиъна, бах, и шиъ. Доцца аьлча, сайн дика зуда хила лаьа суна а, – аьлла, шен къамел чекхдаьккхира Чорас.

– Дика хIума хууш стаг хилла хьо-м, амма дика зуда дуьнен чохь шиъ бен ца хилла алалур дац соьга. Хьо Мисалматах доллург хаа лууш велахь, сарахь хин коьрте вола, иза ас къастор ду хьуна. Со а вогIур ву сайн алаша а йалош, – элира Iалигирас.

– Бакъахьа ду, делахь, – аьлла, Чора тIе а тайна, ДIай йуьртана чувуллучохь дIасакъаьстира ши доттагI.

ДIавоьдуш волу Чора ДIайн кешнашна тIекхечира.

– Ассалам Iалейкум, хIай кешнийн охIла! – элира цо. – ХIара цун пIаьлдиг биъна ваьлчахьана, со а дIаван мега шуна!

Иштта кешнашца къамел а дина, цIа вахана, шен пIаьлдиг охьа а тесна, ваьлла хин коьрте вахара иза. Циггахь шен алаша а йалош веана лаьтташ Iалигира а вара.

– ХIан, – элира Iалигирас, – Мисалмат гучуйоллушехь, ас говр, дитта тIе а ваьлла, хьалаозор йу хьуна, ахь тIаьхьара лаллалахь.

Мисалмат гучу ма-йелли, дитта тIе а ваьлла, говр хьалаозийра Iалигирас, Чорас тIаьхьара лоьллура.

– Ой, аш хIун леладо? – хаьттира цецйаьллачу Мисалмата.

– Дера, воллу тхойшиъ хIара алаша дитта тIе йаккха, – элира Iалигирас.

– Говр йолу дитта тIе? – хаьттира Мисалмата.

– Дера, кхуьнан нана-м ма йелира кху тIе, – элира Iалигирас.

– Шед тохий, лалла аш, нана йаьллехь, иза а йер йу шуна, – аьлла, дIайахара Мисалмат.

– Вало, Чора, вайшиъ дIаваха веза, – аьлла, шен доттагI а эцна, дIавахара Iалигира.

ТIаккха хиира Чорина шен доттагIчо хин коьрте говр хIунда йалийна хилла.

Дикка хан йаьлча, Iуьйранна, сагатлуш, араваьлла йуьртарчу берийн кортош а даьшна, мIараш а хедийна, чу а веана, охьахиъначу Чорина шен нана чIогIа цомгуш карийра. Чоь меттахйаьлла шен бохуш, Iуьллуш йара иза. Нене хьал-де а хаьттина, мацвеллачу Чорас, пеша тIехула кхозу йоьхь шега даттийтахьара ахь аьлла, дийхира нене. Амма нанас, йоьхь хьешана дитина ду шен, бохуш, ца даттийтира.

Чорина хаьара, нагахь хьаша вагIахь, кхин хьалха дилла рицкъа шайн доций, делахь а, чIогIа мацвеллачу Чорина и йоьхь шена даа лаьара.

Цу ойланца летта йогучу товханна хьалха, гIийла корта а оллийна, охьахиира иза. Лазаро хьийзош йолу нана, гуттар чIогIа «ай-вай» бохуш, мохь хьекха йолайелира. Нанна хаале аьлла, катоьхна схьаэцна йоьхь цIерга а тесна, и марца а мерцина, кхаьллинчу Чорин, вагийна, «Вай!» – аьлла мохь белира.

– Хьуна хIун хилла? – хаьттира нанас.

– Дера, ца хаьа суна-м, ша чо меттах ца йаьллехь, сайна кхин хIун хилла, – элира Чорас.

Цо лелочух шекйаьлла, нана хьалагIатта дагахь тохайелира. И хиъна Чора, йоьхь а эцна, араиккхира.