Адваротны бок люстра

Вяртаючыся да сябе, Бася заўважыла ў сцяне нішу, куды можна было схаваць вопратку. Яна знайшла сярод сваіх рэчаў мужчынскае адзенне, хутка апранула яго пад сукню, захапіўшы з сабой берэт і плашчык. Спускаючыся, яна сустрэла служанку і папрасіла яе сказаць княгіні, калі тая будзе пытацца пра Барбару, што дзяўчынка не прыйдзе на вячэру, бо ў яе разбалелася галава. Бася прашмыгнула ў нішу, зняла дамскую сукню і, скруціўшы яе, пакінула там жа. Схаваўшы валасы пад берэт і захутаўшыся ў плашч, Бася накіравалася да выйсця з рэзідэнцыі, дзе яе чакаў Міхал.

Раздзел 11

– Ну нарэшце! Я ўжо змёрз чакаць цябе! – усклікнуў Міхал, топчучыся на снезе.

Бася хацела была адгыркнуцца, што яна і так сабралася вельмі хутка, проста нехта надта чапляецца, але, прыгадаўшы, што сябра праз яе можа застацца галодным да самай раніцы, вырашыла змоўчаць.

Яны ішлі па цёмным горадзе, намагаючыся трымацца ў цяні гмахаў. Вуліцы былі амаль што бязлюдныя, за выключэннем рэдкіх мінакоў, гледзячы на якіх, складана было вызначыць, з якімі намерамі яны тут бадзяюцца. Перад каранацыяй у Кракаве пазбіраўся ўсялякі зброд, таму можна было лёгка натрапіць на разбойнікаў.

Міхал і Бася прабіраліся цёмнымі завулкамі да дома, дзе спыніўся стары.

– Мабыць, ён знайшоў нейкі спосаб адправіць цябе дадому раней? – спытаў юнак.

– Мабыць, – сказала Бася. – Я ўжо так моцна змаркоцілася па бацьках, ты сабе не ўяўляеш!

Міхал пакрыўджана засоп. З аднаго боку, ён выдатна разумеў, што дзяўчынцы трэба вярнуцца дадому, але, з іншага боку, ён настолькі прызвычаіўся да яе, што з цяжкасцю ўяўляў сабе жыццё без Басінай гарэзлівасці, цікаўнасці ды вясёлага смеху. Яму нават зрабілася неяк няёмка ад сваіх разважанняў і ад эгаізму, які немаведама адкуль з’явіўся, – усё ж такі Бася не была яго ўласнасцю, нельга было так раўніва ставіцца да яе. Адагнаўшы гэтыя думкі, Міхал паспрабаваў засяродзіцца на чымсьці іншым, але пачуццё крыўды працягвала распальвацца ў ім. Ён зірнуў на Басю, якая дробненька тупала побач, адкрыў быў рот, каб нешта спытаць, але перадумаў і, пакруціўшы галавой, нахмурыўся. «Вось бы люстра адчынілася без Баські! – разважаў ён. – Яна бы тады засталася са мной…» Думкі Міхала кінуліся наўскач, малюючы самыя радасныя ўявы іх будучага жыцця.

– А што, калі ён і тут мае люстры? Мабыць, нейкае з іх адчыніцца якраз сёння? – выказала здагадку Бася.

– Як?! – Міхал спыніўся пасярэдзіне дарогі. – І ты пойдзеш? Сёння?

– Ну так, напэўна, – Бася крыху разгубілася.

– Назаўсёды? І мы… мы больш ніколі не сустрэнемся? – словы юнака павіслі ў паветры.

З хвіліну яны анямела стаялі, пазіраючы адно на аднаго і намагаючыся ўсвядоміць, што больш ніколі, ніколі не сустрэнуцца. Міхал страсянуў галавой і пайшоў уперад. Бася дагнала яго, прасунула сваю маленькую далоньку ў яго руку і шморгнула носам.

– Ты што, плачаш? – здушана спытаў Міхал.

– Не! – адчайным голасам адказала яна і, адвярнуўшыся, змахнула з веек слёзы.

Міхал паглядзеў на дзяўчынку і моцна сціснуў яе руку.

Хутка яны дабраліся да касцёла, перайшлі дарогу і пагрукалі ў дзверы дома насупраць.

– Хто? – пачуўся голас з-за дзвярэй.

– Гэта Міхал Саколіч. Ці тут спыніўся пан Штоф, што з Вільні? – спытаў юнак.

– Хвіліну.

Дзверы прачыніліся. З-за іх быў бачны стары.

– Добры вечар, пан Альбрыхт! – павіталася Бася.

– Не стойце ў дзвярах, праходзьце хутчэй, – злосна сказаў стары і, павярнуўшыся да іх спінаю, пайшоў унутр.

Міхал пытальна паглядзеў на Басю, тая пацепнула плячыма, і яны накіраваліся следам за старым.

– Я здзіўляюся вашай неразумнасці! – усклікнуў купец. – Як можна было пакінуць люстра і паехаць невядома куды і навошта? Паехаць так далёка ад адзінай вашай магчымасці вярнуцца дадому! Няўжо вы не разумееце, наколькі вашы ўчынкі былі безадказныя і неасцярожныя? А што, калі б люстра адчынілася і вы прапусцілі гэта і больш ніколі не здолелі вярнуцца?

– Але вы ж казалі, што мне тут прыйдзецца быць каля паўгода, – запярэчыла Бася, якая не чакала ад старога такіх упіканняў.

– Ці мала што я казаў? Часам бывае так, што люстра адчыняецца незалежна ад разлікаў.

– Вы мяне аб гэтым не папярэдзілі! – пакрыўджана прамовіла дзяўчынка. – Тым больш, калі Міхалу неабходна было паехаць, вас не было на месцы, а потым я не магла распараджацца сабой – сказалі ехаць да Кракава, я і паехала. Ніхто мне выбару не прапанаваў!

– Трэ было быць асцярожней з самага пачатку – ціхенька, як мышка, сядзець у доме Міхала, а не шпацыраваць па мінулым. Гэта вам не турыстычная экскурсія, легкадумнае дзяўчо!

– Вы мне гэта ўжо казалі! А між іншым, некаторыя «легкадумныя» старыя, – перадражніла купца Бася, – знянацку адпраўляюць ні ў чым не віннае «дзяўчо» ў глухое сярэднявечча, нічога не сказаўшы! Вы толькі і ведаеце, што крычаць ды ўпікаць мяне, а толкам усё растлумачыць не жадаеце.

– Ну, хопіць, – не вытрымаў стары. – Гэта нічым не скончыцца. Здаецца, вы гатовая каго хочаш перамагчы ў спрэчках, мадэмуазэль Барбара. Вы, верагодна, галодныя, хадземце вячэраць.

Стары павёў Міхала і Басю ў суседні пакой, дзе быў накрыты стол.