Сочинения. Том 2

5. ῞Οτι δὲ καὶ τὰ τῶν λοιπῶν δύο γενῶν αἱ νόσοι προηγοῦνται, λόγον αἰτίας ἔχουσαι πρὸς αὐτὰ, καὶ τοῦτο δείξοµεν ὀλίγον ὕστερον, ἐπειδὰν πρότερον ἅπαντα τὸν περὶ αὐτῶν ἐπέλθωµεν λόγον, ἀρξάµενοι πάλιν ἀπὸ τῶν ἐν ταῖς διαθέσεσι τοῦ σώµατος συνισταµένων συµπτωµάτων. εἰσὶ δ’ αὐτῶν αἱ πρῶται διαφοραὶ τέτταρες. τὰ µὲν γὰρ ὁρατὰ, τὰ δ’ ἀκουστὰ, τὰ δ’ ὀσφραντὰ, τὰ δὲ γευστὰ, τὰ δ’ ἁπτὰ τετύχηκεν ὄντα. τὰ µὲν οὖν ὁρατὰ τὴν γένεσιν ἐν ταῖς παρὰ φύσιν ἴσχει χροιαῖς, ἤτοι παντὸς ἅµα τοῦ σώµατος, ἤ τινων µορίων ἤ τινος· ἅπαντος µὲν οὖν, ὡς ἐπὶ τῶν ἰκτεριώντων ἔχει, καὶ τῆς ἡπατίτιδός τε καὶ σπληνίτιδος ὀνο- µαζοµένης νόσου, καί τισιν ὑδέρων εἴδεσιν· ἔν τινι δὲ, καθάπερ ἔν τε τῇ γλώττῃ µόνῃ πολλάκις ὁρᾶταί τις ἐξαίρετος ἄχροια, καὶ τοῖς ἐξ ἀποστηµάτων µορίοις µελανθεῖσιν ἢ πελιδνοῖς γενοµένοις, οὕτω δὲ κᾀν τοῖς ἄνθραξι, κᾀν τοῖς ἕρπησί τε καὶ γαγγραίναις ὑπαλλάττεται τὰ κατὰ φύσιν χρώµατα. τούτου τοῦ γένους ἐστὶ καὶ ἀλφὸς, καὶ λεύκη, καὶ ἐλέφας, καὶ τἄλλα ὅσα τοιαῦτα. καὶ γὰρ καὶ ταῦτα τὰς κατὰ φύσιν ὑπαλλάττει χροιάς. καὶ µὲν δὴ καὶ πολλοῖς ἅµα µορίοις ἐστὶν εὑρεῖν ποτε συµβαίνουσαν ἄχροιαν ἐν πολλοῖς τῶν νοσηµάτων, ἤτοι περὶ τὰ σκέλη µᾶλλον, ἢ περὶ τὸ πρόσωπον, ἢ σύµπαν γε τὸ ἄνω τοῦ σώµατος, ἢ σύµπαν τὸ κάτω. τὰς µὲν οὖν ὁρατὰς διαφορὰς ἐν τούτοις ἐπισκεπτέον, τὰς δ’ ὀσφρητὰς ἐπί τε τῆς ἀναπνοῆς καὶ τῆς διαπνοῆς πρῶτον. ὀνοµάζω δὲ τὴν µὲν διὰ λάφυγγος ὁλκήν τε καὶ αὖθις ἔκπεµψιν τοῦ πέριξ ἀέρος, ἀναπνοήν· τὴν δὲ καθ’ ὅλον τὸ σῶµα, διαπνοήν. αἱ τοίνυν κατὰ ταύτας γινόµεναι δυσωδίαι παρὰ φύσιν ἐν τῷ τῶν συµπτωµάτων τετάξονται γένει, µετὰ δὲ ταύτας αἱ κατὰ τὰ ὦτα καὶ ῥῖνας καὶ µασχάλας καὶ ὅσα µόρια κατὰ πάθος σήπεται. καὶ µὲν δὴ κᾀν ταῖς ἐρυγαῖς ἔστιν εὑρεῖν ταὐτὸ τοῦτο γένος τῶν συµπτωµάτων, ἤτοι καπνώδους, ἢ ὀξώδους, ἢ βροµώδους, ἢ ἰχθυώδους, ἤ τινος ἑτέρας τοιαύτης ποιότητος ἐξοζούσης τῆς ἐρυγῆς. κατὰ δὲ τὰς γευστὰς διαφορὰς αὐτῷ τῷ κάµνοντι τεκµαίρεται τὰ συµπτώµατα. καὶ γὰρ ἱδρῶτος ἐγεύσαντό ποτε παραῤῥυέντος εἰς τὸ στόµα, καὶ τοῦ κατ’ αὐτὴν τὴν γλῶτταν σιάλου τῆς ποιότητος ἐξηλλαγµένης. ὥσπερ οὖν καὶ τοῦ αἵµατος, οἷς καὶ τοῦτο διὰ στόµατος ἐκκενοῦται καθ’ ὁντιναοῦν τρόπον, οἱ µὲν ἐπισήµως γλυκέος ἢ ἁλµυροῦ γέ τινος ἢ πικροῦ τὴν αἴσθησιν ἴσχουσιν· οὕτω δὲ καὶ τῶν ἐκ πνεύµονος ἀνα-γοµένων καὶ τῶν ἐκ γαστρὸς ἐµουµένων οἱ µὲν ὀξέων, οἱ δ’ ἁλικῶν, οἱ δὲ πικρῶν, οἱ δὲ γλυκέων, οἱ δ’ αὐστηρῶν αἰσθάνονται. πολλοὶ δὲ τῶν ἰατρῶν καὶ ἱδρῶτος γεύεσθαι δικαιοῦσιν αὐτοὶ καὶ προσέτι τοῦ κατὰ τὰ ὦτα ῥύπου· τεκµαίρεσθαι γάρ τι κᾀκ τούτου. καὶ µὴν καὶ τὰς ἁπτὰς διαφορὰς ἐν τούτοις τοῖς συµπτώµασιν ἀριθµητέον, ἐπειδὰν ἐξιστῶνται τοῦ κατὰ φύσιν, οἷον δέρµα σκληρὸν καὶ περιτεταµένον καὶ καρφαλέον. οὕτω δὲ καὶ πλαδαρὸν ἢ ῥυσσὸν ἤ τινα τοιαύτην ἑτέραν ἔχον διαφοράν. ἐξ οὖν τῶν εἰρηµένων δῆλον, ὡς καὶ τοῦτο τὸ γένος ἅπαν ὑπὸ νοσηµάτων γίνεται. τὰς µὲν γὰρ κατά τε τὴν χροιὰν καὶ ἀτµὸν καὶ χυµὸν ἁπάσας διαφορὰς αὐτῶν τῶν στερεῶν σωµάτων ἐν τοῖς φυσικοῖς λόγοις ἐµάθοµεν ἑποµένας ταῖς κράσεσιν·οὕτω δὲ καὶ τὰς ἁπτὰς, καὶ πολύ γ’ ἔτι µᾶλλον ἁπασῶν τῶν εἰρηµένων, ὅτι ταῖς δραστικαῖς ποιότησιν ὁµογενεῖς αὐτὰς εἶπον, ὡς ὑπὸ τῆς αὐτῆς αἰσθήσεως κρινοµένας· καὶ γὰρ µαλακότης καὶ σκληρότης ὑπὸ τῆς ἁφῆς δοκιµάζονται, καθάπερ αἱ δραστικαὶ ποιότητες ὁµογενεῖς ὑπάρχουσαι. ὥσθ’ ὅσον ἐν αὐταῖς παρὰ φύσιν, ἔκγονον ἅπαν τοῦτο δυσκρασίας ἐστὶν, ὥσπέρ γε καὶ τὸ κατὰ φύσιν εὐκρασίας. ἀλλ’ ἔστιν ἅπασα δυσκρασία νόσος. ὥστε καὶ τὰ τοιαῦτα συµπτώµατα νοσηµάτων ἔκγονα. τὰ δ’ ἐξ ἐπιῤῥύτου τινὸς ὑγρότητος ἐγγινόµενα τοῖς µορίοις, ὁµογενῆ τοῖς εἰρηµένοις ὑπάρχοντα συµπτώµασι, τὰ µὲν γὰρ ἐµφράξεσιν, ἢ θλίψεσιν ἑπόµενα, τὰ δὲ τοῖς τῶν ἑλκτικῶν τε καὶ ἀποκριτικῶν δυνάµεων ἔργοις κακῶς γινοµένοις, ἀνάγκη καὶ ταῦτα τὴν οἷον πηγὴν τῆς γενέσεως ἔχειν τὰ νοσήµατα. ἡ µὲν οὖν κατὰ τὸ ἧπαρ ἔµφραξις νόσηµα οὖσα συνθέτου τε καὶ ὀργανικοῦ σώµατος, αἰτία τῆς κατὰ τὸν ἴκτερον ἀχροίας ἐστίν. ἡ δὲ καθ’ ἕκαστον τῶν µορίων δυσκρασία, νόσηµα οὖσα καὶ αὐτὴ τῶν τοιούτων σωµάτων, ἄλλοτ’ ἄλλην αὐτῶν ἐµποδίζει δύναµιν, ἤτοι τὴν ἕλκουσαν, ἢ τὴν ἀποκρίνουσαν, ἤ τινα ἑτέραν, ἐφ’ αἷς ἀνωµάλως τε καὶ ἀτάκτως τῶν ἐν τῷ σώµατι διαῤῥεόντων ὑγρῶν ἄλλοτ’ ἄλλο µόριον ἀλλοιοῦται κατὰ χροιὰν καὶ ἀτµὸν καὶ χυµὸν καὶ τὰς ἁπτὰς ἁπάσας διαφοράς. ἀλλὰ µὴν καὶ ὅσον ὑπόλοιπόν ἐστι συµπτωµάτων γένος, ἤτοι περὶ φωνὰς καὶ ψόφους τοὺς κατὰ τὸ ζῶον, ἤτοι κᾀν τοῖς ἐκκρινοµένοις τοῦ σώµατος ἢ ἐπεχοµένοις, ἔκγονον ἅπαν καὶ τοῦτο νοσηµάτων ἐστὶν, ἢ αὐτῶν ἄντικρυς, ἢ διὰ µέσων τινῶν συµπτωµάτων. ἐν µὲν γὰρ ταῖς φωναῖς αἵ τε κατὰ τὸ στόµα καὶ τὴν φάρυγγα καὶ τὴν τραχεῖαν ἀρτηρίαν καὶ τὸν πνεύµονα καὶ τὸν θώρακα νόσοι τὰ συµπτώµατ’ αὐτῶν ἐργάζονται, κλονώδεις τέ τινας καὶ τροµώδεις καὶ βραγχώδεις καὶ κλαγγώδεις ἀποτελοῦσαι φωνάς· ἐν ἄλλοις δέ τισι τοῦ ζώου µορίοις ἦχοί τε καὶ βορβορυγµοὶ καὶ τρυσµοὶ καὶ ὅσα τοιαῦτα, τὰ µὲν ὑπὸ στενοχωρίας ὀργάνων ἢ κινήσεως πληµµελοῦς, τὰ δὲ ὑπὸ πλεονεξίας φυσώδους πνεύµατος, ἢ καί τινων ἢ καὶ πάντων ἅµα τούτων συνιόντων ἀποτελεῖται περὶ ὧν ἐπιπλέον ἐν ταῖς τῶν συµπτωµάτων αἰτίαις εἰρήσεται.