Universala Metodo

a. Personala substantivi: absento, adulto, adverso, avaro, bono, celibo, ciniko,

civito, demokrato, ebrio, egoisto, eklektiko, emerito, erotiko, fanatiko, fatuo, felico,

fianco, folo, forto, galanto, gurmando, hipokrito, indigeno, insolento, interno, intimo,

invalido, jaluzo, kanibalo, karo, katoliko, klasiko, klaudikanto, kleriko, koketo,

komiko, kompetento, kosmopolitano, kriplo, lunatiko, mediato, miopo, mistiko,

muto, naivo, nesano, nelibero, nericho, nesajo, neyuno, nigro, nobelo, nomado, novo,

orfano, ortodoxo, parento, patrioto, pesimisto, pio, potento, privato, profano, rebelo,

romantiko, sajo, sanguino, santo, sensualo, skeptiko, skolastiko, somnambulo, sovajo,

stoiko, strabo, stranjero, subalterno, surdo, suvereno, vandalo, vicino, vidvo, virgo,

virtuozo, yuno, yusto.

b. Kozala substantivi: bluo, dezerto, fosilo, infinito, integro, komplexo, konsonanto,

kontinuo, korelato, kurbo, liriko, mediato, orto, perspektivo, prezento, quadrato, rapido,

rekto, rondo, sengraso, singularo, sinonimo, skarlato, solo, superfluo, transverso,

uniformo, vakuo, varmo.

c. Animala substantivi: efemeri, femino, maskulo.

B 7. La nedefinita pronomo di la triesma persono en la singularo esas on (on = homo o

homi qui pro irga motivo ne nomesas plu precize).

Exempli

o On esperas ke il ganos le proceso.

o On interdiktis parolar pri ta disputDo.

B 1. ed A 4. (Adjuntajo)

Por povar dicernar eventuale la genro, on povas uzar vice la sengenra pronomo di la triesma

persono en pluralo li, la formi

• ili (maskula),

• eli (femina) o

• oli (neutra).

On povas uzar ta formi vice la simpla formo li se la frazo bezonas pluklarigeso per to,

ed oportas uzar li se povus divenar miskompreno kande on nur uzas l’ordinara formi.

23

Exempli

o On interdiktas ke siori e siorini samtempe vizitas la muzeo; ili povas vizitar ol mardie

e venerdie, ed eli merkurdie e saturdie.

o On vidas en l’agro viri e virini kun kavali. Semblas ke ili kontestas ad eli la yuro uzar

oli quale tiranimali. Ma segun mea opiniono eli esas justa; nam oli apartenas ad elia

mastro, ne ad ilia. Supozeble la disputo divenis de to ke elia mastro permisis ad ili uzar

oli, ma certe nur kande eli ja finis sua (elia) laboro.

A 4. e B 6. (Adjuntajo)

Tote same on povas indikar la genro di la objekto quan lua o lia relatas, do formacar segun

bezono: ilua, elua, olua

, ilia, elia, olia.

Exempli

o Pro quo vu prenis elua sketili e ne vua? Redonez elua e prenez vua.

o Elua filio e la kuzino di vua mastrino intencas mariajar inter su. Elua evo esas triadek

yari, ed ilua duadek-e-du.

o Vu eroras sioro; nam la frato di la fiancino rakontis a me ke elua evo esas duadek-e-du

yari dum ke ilua esas ita evo quan vu atribuis ad el.

o Sioro R., siorino K. ed ilua (lia pozesas se la infanti di R. e K. esus menconata) infanti

esas mea heredanti. Ma pro ke elua infanto ja mortis, heredas anke ilua genitori.

C 7. Simpla tempi di la pasivo

Ti formacesas per la participio di la pasivo en prezento e la korespondanta formo (tempo)

di helpanta verbo.

Prezento: me esas laudata

Imperfekto:

vu esis laudata

Futuro:

il esos laudata

Kondicionalo:

el esus laudata

Imperativo ed Optativo:

esez laudata

Infinitivo di prezento:

esar laudata

Infinitivo di preterito:

esir laudata

Infinitivo di futuro:

esor laudata

D 3. Originala adverbi

Ti ne havas specala finalo.

Adverbi kun diversa senco (anke plurasenca): anke, ankore, apene, cirkum, extra, forsan,

mem, nur, preske, seque.

D 4. Tempala adverbi

1. Originala: ankore, apene, balde, hiere, ja, jus, kande, lor, morge, nun, ofte, olim, quik,

retro, sempre, seque, subite.

2. Derivita (videz D 1. de adjektivo): frue, future, prezente, tarde;

(videz D 2. de substantivo): matene, jorne, vespere, nokte, semane, monate, yare,

momente, komence, fine, printempe, somere, autune, vintre, sundie, mardie edc.

D 5. Lokala adverbi

1. Originala:

hike, ibe, infre, retro, supre, ube.

2. Derivita (videz D 2. ): este, norde, sude, weste, dome, heme, rare, urbe, fine, komence.

24

E 11. di – havas yena senco: apartenar ad, propajo di.

Exempli

– Komenco di januaro

– formo di linguo

– stradi di (en, tra) urbo

– profito di (por, a) richi

– habitanti di (en) vilajo

– homi di (de) simila sociala situeso

– universitato di (en) nia urbo

– dialekto di Suabani

– chefurbo di Bavaria

– membri di societo

– profesoro di (pri) medicino

– paragrafo di (de, ek) lego

– la mezo di katedralo

– l’existo di ta animali

– rejo di (en) Persia