Хан Кене (на каз.яз.)

Жоламан рі ойлап, бері ойлап бір шешімге келді. «Кп орытады, тере батырады». Бар азаты басыны бірлігі бізге оран бола алады. Біра ол оайа тсе ме? аза сонда кімні соынан ереді? Елге тта бастысы кім? Абылайды туын ктеріп жиырма жылдан бері Сібір губернаторымен, оыр- лжа, Зілара аа слтандармен алысанда, асым тре, Есенкелді, Саржанны содарынан бар ерте аландары Алтын, Тоа, Уа, Алтай руларыны ауылдары ана! Ал мені соымнан ерген Табыннан баса кім бар? Бар азатан жрта тла болар бір батыр л шыпааны ма? Неге батыр л? Аылгй шешен болса да жетпей ме? Жо, аза р ділмара ермейді. Батырлыты сйер жауынгер халы ел басарар аылдылыы мен жау тсірер ерлігі болмаса, басын имейді. Алты алаша аян ондай кім бар? Осындай бір л табылса, намыс дегенді былай оя трып, зі де оны ол астына кіруден тартынбас еді.

Алдында ол бастаан кесі мен аалары боландытан Кенесарыны бл тста блендей аты шыа оймаан. азата ол кезде не кп, батыр кп, Кенесарыны кейбір ерлігі аалары айбарыны тасасында ала беретін. Сондытан Жоламан оан тотамады. «Кім бар?» деген арманды сраына жауап таба алмай басы кі-ткі болды.

Дл осы стте оны жанына Байтабын келді. Байтабын лкен апасынан туан Кіші жзді Есентемір руындаы жалыз жиені еді. Жанындай жасы кретін. йтсе де ел амын ойлаан Жоламан, иын-ыстау атерлі нартуекел іске кбінесе Байтабынды жмсайтын. йткені Байтабын шексіз батыр, епті, айлакер. Тапсыран істі тап-тйнатай етіп орындап айтады. Біра згеге сыр бермегенмен, Жоламан да Байтабын ораланша жанын ояра жер таппайтын. Тек жалыз жиені атерлі сапардан аман-есен келгенде ана барып, жабырдан кейін ашылан аспандай жадырап сала беретін. Бгін де осындай халде еді. Байтабынды крісімен кілі ктеріліп уанып алан. Міне, енді жанына келген жиенін мадайынан иіскеді.

— Сен ораланша мылтыты аузында трандай болдым ой.

Жауынгер болып алан жас жігіт наашысыны лі де мны бала кріп мадайынан иіскегенінен ысылып:

— Ту, кке-ай… — деді клімсірей ызарып.

Жоламан бойын тез жинап алды.

— Шыан скер кп пе екен?

— Екі топ. Бірі — жзге таман крі ылыш.[3]

Елек бойымен жоары ктеріліп келеді. Бріні мойынында бір-бір карабін мылты. Басарып келе жатан оржынды ара Бураны зі.

аза ат оюа андай шебер. Адамны бойындаы бір жасылыын, не кемістігін тауып алады да соан сйкес не мазатайтын, не кекесін, немесе мадатайтын бір ат таба ояды. Байтабынны оржынды ара Бура деп траны хорунжий Карпов. Бл зі зор денелі, кеуде, білектерін жн басан ашуша ара кісі. рине бан ара Бура деген ат дрыс келеді. Ал оржынды деген сзді хорунжийден шыанын аза лдеашан мытан. Сондытан оржын артып жрмейтін ара Бураны неге оржынды дейтіндерін здері де білмейді. Сір блар да руа блінетін шыар. Шбыртпалы Аыбай деген трізді, бны да оржынды делінуі содан болар дейтін де оятын.

Карабин мылтыты отауы жылдам болмаанмен, ол кездегі е мыты ару. Жоламан сарбаздарында бл мылты атымен жо. Жігіттерді олында сойыл-шопар, сада. Тек кейбіреулерінде ана Хиуа шеберлері істеген зын мойын білтелі мылты. Сондытан сарбаздарды жаумен оян олты келгенше е кп пайдаланатындары сада. Ер басына ілген рнекті кигіз жара орамсаларда бірнеше жебелер атар тізілген. Сап жаы ана крінеді. Бас жаы тменде. Оларды кейбіреулеріні штары жылан уымен немесе аусыл болан сиырды сілекейімен суарылан. олмен стауа болмайды. Бл жебелер тиген жауды тірі алуы екіталай. Ежелден сада тартып йренген аза, осы атамзаманы арумен де зебірек пен карабина арсы шыуына араанда туелсіздік арманы ажалдан кшті боланы да йтпесе…

Жоламан алдаы айасты аншалы иына тсетінін кні брын адап тр. Ол беліндегі орасанда жасалан кк семсерін сл озап ойды да:

— Зебіректері бар ма екен? — деді.

— Жо, онысы жо.

— Мнысы жасы екен.

— Біра, ккірт о-дрісі кп деседі. зім кре алмадым. Крген жігіттер ос ат жегілген арты арбада ара кигізге оралан бір кбі о-дрі бар дегенді айтады.

— Бны да еске алан жн. Білтелі мылтыты бір сарбаза тапсырармыз. Атары тек сол ара кигізді арба болсын. — Жоламан кенет бірдеме есіне тскендей Байтабына брыла арады. — лгі а кз Жбірейілі мен маа лексалдысы кзге тспеді ме?

Жоламанны а кз Жбірейіл, маа лексалды деп траны Елек бойындаы бекеттерді Гаврилло, Александр деген урядниктері. Ашулананда кзі аарып кететін Гаврилло мен мрнынан мыылдап сйлейтін Александр, Елек бойыны азатары арасында белгілі ан ішер, тас мінез атал урядниктер. Кптен бері аза ереуілшілерімен айасып деттенгендіктен, блар алаасарлау Карповтен грі дала рысыны тсілін біледі. Елек маымен бден таныс. Айла, улытары да бар. Ереуілшілермен кейде итжыыс тсіп жретін смдар. Жоламан оларды сондытан да срап тр.

— Екеуі де Серазы ханны жасатарымен бірге. Блар да жзге таман кісі. Он шаты іштесерлері[4] бар, згелерінде исы ылыш, болат шты найза. Блар бізге шзен тоырауынан кеп тимек.

— Амалдары айын. ышаштай екі бйірден алма ой.

— Солай трізді.

— Дегендері болса игі ед-ті!.. — Жоламан кенет Байтабына тесіле арады. — Абкенді кре алды ба?

Тегеурінді жігіт бл сратан иыын ара тас басандай, п-стте ждей алды.

— Жж-жо…