Хан Кене (на каз.яз.)

Жоламан мен Байтабын жігіттерін блуге кірісті. Найза стаан, білте мылты асынан сарбаздар алдарынан сап-сап болып тіп жатты. Кейбіреулеріні араларына таан аландарыны дгелек кміс шымдары ай сулесімен ойнап жалт-жлт етеді. Жоламан о олын ктерген сап кшке брылып, сол олын ктергені осы тбені етегінде алып жатыр.

Бие сауымы тпей, алатын жауынгерлер тадалып алынып, кшті алды озала бастады. рейлі атсті мірге дадыланан жрт, н-тнсіз шбырып кете барды. Тйені боздааны, анда-санда йысынан шошып оянан балаларды жылааны, жылыны ауы-ауы пысыраны, оырананы естілді…

Кш айлы тнде сырып, блдыр белестен тіп жо болып кетсе де, ауыл лі де осы арада трізді. Дйекші жігіттер жаан оттар жыпыр-жыпыр етеді. алы ауыл осы араа жаа келіп онып ас-суын дайындап жатана сайды.

Жоламан алан жауынгерін екіге бліп, бірін тапал арааш тоайлы ойпаттау келген сай бойына орналастырды. Екінші блегін ыра тасасына арай кетпек болып транында кенет белесті рлей шапан ат дбірлері естілді. Сарбаздар елегізе алды. Тыны тнде шыан дыбыс андай рейлі! сіресе дл азіргідей жау кткен шата.

Кп кешікпей кнгей жатаы белесті бауырлай ай астынан бір топ салт атты крінді. Найза, сойылдарын клдене стаан. Бл Табын руыны салты. здеріні ары бетке ойан ертуіл[5] жігіттері екен. Олар орталарындаы біреулерді оршай шауып келеді. не-міне дегенше тнгі даланы а жарып батырлар тран тбеге жетіп алды. И, бларды оршап келе жатандары ш салт атты. Трлері де аны кріне бастады. Біреуі ыз трізді. Ал алан екеуіні киімдері тіпті згеше. Жайы азатарыны киіміне самайды. Аласа тбелі екі елідей-а тері стаан брік, стерінде мжытарды киетіндері трізді тоыма ара шекпен. Аятарында мсі ме, лде жіішке оныш етік пе, айырып болмайды. Кім болса да жат адамдар, шеуіні де ару-жараы жо. Аттары да бден болдыран. Тек жан-жаындаы жігіттерді сйемелдеуіні ар-асында ана келе жатан трізді. Шапты деген р атаы. Тбе етегіне жетер-жетпестен, дл бір салы суа кеткен адамдардай, бастарын жерге салбыратып, трт таандап тра алды. Грс етіп лап тсуі де ажап емес.

Ертуілдер бастыы алып келгендеріні кім екенін тсіндіргенше Байтабын;

— Япырмау, мынау Абкен емес пе, — деп дауыстап жіберді.

ыз да таныды.

— Байтабынсы ба? — Ол енді згелерге иіле слем берді. — Армысыздар аалар?

Жоламан жауап айтарды.

— Барсы ба, араым.

Расында да бл Абкен еді. Абкен десе абкендей демі екен! Ат жатылау келген ашыл жзінде ай сулесі ойнап, тостаандай млдіреген бота кздері тпсіз тиы ара судай тна алан. Ктерікі ос алмалы кеудесі са келген, аппа жмыр мойнымен ттаса кз тартады. А мадайына кілі кмшат бркі, ыпша беліне мыынын оя тіккен ызыл барыт оалы пешпенті жарасып-а тр. сіресе кзге тсері, белдігіне байлаан жібек жібі шешіліп кетіп, арасынан тмен арай жерге тгілген ою ара шашы. Мндай да зын шаш болады екен-ау! Топатай болып ріліп, зегіден тмен ат тірсегіне дейін ткеріле тсіп тр.

— араым, жол болсын, — деді Жоламан.

— ол бастаан кемегер аа, — деді Абкен таы да басын иіп, — біз бір ара зыннан шошып ясын тастап шан лсіз кгершін…

— Жігіттер, аруды аттан тсірідер! — деп Жоламан мір берді.

Байтабын зі барып, азаты кне салты рпымен Абкенді ат стінен жас баладай етіп бір олымен мыынынан стап, бір олымен шалбарлы ара санына тигізер-тигізбес етіп ктеріп лып еткізіп жерге ойды.

Абкенні шашыны кереметтігін жрт енді крді. Наыз ара толын трізді тгіліп жерге тиіп жатыр. ыз шашын бір олымен ортан белінен стап, аш беліне орай салды. Ол енді депті нмен Жоламана бастан кешкен хикаясын айта бастады.

Жанындаы серіктері патша ысымдарынан ашан шірап, Дулетші деген башрт жігіттері екен. Серазыны тлегіт аулында бас паналап жреді. Осыдан ш кн брын Серазы кйеу жігіт ретінде рын келеді. Ханны нкерлері ауылда тыылып жрген шірап пен Дулетшіні стап алып, таерте Орынбора арауылмен жргізбек боп, Жантемірді йіні жанындаы арбаа ыл шылбырмен байлап ояды. Бір-екі айдан бері бауырларындай болып кеткен ашын жастарды ауылды ыз, бозбаласы жаман аяйды. Біра олдарынан ештее келмейді.

Тн ортасы ауан кезде ызды жегелері Серазыны Абкенні отауына алып келеді. аза дстрін млтіксіз орындап, «кйеу балаа» алыдыыны олын статып, аларын алып кетіп алады. Ауру тазыдай имиген, ансыз-слсіз атып алан рабайсыз Серазыдан алай тыларын білмей аласрып отыран Абкенге, тсекке жатар алдында:

— аным кеуіп барады, бір жтым саумалы бар ма, бойжеткен, — деп Серазы зілдеген болады.

Абкен трегеліп барып, крші йден сырлы аяа йып ымыз келеді. Келе жатып, неукні тісі ауыранда басан кшланы бір блегі алтасында екені есіне тседі. Ойланбастан сол кшланы алады да тостаанны ішіне тастай салады. Бкіл халыа бйідей тиетін, атыгез Серазыны ашу стінде «лмесе лем апсын» дейді.