Софрон Данилов

Кии биирдэ олорор

Кииэхэ саамай кндтэ – олоо.

Кииэхэ олох биир тгл бэриллэр,

ону клдьннк бараатым диэн

кэмсинэн мунаммат гына,

сидьиник, тирбээлээн аарбыт

кэми иин саатан сир-буор

сирэйдэммэт итиэннэ лр

сытан: “Олохпун бтннтн, кс-

пн бтннтн сир рдгэр баар

саамай кэрэ суолга – кии аймаы

босхолуур иин охсуууга биэрдим”, –

диэн этэр гына олоруохха наада.

Н.А.Островскай

Бастакы чааа

1

Кыыы кылгас кн киээрэн, им стэн барда. Ууга-муура биллибэт халы тайаны соурууттан хоту хайа солоон тэр Амма рс кр тумарыктыйбыт хаардаах сыыылара сууктуйдар сууктуйан, ууоргу хара тыаны, клгрбт халлааны кытта силбээн, боруора симэлийэн истилэр. Тыаа суох мэн, чугааатар чугааан испит барык улам хойдон, харааран, уун субура мырааннары, рс туналы маан иэнин, блкй талахтардаах кытыллары, аппалары, томтордору, сыыынан сыыйыллар киэ айан суолун бтннтн ыйыстан кэбистэ. Бу орто аан дойдуга субу саба халыйан сири-халлааны силбэиннэрбит харааттан, кии тыынын-быарын тумнарар бытаран тымныыттан ураты туох дааны суоун курдук. Арай илии мыраан анныгар, сыыы хонноор, хараара багдайбыт балаан лэинэн ттэх кыымнар ртэ ыыахтаналлар. Хамнаабат халы хараа олору дааны, лэстэриттэн ыраатыннарбакка, сабыта тутан киэигэр кистээн иэр.

Тымтар тымныылаах им балай киээ сс ордук хабараан тымныылаах бтэй хараа тннэн солбуллара чугааата.

лэс кыымнара аыйыылларын саана балаан хааайына Миитэрэй Аргыылап оонньор таырдьа таыста. Кини бэргээтин кулгааын сэгэтэн тэлгэээ, ат баайар сэргэ аттыгар, чочумча ииллээн турбахтаата. Туох да биллибэт, им-ньим. Антах, дал диэки эрэ сылгылар хаамсан куучурааллар. Оонньор балаан иннигэр барыан турар ампаардарын клстэрин тардыалаан кртэлээтэ. Урут дьиэ-уот хатыылааар дуу, суоар дуу соччо кыаныллыбат буолуллара. Аны кии кл дааны эрэммэт кэмэ кэллэ. Аан дайды атыйахтаах уу курдук аймаммыта трт-биэс сыл буолла. Ол тухары сарсыы кн мин чахчы крм диэн кии иннин кыайан быа этиммэт лгэрэ тблээтэ. Билигин дааны уруккулуу нус-хас олох трнэн эргийэр чинчитэ биллибэт быыылаах. Аыйах сыллааыга диэри Аргыылап оонньор улахан атыы-тутуу, кэлии-барыы ааныгар, Ньылханныыр суол чугаыгар, олоробун диэн астына саныыра. Манна балаанын тэриммит ээтэ оонньору ырааы эргитэ саныыр кырдьаас эбит диэн иигэр хайгыыра. Онтуката бу сылларга букатын атыннык крн таыста. Бу суолунан тн-кнс аарыгырар кыыллар саа бырыкылаатынан дибдигирэйэн атын, аын-лн тутан бардахтарын ахсын аны былыр йээ лбт ээтин хсэн кыбдьыгырыыр идэлэннэ: “Тээки, ак-каары! Суол ааныгар ордууламмыт буола-буола!..”

Аргыылап ол-бу диэки олоотоон эмиэ ииллээмэхтээтэ уонна тугу эрэ кппт курдук эргичинээтэ. Туох эрэ итээскэ дылы. Туох? Оонньор умса крн турбахтаата итиэннэ дьэ йд тстэ. “Ээ, сп!.. Били барахсаным… Баыраым… Киээ ахсын бу курдук ампаардарым клн кр таыстахпына, ойон кэлэн икки илин атаынан тспэр чарбачыйан эккэлиир буолаахтыыра…” Аргыылап хараын кырыытынан ампаар муннугун диэки хараарар ыт уйатын крн ылла. Итиннэ билигин кураанах. нрн эмиэ кл, ас крдн дибдигирэйбит кыыл саллааты уйатыттан сулбу ойон тахсан тнэри ктн кэбиспитэ. Онуоха иккис кыыл саллаат ыт тбтн хампы ыппыта.