Новая прусская хроника (1394)

В год 1464-й переложена [хроника сия] на язык латинский попросту², как читатель убедиться в том мог, и закончена за 22 дня, после поверхностного взгляда [при переводе] на экземпляр оригинала; и пусть никто не дивится, что недостаточно хорошо истолкована и по-латыни испорчена³ из-за неточностей и отсутствия некоторых слов, в чём справедливо обвинить следует толмача⁴. Начата с года 1293-го, а окончена [годом] 1394-м в историческом оригинале. Переведена же и изложена в год 1464-й.

WIGANDI MARBURGENSIS

CHRONICA NOVA PRUTENICA

[0] Chronicott seu annales

WIGANDI MARBURGENSIS, equitis etfratris Ordittis Teutonici

[2]

CHRONICA NOVA PRUTENICA

sed in multis super f luis verbis descisa, inhoataque anno 1293 et terininata anno 1394

Prologus

Ad instanciam venerabilis domini Johannis Dlugosch, Custodis Wisliciensis etc., qui preter multarum probitatum insignia, quibus claret, eciam communis boni Reipublice atque Regis Polonie profectum sitit et anhelat, sequens Cronica s. Nova Prutenica ad modum veteris de vulgari teutonico translata est in latinum verbis succinctis et incultis per quendam peccatorem predicti doctoris, Amicum et servitorem sincerum.

Anno Domini 1393. tempore Conradi Walroder, magistri generalis invocatione sanctissime Trinitatis, virginis Marie et sancte Elisabeth premissa presens Cronica per quendam in vulgari ritmice confecta est. Qui veniens in Gdancz cum dicto Magistro, quendam reperit librum, originem ordinis et profectum, [4]bella etc. continentem, quomodo videlicet per varia bella ordo obtinuerit terram a paganis, quos si non tanta strenuitate subjugassent, multos perturbassent cristianos. Quare eciam multi cruciferorum et alii principes et nobiles eis succurrentes pro temporali vita eternam mercati sunt. Sed et papa magnas ordini concessit indulgentias in robur fidei et augmentum. Dedit quoque ei crucem auream et Cesar arma Imperii, scilicet Aquilam, quam fert in vexillo suo contra paganos et quidquid ab eis obtinerent, ordini subiceretur.

Dictus eciam liber continebat a 100 annis victorias ordinis et paganorum conversionem et crebram eorum aversionem. Tandem tamen in Prussia et in Lyvonia Fides catholica exaltata est et divine laudes multiplicate, signanter virginis Marie, quas optat autor a deo perpetuari.

Caput I. De Electione Karoli de Tyr in magisrum, et blasphemia Sacramento facta et ejusdem vindicta in campo Papelauken

Anno domini 1293. Preceptores concorditer elegerunt in Magistrum Prussie Karolum de Tyr nobilem, qui multa strenuitate contra Paganos et Lithwanos pugnavit. Huius

ternpore [6]Wytan, rex Lithwanorum cum suis et Rutenis venit in Prussiam, per deserta et 80 diebus devastabant terram et rapinam collectam non obtinuerunt, quia in eorum reversione ordinis vexilla contra eos erecta sunt, primum Ragnitarum, commendatoris de Insterborg, witingorum, sancti Georgii, vexillum virginis marie et cum aliis vexillis paganos straverunt; rex autem Wytan evasit et fratres cum letitia revertuntur, captivos ducentes rutenos et paganos, deo laudes decantantes.

Post hec decursis XXVI. annis, tempore ImperatoriHinrici, qui a quodam predicatore fuit intoxicatus, accidit mirandum et enorme. Rex Wytan venit in Papilouken, ubi multi cristianorum ad eum ducuntur, quos hylariter devidens compulit, ut sanctissimum cristi corpus asportarent; quo allato, ait: Omnes vos captivi mei modo debetis mihi adherere et mecum contra fidem, pugnare cristianam et ego subveniam vobis in omnibus, et hoc ideo, quia fides mea placita fiet vobis, vestra quoque est quedam delusio, nec curetis deum vestrum, cum sit impotens etc.: quod probare voluit, nam sacramentum ad terram projecit et suis pedibus non fuit veritus conculcare, dicens: Quid est quod adora[8]tis? nunquam panis potest esse deus, quare intuemini potentiam meam et convertatis vos an poganismum. Verum cristiani audita tanta blasphemia et suorum afflictione et martirio, divina ordinatione collecto exercitu forti pergunt die et nocte cum ordine vexillorum pretactorum et cum ymagine virginis de Holland et ordinatis aciebus in fervore belli, mane paganorum exercitum circumdederunt, quern ex omni parte invadunt, occidunt et capiunt. Rex eciam Wytan mala suscepit, vix fugiens interfectus esset et capite truncatus manu cuiusdam fortis cruciferi in vindictam mali, quod pridie perpetravit; unde in campo Papelauken sic afflicti et captivi cristiani soluti sunt, et in vindictam blasphemie Sacramento facte pagani interfecti sunt et crudeliter proprio in sanguine inebriati. Quo peracto leti revertuntur in Prussiam, deum glorificantes, a quo victoriam obtinuerunt et multos captivos secum duxerunt.

Caput II. De Treugis factis

Post breve intervallum facte sunt treuge, et rex ait preceptoribus: unus e vobis, suius caput ferreum fuit, molestavit me, quern libens adhuc viderem. Magister quoque destina-[10] vit ei eum, Tusemer dictum cui rex: tuo acuto gladio me quasi interfecisses, et ait: sic factum fuisset, si mei expecassetis.