Сочинения. Том 4

8.2.2. ὀνοµάζεται µὲν οὖν στοιχεῖον ὅπερ ἂν ἐλάχιστον ᾖ µέρος ἐκείνου τοῦ πράγµατος οὗπερ ἂν ᾖ στοιχεῖον. ἐκ γὰρ τῆς τοῦ πρός τι κατηγορίας ἐστὶν ἡ στοιχεῖον φωνὴ καθάπερ καὶ <ἡ> [τοῦ] µέρο[υ]ς· τό τε γὰρ στοιχεῖον τινός ἐστι στοιχεῖον τό τε µέρος τινός ἐστι µέρος.

8.2.3. ὥσπερ οὖν τῆς φωνῆς ἡµῶν, ᾗ χρώµεθα διαλεγόµενοι πρὸς ἀλλήλους, τέτταρα καὶ εἴκοσί ἐστι στοιχεῖα, κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον ἁπάντων τῶν γεννητῶν καὶ φθαρτῶν σωµάτων ἐλάχιστα µόρια γῆ καὶ ἀήρ ἐστιν ὕδωρ τε καὶ πῦρ, ἐλαχίστου δὲ λεγοµένου τοῦ µηκέτι τοµὴν ἐγχωροῦντος.

8.2.4. ἡ µὲν γὰρ κατὰ τὸ µέγεθος τοµὴ τοιοῦτον οὐδὲν ἐλάχιστον ἔχει, µόνη δὲ ἡ κατ’ εἶδος ἵσταταί ποτε καθάπερ ἐπὶ τῆς φωνῆς.

8.2.5. οὔσης γάρ τινος συνθέτου τοιᾶσδε “µῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληϊάδεω ᾿Αχιλῆος”, ὅλη µέν ἐστιν αὕτη, µέρη δὲ τὸ µῆνιν καὶ τὸ ἄειδε καὶ τὸ θεὰ καὶ τὸ Πηληϊάδεω καὶ τὸ ᾿Αχιλῆος. ἕκαστον δὲ τούτων πάλιν εἰς τὰς συλλαβὰς τέµνεται καὶ τῶν συλλαβῶν αὖθις ἑκάστη διαίρεσιν εἰς τὰ στοιχεῖα λαµβάνει.

8.2.6. τῆς γοῦν πρώτης συλλαβῆς τῆς µη συγκειµένης ἐκ δυοῖν στοιχείων οὐδέτερον αὐτῶν εἰς ἄλλας ἑαυτοῦ φωνὰς ἐλάττους δύναται τµηθῆναι καὶ διὰ τοῦτο τὴν µη φωνὴν ἐλαχίστην τε καὶ ἄτµητον εἶναί φαµεν, ὡς καὶ τὸν Δίωνα καλεῖν ἔθος ἐστὶ τοῖς φιλοσόφοις ἄτοµον οὐσίαν.

8.2.7. οὕτως δὲ καὶ λόγον βραχύτατον εἴρηκεν ὁ Πλάτων τὸν συγκείµενον ἐξ ὀνόµατος καὶ ῥήµατος, ὡς λόγον δηλονότι καλῶν βραχύτατον αὐτόν. ἕκαστον γὰρ τῶν κατ’ εἶδος λεγοµένων τε καὶ νοουµένων, ὅταν µηκέτι χωρῇ τοµὴν εἰς εἴδη πλείω, τοῖς τοιούτοις ὀνόµασι προσαγορεύοµεν, βραχύτατον, ἄτµητον, στοιχεῖον.

8.2.8. Περὶ µὲν οὖν τοῦ στοιχεῖον ὀνόµατος ὅλον ἔχεις γεγραµµένον βιβλίον ἐν τῇ τῶν ἰατρικῶν ὀνοµάτων πραγµατείᾳ. περὶ δὲ τῆς κατὰ µέγεθος τοµῆς τῶν σωµάτων ἐπιδέδεικται τοῖς γεωµετρικοῖς ἀνδράσιν ὡς οὐδέποτε στῆναι δυναµένης ἀλλ’ αἰεὶ τοῦ τεµνοµένου µικρότερον ἑαυτοῦ τὸ µέγεθος ἔχοντος.

8.2.9. ἀπολειποµέ νης δὲ µόνης τῆς κατ’ εἶδος τοµῆς ὡµολόγηται πάλιν αὖθις περὶ τῆς καθ’ ἕκαστον γένος τῶν ὄντων ἄτοµον εἶδος εἶναί τι τοιοῦτον ὁποῖόν ἐστιν ἐν τοῖς φυσικοῖς σώµασι στοιχεῖον, ἡ γῆ καὶ τὸ ὕδωρ ὅ τε ἀὴρ καὶ τὸ πῦρ.

8.2.10. ἀποδείξεις δὲ τούτων οὐ δέοµαι γράφειν ἐνταῦθα φθάσαντος γραφῆναι ὑποµνήµατος ἑτέρωθι Περὶ τῶν καθ’ ῾Ιπποκράτην στοιχείων ὃ σαφέστερον µὲν ἂν ἐγέγραπτο, καθάπερ καὶ ἄλλα πολλά, µὴ πρὸς µόνον ἀποβλέποντι τὸν λαµβάνοντά µου τὸ βιβλίον, ἀλλ’ ὡς καὶ τῶν ἀµαθεστέρων ἐκείνου µελλόν των ὁµιλήσειν αὐτῷ.

8.2.11. πολλῶν δ’ ἔχειν φθασάντων οὐκέτ’ ἔδοξέ µοι γράφειν ἄλλο τῷ εἶναι ὀλίγους τινὰς ἐν αὐτῷ λόγους µακροτέρας ἐξεργασίας δεοµένους, ὧν οὐχ ἥκιστα καὶ οὗτος αὐτὸς ὁ νῦν εἰρηµένος ὑπὲρ τῆς κατὰ τὸ στοιχεῖον ἐννοίας, ἐπὶ πλεῖστον µὲν ἐξειργασµένος, ὡς ἔφην, ἐν ἑνὶ βιβλίῳ, διὰ κεφαλαίων δὲ νῦν εἴρηται µὲν ὅσα που µᾶλλον ἂν εἴρητο κἀν τῷ Περὶ τῶν καθ’ ῾Ιπποκράτην στοιχείων εἴπερ αὐτῶν ὁ λαβὼν [τὸ στοιχεῖον] ἐδεῖτο.

8.2.12. Γεγραµµένου δὲ τῷ ῾Ιπποκράτει βιβλίου Περὶ φύσεως ἀνθρώπου, προστεθέντος δ’ αὐτῷ καὶ τοῦ Περὶ διαίτης µικροῦ βιβλιδίου καί τινος παρεντεθείσης ἀνατοµῆς φλεβῶν ἣν ὁ διασκευάσας δοκεῖ µοι προσθεῖναι τῷ Περὶ φύσεως ἀνθρώπου καὶ τῷ Περὶ διαίτης, ἐξήγησίς ἐστι τὸ ἡµέτερον γράµµα τὸ Περὶ τῶν καθ’ ῾Ιπποκράτην στοιχείων τοῦ γεγραµµένου Περὶ φύσιος ἀνθρώπου.

8.2.13. τὴν δὲ ἐξήγησιν οὐχ οὕτως ἔχει γεγονυῖαν ὡς εἰώθασιν οἱ τὰς ἐξηγήσεις γράφοντες ποιεῖσθαι καθ’ ἑκάστην λέξιν, ἀλλὰ τῶν συνεχόντων τὸ δόγµα µόνων ἅµα ταῖς οἰκείαις ἀπο-δείξεσιν ἃς εἴπερ ἐθέλεις µανθάνειν, ἐπ’ ἐκεῖνο µετάβηθι τὸ βιβλίον.

8.2.14. ἐγὼ δ’ οὐκ εἴωθα πολλάκις τὰ αὐτὰ γράφειν ἐν διαφόροις ὑποµνήµασιν ἀλλ’ ἐνταῦθα τὰς µόνου τοῦ Πλάτωνος παραγράψω ῥήσεις ἐν αἷς ἠκολούθησε τῷ ῾Ιπποκράτει τὰ σώµατα ἡµῶν ἐκ γῆς καὶ πυρὸς ἀέρος τε καὶ ὕδατος συγκεῖσθαι λέγων.

8.2.15. εἰρηµένου δ’ αὐτοῦ τούτου καὶ κατὰ τἆλλα βιβλία νῦν ἡµῖν ἀρκέσει τὴν ἐκ τοῦ Τιµαίου παραγράψαι ῥῆσιν ἔχουσαν ὧδε·

8.2.16. “τεττάρων γὰρ ὄντων γενῶν ἐξ ὧν συµπέπηγε τὸ σῶµα, γῆς, πυρός, ὕδατός τε καὶ ἀέρος, τούτων ἡ παρὰ φύσιν πλεονεξία καὶ ἔνδεια καὶ τῆς χώρας µετάστασις ἐξ οἰκείας ἐπ’ ἀλλοτρίαν γιγνοµένη, πυρός τ’ αὖ καὶ τῶν ἑτέρων, ἐπειδή γε πλέω ἑνὸς ὄντα τυγχάνει, τὸ µὴ προσῆκον ἕκαστον ἑαυτῷ προσλαµβάνει<ν> καὶ πάνθ’ ὅσα τοιαῦτα στάσεις καὶ νόσους παρέχει.”

8.2.17. ᾿Eν ταύτῃ τῇ ῥήσει σαφῶς ἐδήλωσεν ὁ Πλάτων οὐ µόνον ἐκ γῆς καὶ ὕδατος καὶ ἀέρος καὶ πυρὸς γεγονέναι τὰ σώµαθ’ ἡµῶν ἀλλὰ καὶ διότι διὰ ταῦτα µέτρῳ µὲν ἀλλήλοις κεκραµένα κατὰ φύσιν ἔχοµεν, ὅπερ ταὐτόν ἐστι τῷ ὑγιαίνοµεν, ἐλλείποντος δέ τινος ἢ πλεονάσαντος ἢ µεταστάντος εἰς ἀλλοτρίαν χώραν νοσοῦµεν.

8.2.18. ὅτι µὲν οὖν ἥ τε πλεονεξία καὶ ἡ ἔνδεια διαφθείρει τὴν εὐκρασίαν ἐν ᾗ τῶν πρώτων σωµάτων ἡ ὑγίεια, <πρόδηλον>· πρόδηλον δ’ ὅτι καὶ ἡ µετάστασις, ἐὰν ἐννοήσωµεν ὡς τοῖς κατὰ τὸν θώρακα καὶ τὰς τραχείας ἀρτηρίας ὀργάνοις αἵµατος ἤ τινος ἄλλου χυµοῦ παρεµπεσόντος συγχεῖσθαι τὴν ἄµεµπτον ὑγίειαν αὐτῶν ἔν τε τοῖς κατὰ γαστέρα καὶ ἔντερα καὶ φλέβας καὶ σάρκας ἀερώδους οὐσίας ἀθροισθείσης.