Ноч Цмока

— Зразумела, — з сухой жорсткасцю выціснуў я, даючы Алесю Федаруку зразумець: наша інтэлігентная размова на тэму лідараў і лёсаў нацый завершана. Неспадзявана мяне кранулі яго словы. Я ўрэшце дакладна пабачыў тую прорву, якая ляжала між мной і Алесем Федаруком. Не спадчынная інтэлігентнасць, не веды і адукацыя, не шляхецтва ў паводзінах, а менавіта здольнасць адчуваць у сабе адказнасць за іншых, за краіну. Гэта было незвычайна, але ў нейкі момант і мне захацелася прычыніцца да такой звышзадачы: лёс нацыі. І тут хавалася ўся дылема: адказнасць адначасова і ўзвышала ў асабістых вачах, але ж і абавязвала, рабіла залежным ад нечага, цалкам пакуль незразумелага. Я пачуваў сябе вельмі некамфортна, таму зазалаваў. — Я выслухаў вас. Вы сказалі ўсё?

— Так, здаецца, так. Калі ў вас няма пытанняў.

— У мяне ёсць пытанні, але, баюся, яны куды больш дробныя, чым ваша жаданне выратаваць нацыю, — я не стаў хаваць свайго скепсісу да ўсяго пачутага. — Вы вырашайце свае задачы, а я буду свае. І калі вы — у межах закону, дык вам няма чаго баяцца адказваць шчыра.

— Я насамрэч зрабіў усё, што мог, — са скрухай адказаў Федарук. — Мне вельмі шкада. Хоць я і прадбачыў такі вынік нашай размовы. Я гатовы адказваць шчыра.

— Добра. Вы для ажыццяўлення сваёй ідэі нараджэння будучага нацыянальнага лідара ўгаварылі Насцю Грыцук зацяжарыць і нарадзіць дзіця?

— Так. Насця згадзілася.

— Вы абяцалі ёй грошы?

— Не, яна, у адрозненне ад вас, паверыла ў сваю місію.

— Бацькам дзіцяці быў Андрэй Дылько?

— Так.

— Дзе дзіця Насці Грыцук?

— Вам тлумачыла акушэрка: яно памерла.

Я ўспыхнуў:

— Мы ж дамаўляліся! Вы ведаеце, па крыві памерлае немаўля не магло быць народжана Насцяй Грыцук! Зноў гульня?

— Не гульня, — ціха, але ўпарта прагаварыў Федарук. — Па дакументах, якія былі складзены акушэркай Антанінай Русецкай, дзіця нарадзілася. нежыццяздольным.

— Вось як? Баюся, вам давядзецца адказваць за ілжывасць сваіх слоў, калі будзеце ўпарціцца, — прыгразіў я. — У вас у хаце дзіця? Чыё яно?

— Наша. Маё і Волечкіна.

— Ваша? — я гатовы быў закрычаць на яго. — Вы… Вы нарадзілі дзіця ў такім узросце?

— Так, — без эмоцый, гледзячы за маю спіну, адказаў Федарук. — Волечка зацяжарыла. І нарадзіла вось тут, але афіцыйна была на ўліку, вы можаце праверыць.

 — І не зрабіла аборт? Вы ж ведаеце, што нараджаць у такім узросце смяротна небяспечна для жанчыны, дый зношанасць арганізмаў мужа і жонкі, дзейнасць шкодных звычак за столькі гадоў жыцця, паломка генаў. Верагоднасць нараджэння здаровага дзіцяці менш за дзесяць працэнтаў, — заспяшаўся я, выказваючы сваё шчырае здзіўленне, і раптам змоўк — усё стала на месца. — Гэта ваша жонка нарадзіла гідрацэфала. А вы забралі сабе дзіця Насці.

Федарук маўчаў.

— Хадзем, — узняўся я.

— Куды? — з жывой цікавасцю зірнуў на мяне знізу Федарук.

— Да вашай жонкі.

— Яе няма. Яна хвілін колькі назад з сынам паехала адпачываць да нашых сяброў. Там лепшыя за нашы ўмовы, вада ў хаце гарачая.

— Як. паехала?

— На аўтамабілі. Сябра прыехаў і забраў, пакуль мы з вамі гаварылі.

Федарук зірнуў мне ў вочы. Не, там не было пераможнай радасці, толькі сум.

Я хутка выйшаў на вуліцу. Віктар паставіў машыну воддаль, у цянёк разлапістай ліпы. Ён драмаў, як звычайна.

— Да дома пад’язджаў аўтамабіль? — нервова спытаў я яго.

— Быў, — спакойна адказаў Віктар. — Сіні «мерс», стары. З дому выйшла жанчына з вялікай кашолкай, села ў яго і паехала. Хвілін пяць таму.

Я вярнуўся да альтанкі. Федарук нікуды не сыходзіў, заставаўся сядзець на месцы. Ссівелы, невялікага росту, самотны ў старым садзе, ён выклікаў у мяне цяпер адначасовае пачуццё жалю і гідлівасці. Інтэлігент, вучоны чалавек, а так сябе паводзіць.

— Вам не сорамна? — спытаў я прама.

— Не, — адказаў ён, узняўшы на мяне позірк. — Я ні ў чым вас не падмануў, быў шчырым.

Я прысеў і закурыў.

— Зрабіць яшчэ кавы? — прапанаваў Федарук.

— Не, дзякуй, — адмовіўся я. — А цяжарнасць вашай жонкі была зусім не выпадковай, так?

— Так.

— Дарослыя людзі. Сур’ёзныя. Навукоўцы. Будзеце хлусіць далей? Хавацца?

— Людзі, якія кахаюць адзін аднаго, зробяць усё, каб другі не лгаў.

Я памаўчаў. Разумеў словы Федарука: каб абараніць мужа, яго жонка можа з’ехаць у такое месца, пра якое ён сам ведаць не будзе. А далей?

Паўтарыў гэтыя думкі ў голас.

— Агульная бяда нашага народа, — са скрухай адгукнуўся Федарук, — не рабіць справу, а вышукваць складанасці, якія будуць потым. Не рабіць крок, а разважаць: ці будзе цвёрда пад нагамі. Ды што ўжо будзе, паважаны Васіль. Галоўнае — ёсць мэта. То і ісці да яе трэба. Кожны дзень, пакрысе. Пераадольваць цяжкасці тут і зараз, а не ламаць галаву над тым, чаго, магчыма, не будзе і праз месяц. У нас кожны — стратэг і тактык, таму не ідзём самі, а нас вядуць.

— Вам давядзецца вярнуць дзіця.

— Каму? — хутка спытаў Федарук.

— Дзяржаве. Там разбяруцца, — няўхільна адказаў я.

— Цмок не належыць дзяржаве. Дзяржава будзе належыць Цмоку, — Федарук прамовіў гэта з такой пранікнёнай пераканаўчасцю, як словы клятвы, і я ў той момант зразумеў: гэта галоўная справа яго жыцця.