Кии биирдэ олорор

Оонньор онно аны бэйэбин кытта ытыахтара диэн дьулахачыйбыта. “Баырас эрэйдээх иччибин кмскээбин диэн лхтбтэ. Ыт акаары дииллэр да, барахсаны ким кыылын, ким рн хата эндэппэккэ билээхтиирэ. Кыыллар эрэ кэллэллэр, уйатыгар киирэн ырдьыгыныы сытар буолаахтыыра… рнэргэ эккэлэс б этэ… Ээ, чэ!..” Аргыылап, крдьккэ баран турбахтаат, балааныгар киирдэ. Балаан таырдьаттан харааа эрэ улаатан кстбэт, иирдьэ киирдэххэ да, кырдьык, киэ уорук эбит. Аыс сааан усталаах, биэс сааан туоралаах толуу бэрэбинэ балаан ортотунан хаппытаалынай истиэнэнэн быыаммыт. Бэтэрээ тт – р ааар, дьиэлээх тойон бэйэтэ дьонунаан олорор тт, анарааы – хара дьиэ, хамначчыттар, чаардар уйалара. Ол дьиэ бэйэтэ кэннинэн таырдьа тахсар туспа ааннаах. Ону таынан сс тэлгэээ чугас туруору эркиннээх балаан баар. Онно эмиэ илии-атах дьон олороллор. р ааар хара дьиэ ттгэр икки хаппахчылаах. Хаппахчылар иккиэн анараа да, бэтэрээ да тахсар ааннаахтар. Балаан киирэ тээти кытта кстр ттн тгээ хос ортотугар диэри соуруокканан быа анньыллыбыт. р ааары икки сирэйдээх баадай бэйэлээх кмлк оох ититэр эбит. Оох биир сирэйэ бэттэх, киирэ тэр хос диэки, иккиэ тойонноох хотун сытар тгэх хаппахчыларын диэки хайыспыт. Улахан балаан хара ааарыгар уонна тэлгээтээи кыра балааа урут аыс-сэттэ кэргэн ыга симсэн олорор буолаллара. Ол аны аыйаан турар. Кыыллар былаастара олохтоноотун кытта трт хамначчыт ыал арахсан сс саа былааынан кыарыйтаран хамнас уурдаран, с-ас чаастатан ылан, туспа буруо тааарыммыттара. Билигин тэлгээтээи балааа Хоохойдоох диэн элбэх ньидьири оолоох ыал, оттон хара ааарга былыргыта олус баартаах булчут кырдьыбыта, оото-уруута суох Айаыт оонньор эмээхсининээн итиэннэ Халытар диэн дьоо-сэргээ итээппэт сымыйа-кырдьык иккэрдинэн сиикэрик тыллаах-стх, дэбдэ, йнэн да соччо чуолкайа суох гынан баран кыайыылаах туттуулаах, хотуулаах лэит кии олороллор. Олор аны хамначчыт диэн аатырбаттар. Дьукаахтар диэн буолаллар. Арай р ааарга тойотторун кытта бииргэ олорор, йэтин тухары кэргэн, оо диэни билбэтэх саас ортолоох Суонда хамначчыт аатырыан сп этэ. Иллэрээ сыл рпкмнэр хамначчыттанаргын уурат диэн Аргыылабы ыкпыттара. Онуоха оонньор Суонданы барар буоллаына бардын, мин трт туппаппын диэбитэ, сс ааа тэн, хамначчыт аатыран миигин сирэй-харах астара сылдьыбатын, араыстын, инньэ диэн эиги киниэхэ тылгытын ылыннары диэн рпкмнэртэн бэйэлэриттэн крдсптэ. рпкмнэр баай батталын, хамначчыт сордоох дьылатын, кл чгэйин туунан араас элэ-была тылларын этэ сатаан кэбиспиттэрэ да, Суондалара Аргыылап оонньордоохтон арахсарга трт сблэспэтээ, наар тбтн илгистэ олорбута. Онон кл ттнэн, ону ааан хара кнэн хаалбыт киини хамначчыт диир хайдах эрэ сатамдьыта суохха дылы. Ол эрээри дьиэр ама кини хамначчыт буолбатаына, ким хамначчыт аатырыан сбй?

Дьиэлээх тойон, таырдьаттан киирэн, аан аттыгар сыгынньахтанан, онон-манан соролообут тии истээх сонун ыйаан, эргэиэр быыык бэргээтин, кытарымтыйбыт саарба кутуруга моойторугун, уостаах сарыы тлгн оох иннигэр кирээдээ ууран баран, срйэн эрэр уокка аргынньахтаан багдаллыбыт Суондаа дьаайар быыынан эттэ:

– Утуйаргар лэскин блээр, ааын хатаар эрэ.

Анараа киитэ, тойонум саарда диэн соччо ороуйбакка, кхсн тгээр ииллэр-ииллибэттик хордьугунаата:

– Ыык…

Дьиэлээх тойон хаппахчыга киирдэ. Кэргэнэ хайыы-йэ орон тгээр тэн истиэнэ диэки хайыспыт. Аргыылап урут утуйар чгэйин, минньигэин туунан этэллэрин сонньуйа истэрэ. Срээ суохтар дойохторо диирэ. Кии тбтн уурдар эрэ хайаан да туох да тутула суох утуйуохтааын курдук саныыра. Хата кыратык утуйар кии абыраныа, лэни-хамнаы ордук мрт этэ диирэ. Ол аньыытыгар буолуо, утуйар уу диэн кндтн бу дьылларга дьэ бэйэтин этинэн-хаанынан биллэ. Утуйбат диэн баар эбит бу кн сиригэр саамай улахан сор. Бу да киээ Аргыылап уута кэлэн быстыбата. Хараын симнэр эрэ, урукку, билии кэм туунан, ииссибит илим курдук, ииччэх-бааччах санаалар стэ-стэ крэйэн кулахачыан бараллар. Ол ахсын халтаата улам ыпсыспат буолан кэлэр. Оох уота бтээтин кытта тас аан диэки мурун хаыыраата. “Били баайы тбтн сыттыгар даайыа эрэ кэрэх, – Аргыылап хамначчытын сн дуу, мн дуу чыпчырынан кэбистэ. – Ити ктр туох санаалаах буолан утуйбакка эрэйдэниэй? Хаарыаны!..”

Итинник бэйэтэ да сбн эрэйдэнэ сыттаына, аны улаа диэки суорана дьигинээн барда. Киэ холлон сытар оонньор абатыйан орон тгэин тоолоунан хаыйбахтаата.

– сс тугу тутах буолан сыыргыы сытаын? Эмиэ кыыскын санаан ытаан ыгылланааты дуо? Куттаныма: кыыскын туох да сиэ суоа. Бэркэ муутаатаына эргэ барыаа. Хата уолгун санаа. лбтэ-тыыннааа биллибэт уолгун. Кини туугар таараттан крдс. Ол туалаах буолуо!..

Суоран ньим барда.