Нарач

— Вось госця я прывёў, Тацяна, —Сказаў Сымон, —Пераначуе, пойдзе ранаЎ дарогу ён.Імгла, як хусткай, абвязалаУвесь затон,Зблудзіць зблудзілі б мы без мала,Каб не агонь.Ты мо, дачка, пачаставала б.Эх, і пара!Паны азёры адабралі,Няма дабра.Сягоння горш нам, як калісьціБацькіжылі,Не хлеб, а камень будзем грызціЗ сваёй раллі.

Незнаёмы

Ну што ж, ці сілы у вас мала?Склікалі б сходДы на змаганне падымалі бУвесь народ!

Сымон

Бяда, брат, пачалася летась.

Садзіся, еж.Я раскажу табе пра гэта,Паслухай лепш.

4

Моцна ўмерзла зямля.Лёд пакрыў нарачанскія плёсы.Зімы яшчэ не было.Той год да калядЦягнулася чорная восень.Пагуляць пад гармоньМоладзь, помню, прыйшла на забаву.Мы — мужчыны, ў куткуГаварылі пра тонь,Гаварылі пра розныя справы.Потым з гміны прыйшоў,Уваліўся наш солтыс ЦяцераI паперы прынёс.З дзесятак галоўСхілілася ўміг над паперай.Бачым: на рыбакоўБрэшуць. Солтыса думалі ўдарыць.Толькі ў час, гад, уцёк.

Следам шум галасоўНашых разбушаваўся, як Нарач.Аж хісталася столь, —Гул узняўся у хаце батрацкай:— Хай спрабуюць узяць!— Знойдзем пешню ці колНа паноў сярод снасцяў рыбацкіх!..∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙Ды пара мне ўжо спаць.Старасць, бачыш, і сілу падважыць.Ахочаш паслухаць далей, —Табе расказаць —Тацяна не горай раскажа…

Тацяна

А сам адкуль?

Незнаёмы

Іду здалёку…Дзе зараблю сабе начлег,А дзе і так, зайшоўшы ў вёску,Перачакаю слоту, снег.Нямала так прайшоў дарог яI ўдзень, і ўноч пад шэпат зор.Часамі скутымі рукамі

Абняць хацеў палёў прастор…

Тацяна

Ты вязнем быў?Ідзеш з астрога?Дамоў спяшаешся спачыць?

Незнаёмы

Іду знаёмаю дарогайДамоў, ды толькі не спачыць:Іду будзіць мястэчкі, вёскі.Пара ўжо косы адвастрыць,Каб да касьбы ўжо недалёкайЗмаглі мы выйсці да зары,Змаглі на чорных скібах грунтуНядолі межы зараўняцьI з новай песняй, з песняй бунтуСваёй свабоды дзень спаткаць.

Частка другая

І

Нямала зорАпала ў НарачШэрай восенню,Шмат згасла іх

Начамі цёмнымі, глыбокімі,Нат вецер іхУсіх не можа вылавіцьНі невадам густым,Ні падвалокамі.Нямала песняўАдцвітае шэрай восенню,Заносяць зімы іхЗавеямі марознымі,Нямала песняў,Што рассеялі па свеце мы,Ўдаль ідучыШляхамі чорнымі, астрожнымі.Але час прыйдзе, —Яны узыдуць, яны збудзяцца,Зазвоняць нашымі барознамі,Разорамі,I зашумяць яныПрасторамі бязмежнымі,I засінеюць яны хваляміАзёрнымі.

2