Иччи. Сибиэн. Абааы

Эмискэ ыалбыт ийэтэ эмээхсин ытыы-ытыы киирэн кэллэ. Мин ээбин кытта хоонньоон утуйа сытар этим. Эмээхсин бт-бт ээбиттэн крдст: «Мэхээчэ, тымтыкта элбэхтик аал эрэ уонна бииэхэ тахсыс. Манна кэпсээбэппин, оолор куттаныахтара. Таын, барыах», – диэн. Онно крдхпнэ, эмээхсин улаханнык уолуйбут, куттаммыт крнэээ. «Тоойуом, билигин киириэм, утуй», – диэн баран ээм икки сгэ кыбыныылаах эмээхсини кытта тахсыста. Улахан дьоммут тугу эрэ ботур-ботур кэпсэтэллэр. Мин оо кии утуйан хантайан хааллым.

Сарсыарда турбутум – дьиэм дьоно тн быа куттанан утуйбатахтар. Онтон кэлин истибитим, маннык быылаан буолбут. Ити сэрии кэмэ, сут дьыллар этилэр. Онон эр кии диэн ыалга сэдэх, биир эмэ оонньор уонна оолор этилэр.

Ыалбыт эмээхсин биир обургу уолунаан уокка оттор мас крд чугас эргин куоахтары кэрийбиттэр. Уола оскуолаа рэнэ сылдьан рблгэ дьиэтигэр кэлбитин, ийэтэ эмээхсин уолун км оостоору мас булунар санаалаах барбыт. Аччык оо уонна кнск лэттэн сылайан нэиилэ сылдьар эмээхсин ханна ыраатыахтара баарай? Олорор дьиэлэрин араа ттгэр ырааыйа баарыгар былыргы тхтр оннуларыгар аыйах баана ордон хаалбытын таыгар, кыра охой сиргэ, мас сытар эбит. Ону бииги дьоммут улаханнык кр, толкуйдуу барбакка эрбээн киирэн баартар. Уол крднэ, бэрэбинэтэ сороор мутуктанан кэлэр . Ийэтэ тугу дааны уорбалаабатах. Онон бэрэбинэни бтнн эрбээн кэбиспиттэр.

Дьэ, дооор, киээ хараа буолаатын кытта, хантан да кэлэрэ биллибэт ким эрэ оох кэнниттэн дьиэ иигэр баар малларынан дьону бырааттыыр. Ону крдр мин ээбиттэн тымтык крдбттэр уонна доор оостоору бэйэтин ыырбыттар. Крдллэр-крдллэр – ким да суох, тугу дааны булбаттар. Крдччлэр оох кэнниттэн таыстахтарын аайы, били мааын быраыллыбыт маллара, ииттэрэ иккиин крэйтэлиир. Онтон ыксаан кыптыыйдарын, быахтарын, биилкэлэрин, ньуоскаларын дьааыкка хатыыллар да, син биир оох кэнниттэн били биилкэлэр, быахтар, ньуоскалар хат кыырайан кэлэ тураллар. Оттон мин ээм, доор буола тахсыбыт киилэрэ, икки сгэтин икки ттгэр уктан баран, сылайан, дьиэ ортотугар муостаа сытынан кэбиэр уонна маннык диэн саалаах : «Ол-бу буолума эрэ, бараммын сгэнэн кэрдиэм». Ону истиэхтэрэ баара дуо? Син биир бырахпыттарын кубулуппатахтар. Арай били мас эрбээн аалбыт эмээхсин улахан кыыын таппыттар, уоннааы дьону сыыа-халты бырааллар .

Онтон ыксаан, тн ый быыа харааа дьиэлээх ыаллар бары оолордуун бииги балааммыт хоту ттгэр холкуос техникатын уурар улахан баайы сарайга ат сэбин уурар чгэй баайы муосталаах хос баарыгар туох баар утуйар таастарын илдьэ баран, утуйардыы оостубуттар. Сыппыттарын кэннэ, арай эмискэ бурдук астыыр массыыналарынан, саппаас чаастарынан бырааттыыллар. Кыра оолор куттанан й-мэйдээх тулуйбат айдаанын тардаллар. Улахан дьон оолорун илдьэ сылгылары тутар сэнэх, улахан баайы ампаар кнньнэ баарыгар баран дьэ уоскуйан, оостон чгэйдик утуйаллар. Ити, арааа, халлаан сырдыыта буолуо.

Сарсыарда туран истибиппит, били таптарбыт кыыстара эмискэ тбтнэн ыалдьан, иирэн хаалбыт. Кыыы иччитэх ампаар дьиэ баарыгар илдьэн хаайан кэбиспиттэр. Кыыс эрэйдээх иирэн, дьиэ истиэнэтин устун хаама сылдьар . Ону оо-уруу тннгнэн уоран крр эбит. Дьиктиргээн кэпсэтии-ипсэтии б буолаллар. Кыыс улахан быраата, били бэрэбинэни эрбэспит уол, ас илдьэн биэрдэинэ, лр сыан тааарар, оттон кыра быраатыгар кыаммат .

Баар, улахан р туораатаына тр диэннэр, кыыы кэлгийэн баран куоракка (Дьокуускайга) илдьэллэр уонна иирээки барааар туттараллар. Ол кыыстара онтон дьиэтигэр эргиллибэтээ. Арааа, лл. Быылаан мин алталаах эрдэхпинэ дьи-чахчы буолбут тбэлтэ. Билигин сылыктаатахха, ол эрбээбит бэрэбинэлэрэ, арааа, ойуун сэргэтэ буолуо. Дьэ онон кэрэх мастар уонна ойуун сэргэлэрэ абааылаах буоллахтара, эиги туох дии саныыгыт?

Петр Попов

Дьукаах

Бу чахчы буола сылдьыбыт суолу суруйан хаалларарга бэрт р толкуйдаан быаарынным. Итээйиэхтэрэ суоа, кл-элэк оостуохтара диэн кистии сылдьан баран, кырдьар сааспар ыарыах буолан баран, ыйааыа ууран ыаранатан, санааа холбоон халбанатан крдхпнэ, буолбут чахчыны суруйарга туох да куаан баар буолуо суохтаах. Тттртн, суруйбатахпына, санаабар ыар баттык буолуох курдук диэн тмккэ кэллим. Айыла араас кистэлэнэрэ арылла турдахтарына, баар, бииги тбэспит тбэлтэбит кэмниэ кэнээс быаарыллан хаалыан сп. Ол иин туох буолбутун эппэккэ-саппакка суруйдахпына, кэнээс туалаах буолуон сп курдук йдтм.

Ситэтэ суох орто оскуола оччолорго Тойбохойго эрэ баара. Бэис-сэттис кылаастарга оолор ыраах нэилиэктэн йлээх кэлэн олорон рэнэллэрэ. Оччолорго Тойбохойго ыал аыйах этэ, онон биир ыалга элбэх буолан мустан хааларбыт, ордук кн рэх аылларын саана. 1936 сыл кн Длээйээ Огдооччуйа диэн тулаайах огдообо эмээхсиэ уон биэс буолан олорбуппут. Кини дьиэтэ оскуолаттан биэрэстэ кэринээх харыйа ойуур саатыгар турара. Сахалыы, хоо суох, трт кыараас тннктээх, ааас мас сарайа р туран хараара сатаан баран, муох нэн крбт, сиргэ киирбит курдук дьиэ этэ. Хаас диэкинэн ааннааа. Онон таыстахха, туруорбах дьиээ киирэин.