Universala Metodo

senco di la frazo esas ya modifikata ma kelkafoye preske neperceptebla.

d. Omna prepozicioni povas uzesar anke en frazi kun figurala senco se la logiko permisas

ito.

3

Ni nun montras la uzado di diversa prepozicioni.

E 1. segun – referas

1. irga kozo o persono qua justigas ulu tale agar o procedar, respektive trakteso.

Exempli

o Segun bezono uzar.

o Segun opiniono di la ortodoxi.

o Tarifo segun la cirkonstanci.

o Segun la statuti.

o Konocar segun deskripto.

o Segun anciena superstico.

o Agar segun la proverbo.

o Sucesar segun deziro.

o Punisar segun merito.

o Frizar segun la anciena modo.

o Segun l’enunco di la kuracisto.

2. la sinso di lineo o rektajo di irga kozo o loko.

Exempli

o Sendar segun (per) la rekta marvoyo.

o La domi segun la trancheo.

o Promenar segun la bordo di la lago.

E 2. malgre – esas ulagrade la kontreajo di «segun» e referas ofte ulo qua esas

konvenanta o kapabla interdiktar. Se «segun» alegas positiva argumento o suceso,

«malgre» alegas negativa.

Exempli

o Posedar perfekta saneso malgre granda evo.

o Malgre la granda risko konstruktar nova domi.

E 3. por – ligas nociono qua esas konvenanta, oportuna, anke nur relatanta ad altro, kun

ita nociono (ad, di, pri, pro, ye).

Exempli

o Laborar por (pro) l’infanti.

o Skribar por la discipuli.

o Pledar por abstenismo.

o Voyajar por la komerco.

o Konvenar por (ad) il.

o Regretar por (pro) el.

o Suplikar o pregar Deo por (pri) helpo.

o Luktar por (pri), pro) nia linguo.

o Esforcar por (pri) l’evoluciono.

o Surogato por (di) kafeo.

o Tarifo por (di) letri.

o Afrankpreco por postkarti.

o Havar intereso por (pri, pro, ye) papilioni.

o Yuro por (ad, di) omno.

o voyo por (di, ad) glitveturi.

o Salario por (di) un monato.

o Motivo por la ago.

4

o Desprizo por (ad, pri) afero.

o Komitato por enduktar paco.

o Danjero por (ad) la sano.

o Utila por (ad) lernanti.

o Oportuna pr (ad) komencanti.

o Severa por (ad, pri) servisti.

o Bona por (ad) soldati.

o Mikra por (ad) la granda moneti.

o Tro serioza por (ad) la filii.

o Indiferanta por (ad) rejo.

F. Konjuncioni di la chefa e dependanta frazi

F 1. ed (e) – kunligas singla vorti e frazi, prefere samspeca e samvaloranta.

Exempli

o Il preferis la granda e la mola oranji (t.e. la sama oranji qui esas granda e same mola

).

o El savas la Franca, Germana, Angla e linguo inter-naciona.

o La puerulo amas, quale ludilo, kavali e soldati, e la puerino bersili e pupi.

F 2. ke – introduktas dependanta frazo qua esas simpla kompenso por ula vorto, ne

expresita en la chefa frazo, prefere por la rekta komplemento.

Exempli

o La patro opinionas ke me esas en la lerneyo, ed en la pregeyo. (Quon il opinionas? Ita

objekto expresesas per la frazo kun «ke»).

o La fakto pruvas ke li esas justa. Il simulas ke la dolori esas akra.

G. Vortifado per afixi (prefixi e sufixi)

Omna afixo modifikas ed altrigas la senco o signifiko di la radiko, ma nur en ita relatoqua

expresesas per la respektiva afixo.

G 1. -ino – karakterizas la femina sexuo, sive pri homi sive pri animali.

-ulo – egale karakterizas la maskula sexuo

Notez ke Ido traktas la nomi di vivanti quale sengenra. Nur se necesa on uzas la afixi

supre. Tre poka vorti en Ido havas diferanta maskula e femina formo, p.e. patro(maskula)

e matro (femina).

Exempli

– De kato ni havas katino o katulo, hundo donas hundino o hundulo.

Kustume la sexuala afixi ne ofte esas bezonata.

G 2. ge- – uzesas por expresar la du sexui (maskula e femina) en un vorto.

Exempli

– gefrati = fratulo + fratino, gespozi = spozulo + spozino.

Ma: patro + matro = genitori.

G 3. -ilo – Kande on adjuntas -ilo a verbala radiko, la nova vorto signifikas la

instrumento od utensilo per qua on facas ito quon la verbo expresas; on uzas -ilo nur

relate konkreta kozi.

Exempli

absorbilo, apogilo, balayilo, barilo, brosilo, cinematografilo, cizilo, drashilo, envelopilo,

falchilo, filtrilo, flugilo, fosilo, frotilo, funelilo, hakilo, hektografilo, izolilo, klefilo, klozilo,

5

komutilo, kobrilo, ligilo, limilo, lokilo, maskilo, mezurilo, prezervilo, pumpilo, rabotilo,

razilo, reflektilo, remilo, remediilo, rezonilo, riglilo, segilo, separilo, shirmilo, shovelilo, siflilo,

siglilo, sketilo, skrapilo, skultilo, sondilo, stampilo, stimulilo, stopilo, suflilo, tegilo, telefonilo,

telegrafilo, tenilo, texilo, tondilo, transformilo, trikotilo, turnilo, vekigilo, ventolilo, vishilo.

[Notez: Certena generala instrumenti anke havas partikulara exempli: konseque shirmili anke

havas parapluvo o parasolo. Ultre, pro moderna teknologio, ni ofte havas nova instrumenti.]

Exerco 1

1. Il kredas ke il aquiros multa adepti por nia linguo.