Добры дзень, мая Шыпшына

Аднойчы ўранні, гуляючы ў «калім-бам-ба», мы пачулі жаласнае мэканне і ўгледзелі, што на вуліцы няма чорнай бабчынай казы. Мы прыляцелі да Грыпінчынай хаты і сталі хорам мэкаць разам з казой, каб бабка хутчэй прачнулася і выпусціла яе. Але Грыпінка нешта не выходзіла, і мы раптам замаўчалі і пабеглі па дзядзьку Саньку.

Дзядзька Санька спярша пастукаў у дзверы костачкамі, забухаў кулаком, потым знайшоў трэску, прасунуў яе між вушаком і дзвярамі і адкінуў зашчапку.

— Ідзіце, мальцы, ідзіце, гуляйце...— замахаў дзядзька рукой, паказаўшыся праз хвіліну на парозе.— Не ваша тут дзела.

Надвечар мы сядзелі пад старой таполяю. Мы ведалі, што Грыпінка памерла, нам было яе шкада, але за дзень ужо неяк перашкадавалася, і цяпер нам найбольш рупіла, ці будзе, калі бабку павязуць на могілкі, граць аркестр, як тады, калі хавалі дзеда з суседняй вуліцы. Нам дужа хацелася, каб зноў прыйшлі музыкі з вялізным барабанам і блішчастымі трубамі і талеркамі.

Да нас падышоў і сеў поруч на траву дзядзька Санька. Гэтым разам ён чамусьці ніяк не мог зладзіць сваю «казіную ножку».

— Во яно, мальцы, як...— нарэшце зацягнуўшыся, загаварыў дзядзька.— Яно ж няможна радні не даць знаць. Дык я адрасы глядзець стаў. Дык няма нідзе. А ў стале тамака, пад свечкамі, пахаронкі... Сыны... Валодзькам ды Грышкам звалі... Пад самую пабеду ўжо гэта... Во яно, мальцы, як...

— А што гэта — пахаронкі? — нясмела спытаў самы малы сярод нас, Юрка, калі дзядзька Санька, цяжка падняўшыся, пайшоў.

— Гэта калі татку заб'юць,— прыцішана адказаў нехта.

Мы сядзелі пад таполяй, маўчалі і думалі.

...Райкі ў тое лета ўрадзілі наўздзіў. Трыма агромністымі вогнішчамі гарэлі каля пустой Грыпінчынай хаціны яблыні. Толькі пад прымаразкі пагасіў іх вецер.

Тую нашу вуліцу даўно забудавалі сучаенымі шматпавярховікамі, але, калі іду па ёй, кожны раз здаецца мне, што вось-вось убачу, як Грыпінка, прыгорбленая, сівая, бы лебяда, трудна тупае, абапіраючыся на кульбу, здаецца, пачую, як нечакана звонкім голасам крычыць:

— О-от сыны ў водпуск прыедуць!..

Добры дзень, мая Шыпшьша!

Л. В.

Добры дзень, мая Шыпшына!

Я не баюся назваць цябе так, бо ты не атрымаеш гэтага ліста, хоць я і кіну яго заўтра ў паштовую скрынку, хоць на канверце будуць і назва твайго горада і тваё імя. Ты не атрымаеш яго, таму што лісты можна пасылаць толькі ў будучае, а я напісаў у мінулае, у тыя два навылёт прапахлыя маладым сенам тыдні.

Паслухай, табе ніколі не здаецца — у лютаўскую халадэчу з буйнымі і калючымі зорамі ці ў золкую лістападаўскую імжаку, калі, вось як цяпер, хочацца наглуха зашторыць воккы,— табе не здаецца, што там, у нас, заўсёды ліпень, макаўка лета, і, калі ідзеш роснай вечароваю сцежкай усцяж чыгункі, з-пад ног ратуецца процьма жабянятаў, учарашніх апалонікаў, што яшчэ не ачомаліся ад шчасця свайго другога нараджэння на свет? I зусім побач старая, набакір надзетая на ўзлобак дашчаная адрынка, дзе заміж чацвёртага слупа-старчака стаўбурніцай бярэзіны, што па начах кратае страху асцярожлівымі галінкамі. I гэты першабытны, вытканы з безлічы невідочных тонкіх ніцей пах... Ён не месціцца ў цеснай адрынцы, сцякае па лесках у мееячную ноч, плыве да копанкі, на цёмна-срэбным сподку якой цьмяна свецяцца сузор'і жоўтых гарлачыкаў... А звонкай ад свежасці раніцай у блакітным прастакутніку разнасцежаных дзверцаў з'яўляецца, адразу набліжаючы да нас неба, белая птушка, і мы робім адкрыццё, што ў нашых мовах у яе ад усеагульнай любові па два імені, і на хвіліну ўспыхвае дураслівая спрэчка, піто прыгажэй: нашае бусел ці вашае гандрас...

Але я хацеў пачаць не адсюль. Я хацеў пачаць з таго, што, калі б я быў паэтам, то неадменна стварыў бы не вельмі артадаксальную оду аўтобусным зайцам. Так, аўтобусным зайцам, бо без іх звяліся б і кантралёры, а значыць, не адбылося б нічога: ні нашага ліпеня, ні гэтага ліста, ні мяне самога, такога, які я ёсць.

Для цябе яшчэ не згубіўся сярод тысячаў іншых той спякотны дзень з жоўтым «Ікарусам», які, заплюшчыўшы вочы, няцяжка было ўявіць саунаю на колах? Я ехаў на вакзал. Заўтра пачынаўся мой першы адпачынак. Дома стаяў чамадан з кшгамі і стосам чыстых нататнікаў, і на вокладцы верхняга было з жахлівай самаўпэўненасцю выведзена: аповесць.

У аўтобус зайшла кантралёрка, і я па старой звычцы на ўсякі выпадак прабіў лішні квіток. Золатавалосая высокая дзяўчына ў ільняной сукенцы разгублена корпалася ў сумачцы. Кантралёрка нервова чакала. I тут на дапамогу дзяўчыне рушыў цыбаты хлопец з вяснушкаватым тварам і ніштаватай каштанавай кучмаю на галаве (хранічны канфлікт з адміністрацыяй). Дзяўчына абдалася чырванню, і цыбаты ўбачыў, што яе вочы зялёныя, як «русалчыны косы», расчасаныя празрыстай рачной плыннго. Кантралёрка, страціўшы цікавасць, адвярнулася, і тады зеленавокая нарэшце знайшла скамечаны квіток.

— Не варта было турбавацца,— сказала яна з прыбалтыйскім акцэнтам і палёгкаю, што пазбылася залежнасці ад нечаканага дабрачынца, сказала, яшчэ ні аб чым не здагадваючыся, як не здагадваўся і сам дабрачынец, на твары якога блукала блазенская ўсмешка.