Сочинения. Том 4

8.5.33. κατὰ ταὐτὰ δὲ καὶ χολὴν µέλαιναν καθαίρει ἢν διδοῖς φάρµακον ὅ τι χολὴν µέλαιναν ἄγει· καὶ ἢν τρώσῃς αὐτῷ τοῦ σώµατος µέρος τι, ὥστε ἕλκος γενέσθαι, ῥυήσεται αὐτῷ αἷµα. καὶ ταῦτα ποιήσει <σοι> πάντα πᾶσαν ἡµέραν καὶ νύκτα καὶ χειµῶνος καὶ θέρεος, µέχρις ἂν δυνατὸς ᾖ τὸ πνεῦµα ἕλκειν εἰς ἑωυτὸν καὶ πάλιν µεθιέναι, καὶ δυνατὸς ἔσται ἔστ’ ἄν τινος τούτων στερηθῇ τῶν συγγεγονότων.

8.5.34. συγγέγονε δὲ ταῦτα τὰ εἰρηµένα· πῶς γὰρ οὐ συγγέγονε; πρῶτον µὲν φανερῶς ἐστιν ἄνθρωπος ἔχων ἐν ἑωυτῷ πάντα ταῦτα αἰεὶ ἕως ἂν ζῇ, ἔπειτα δὲ γέγονεν ἐξ ἀνθρώπου πάντα ταῦτα ἔχοντος, ἔπειτα τέθραπται ἐν ἀνθρώπῳ πάντα ταῦτα ἔχοντι ἃ ἐγώ τέ φηµι καὶ ἀποδείκνυµι.”

8.5.35. διὰ τούτων ὁ ῾Ιπποκράτης ἀπέδειξε τοὺς τέτταρας χυµοὺς κατὰ φύσιν ἐν ἡµῖν εἶναι καὶ οὐχ ὥσπερ ἔνιοι νοµίζουσι τὸ αἷµα µόνον, ἐκ περιουσίας τε πάλιν ἐλέγχων διὰ τῶν ἑξῆς τοὺς ἓν ὁτιοῦν τούτων εἰπόντας εἶναι τὸν ἄνθρωπον, ὡς καὶ διὰ τῶν ἔµπροσθεν ἤλεγξε τοὺς ἓν εἰπόντας εἶναι τὸ στοιχεῖον τῶν ἐν γενέσει καὶ φθορᾷ σωµάτων, ὑπὲρ ὧν τῆς ἀποδείξεως ὡς ἔφην γέγραπταί µοι κατ’ ἐκεῖνο τὸ βιβλίον ὃ Περὶ τῶν καθ’ ῾Ιπποκράτην στοιχείων ἐπιγέγραπται.

8.5.36. καὶ τοῦτον οὖν τὸν λόγον ὁ Πλάτων ἅπαντα παρέλιπεν, ὁ δ’ ῾Ιπποκράτης ὡς ἔφην διῆλθε διὰ τῶν ἐφεξῆς τῇ προγεγραµµένῃ ῥήσει. µόνη<ν> δ’ ἀρκέσει µοι τὴν ἀρχὴν αὐτῆς παραγράψαι κατὰ λέξιν οὕτως ἔχουσαν·

8.5.37. “οἱ δὲ λέγοντες ὡς ἕν ἐστιν ὁ ἄνθρωπος δοκέουσί µοι ταύτῃ τῇ γνώµῃ χρῆσθαι· ὁρῶντες τοὺς πίνοντας ἀνθρώπους τὰ φάρµακα ἀπολλυµένους ἐν τῇσι καθάρσεσι, τοὺς µὲν χολὴν ἐµέοντας, τοὺς δέ τινας φλέγµα, τοῦθ’ ἕκαστον αὐτῶν ἐνόµισαν εἶναι τὸν ἄνθρωπον ὅ τι καθαιρόµενον εἶδον ἀποθανόντα·

8.5.38. καὶ οἱ τὸ αἷµα φάντες εἶναι τὸν ἄνθρωπον τῇ αὐτῇ γνώµῃ χρῶνται· ὁρῶντες ἀποσφαζοµένους τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὸ αἷµα καταρρέον ἐκ τοῦ σώµατος, τοῦτο νοµίζουσιν εἶναι τὴν ψυχὴν τῶν ἀνθρώπων καὶ µαρτυρίοισι τούτοισι χρῶνται ἐν τοῖσι λόγοισι.”

8.5.39. ταῦτα προειπὼν ὁ ῾Ιπποκράτης ἐφεξῆς ἐλέγχει τὴν δόξαν τῶν οὕτως ὑπολαµβανόντων, ἅπερ εἴ τις µέλλει πάντα ἀναγιγνώσκειν, ἐκ τοῦ Περὶ φύσιος ἀνθρώπου βιβλίου πάρεστιν αὐτῷ· τὸ γὰρ σύγγραµµα παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐστί.

8.6.1. ᾿Εγὼ δὲ µήκους φειδόµενος ἐπὶ τὰ συνεχῆ τοῦ λόγου τρέψοµαι. µετὰ γὰρ τὸ κατασκευάσαι τοὺς τέτταρας χυµοὺς ἡµῖν εἶναι κατὰ φύσιν, ὑπερβάλλοντας δὲ ποσότητι καὶ ἀλλοιουµένους κατὰ ποιότητα νόσων αἰτίους γίγνεσθαι, µετὰ ταῦτα δείκνυσιν ἐν µὲν τῷ χειµῶνι πλεονάζον τὸ φλέγµα, τοῦ δ’ ἦρος τὸ αἷµα καὶ τοῦ θέρους τὴν ξανθὴν χολὴν καὶ τοῦ φθινοπώρου τὴν µέλαιναν.

8.6.2. ἄµεινον δ’ ἐστὶν αὐτὴν τὴν ῥῆσιν ὅλην αὐτοῦ παραγράψαι κατὰ λέξιν οὕτως ἔχουσαν· “αὔξεται δ’ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τὸ φλέγµα τοῦ χειµῶνος· τοῦτο γὰρ τῷ χειµῶνι κατὰ φύσιν µάλιστα τῶν ἐν τῷ σώµατι ἐνεόντων ψυχρότατόν ἐστι.

8.6.3. τεκµήρια δὲ τούτων ὅτι τὸ φλέγµα ψυχρότατον· εἰ θέλοις ψαῦσαι φλέγµατος καὶ χολῆς καὶ αἵµατος, τὸ φλέγµα εὑρήσει ψυχρότατον ἐόν· καίτοι γλισχρότατόν ἐστι καὶ βίῃ µάλιστα ἄγεται µετά γε χολὴν µέλαιναν· ὅσα δὲ βίῃ ἔρχεται, θερµότερα γίνεται ἀναγκαζόµενα ὑπὸ τῆς βίης· ἀλλ’ ὅµως καὶ πρὸς ταῦτα πάντα ψυχρότατον ἐὸν τὸ φλέγµα φαίνεται ὑπὸ τῆς φύσεως τῆς ἑωυτοῦ.

8.6.4. ὅτι δ’ ὁ χειµὼν πληροῖ φλέγµατος τὸ σῶµα, γνοίης ἂν τοῖσδε· οἱ ἄνθρωποι πτύουσι καὶ ἀποµύσσονται φλεγµατωδέστατον τοῦ χειµῶνος καὶ τὰ οἰδήµατα λευκὰ γίγνονται µάλιστα κατὰ ταύτην τὴν ὥραν καὶ τἆλλα νοσήµατα φλεγµατώδεα.

8.6.5. τοῦ δ’ ἦρος ἔτι µένει ἰσχυρὸν τὸ φλέγµα [ἐστὶν] ἐν τῷ σώµατι καὶ τὸ αἷµα αὔξεται· τά τε γὰρ ψύχεα ἐξανίει καὶ τὰ ὕδατα ἐπιγίγνεται, τὸ δ’ αἷµα αὔξεται ὑπό τε τῶν ὄµβρων καὶ ὑπὸ τῶν θερµηµεριῶν· κατὰ φύσιν γὰρ αὐτέῳ ταῦτ’ ἐστὶ µάλιστα τοῦ ἐνιαυτοῦ, ὑγρόν τε γάρ ἐστι καὶ θερµόν.

8.6.6. γνοίης δ’ ἂν τοῖσδε· οἱ ἄνθρωποι τοῦ ἦρος καὶ τοῦ θέρεος µάλιστα ὑπὸ τῶν δυσεντεριῶν ἁλίσκονται καὶ ἐκ τῶν ῥινῶν τὰ αἵµατα ῥέει αὐτοῖσι καὶ θερµότατοί εἰσι καὶ ἐρυθροί.

8.6.7. τοῦ δὲ θέρεος τό τε αἷµα ἰσχύει ἔτι καὶ ἡ χολὴ αἴρεται ἐν τῷ σώµατι καὶ παρατείνει εἰς τὸ φθινόπωρον· ἐν δὲ τῷ φθινοπώρῳ τὸ µὲν αἷµα ὀλίγον γίγνεται· ἐναντίον γὰρ αὐτοῦ τῇ φύσει τὸ φθινόπωρόν ἐστιν· ἡ δὲ χολὴ τὸ θέρος κατέχει τὸ σῶµα καὶ τὸ φθινόπωρον.

8.6.8. γνοίης δ’ ἂν τοῖσδε· οἱ ἄνθρωποι αὐτόµατοι ταύτην τὴν ὥρην χολὴν ἐµέουσι καὶ ἐν τῇσι φαρµακοποσίῃσι χολωδέστα-τα καθαί ρονται· δῆλον δὲ καὶ τοῖσι πυρετοῖσι καὶ τοῖσι χρώµασι τῶν ἀνθρώπων.

8.6.9. τὸ δὲ φλέγµα τοῦ θέρεος ἀσθενέστατόν ἐστι αὐτὸ ἑωυτοῦ· ἐναντίη γὰρ αὐτοῦ τῇ φύσει ἡ ὥρη ἐστὶ ξηρή τε οὖσα καὶ θερµή.

8.6.10. τὸ δ’ αἷµα τοῦ φθινοπώρου ἐλάχιστόν ἐστιν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ· ξηρόν τε γάρ ἐστι τὸ φθινόπωρον καὶ ψύχειν ἄρχεται ἤδη τὸν ἄνθρωπον· ἡ δὲ µέλαινα χολὴ τοῦ φθινοπώρου πλείστη τε καὶ ἰσχυροτάτη ἐστίν.

8.6.11. ὅταν δ’ ὁ χειµὼν καταλαµβάνῃ, ἥ τε χολὴ ψυχοµένη ὀλίγη γίγνεται καὶ τὸ φλέγµα αὔξεται πάλιν ἀπό τε τῶν ὑετῶν τοῦ πλήθεος καὶ ὑπὸ τῶν νυκτῶν τοῦ µήκεος.

8.6.12. ἔχει µὲν οὖν πάντα ταῦτα αἰεὶ τὸ σῶµα τοῦ ἀνθρώπου· ὑπὸ δὲ τῆς ὥρης περιϊσταµένης ποτὲ µὲν πλείω γίγνεται αὐτὰ ἑωυτῶν, ποτὲ δ’ ἐλάσσω ἕκαστα κατὰ µέρος τε καὶ κατὰ φύσιν.