Ведзьміна тоня

— Ты што, шчанюк? — са злым спалохам выдыхнуў прымак. — Ды я цябе…

— Перш чым ты мяне, я табе чатыры дзіркі зраблю, — з тым спакоем, ад якога прымак пабялеў, сказаў Сяргей. — І мне нічога не будзе. Што калонія, што інтэрнат — адзін чорт…Ты, гад, больш не зачэпіш Нэлу. І мяне не чапай. Нас тут няма. Зразумела? Ты ходзіш міма нас, але нас ты не бачыш. Зразумеў?

Прымак маўчаў, дзіка вылупіўшы вочы.

— Зразумеў? — перапытаў з пагрозай Сяргей і націснуў на вілы.

— Ты што, сука? — ускрыкнуў прымак, бо зубы вілаў, здавалася, вось-вось увойдуць у грудзі. — Ды пайшлі вы!..

— Зразумеў? — з тым жа тонам зноў паўтарыў Сяргей.

— А ты ў яе спытай, — працадзіў праз зубы прымак і кіўнуў за спіну Сяргея.

Таго імгнення, на якое Сяргей адвёў позірк ад прымака, зэку было дастаткова — ён хапіўся за дзяржанне вілаў са свайго боку. Хіснуўся ўбок, ірвануў вілы на сябе.

Сяргей на адпусціў дзяржанне. А рывок быў моцным — і хлопец згубіў раўнавагу, хіснуўся наперад. У наступны момант прымак адной рукой хапіў Сяргея загрудкі, прыцягнуў да сябе, а другой схапіў за горла. І сціснуў так, што боль паралізаваў Сяргея. І дыхнуць не стала як.

— Шчанюк… — сіпеў ля самага твару зэк. — Я цябе зараз буду вучыць…

Сяргею здавалася, што Нэла крычыць недзе далёка-далёка — да яго прытомнасці з цяжкасцю даходзілі ўсе гукі, акрамя шыпення прымака. Бы ў нямым кіно ён бачыў, як з сянец выйшла маці, глядзела ў іх бок і, здаецца, нешта казала. Потым за спінай прымака ўзнікла постаць мужчыны. Сяргей не пазнаў, а зразумеў: дзед Васіль, іх сусед.

У яго руках Сяргей заўважыў таўставаты пруток — гэта з такіх дзед робіць чатыры асноўныя дугі ў кошыках, адна з якіх потым становіцца ручкай.

Дзед узмахнуў гэтым прутком і выцяў штосілы па шыі зэка. Той прысеў імгненна, адпусціўшы і шыю Сяргея, і дзяржанне вілаў, быццам над галавой у яго пранеслася вострае лязо. Але не ўскрыкнуў ад болю, толькі пакрысе пачапаў рукой балючае месца і хутка азірнуўся.

У гэты час да Сяргея вярнуліся гукі: тонкае падвыванне Нэлы і п’янае галашэнне маці.

— Так жа і забіць можна! — крычала яна ўжо да дзеда Васіля. — З кім я застануся, а што ж ета такое… А ў сваім двары няма як прайсці чалавеку!

— Сціхні, Зойка! — спакойна, зусім не гучна сказаў дзед Васіль, і маці нечакана змоўкла, аж рот закрыла. Дзед паглядзеў уніз, на стаўшага на каленях зэка: — Устань!

Столькі сілы і ўлады было ў яго голасе, што прымак спахапіўся і, трымаючыся за шыю, устаў, ваўкавата зіркаў на старога, цікуючы за доўгім гнуткім прутком у яго руцэ.

— Ты дзяцей не чапай, — роўна загаварыў дзед. — А то я цябе зачаплю.

— А не будзе страшна? — выскаліўся зэк. — У другі раз дручка ў руцэ, можа, не будзе і не атрымаецца ззаду падысці.

— У другі раз я да цябе з сякерай падыду. І спераду, — не пагражаючы, а быццам расказваючы пра свае планы блізкаму сябру, сказаў на гэта дзед Васіль. — Мне губляць няма чаго…

Потым перавёў позірк на маці Сяргея.

— Сорам згубіла! Твой дзед разам са мной на гэтай зямлі погань выводзіў, паліцаяў біў і недзе у чужой зямлі ляжыць, каб і во гэтыя праўнукі яго жылі шчасліва, а ты такую погань у двор прывяла! Глядзі, Зойка, глядзі, пакуль не позна…

Дзед павярнуўся і пайшоў са двара.

Зэк, нават не зірнуўшы на Сяргея, быццам зусім нецікавымі яму сталі дзеці, павярнуўся і пайшоў у хату, скрывіўшы галаву набок, трымаючыся за шыю.

Маці Сяргея тапталася на месцы, не ведаючы, што ёй рабіць далей, мітусліва разводзіла рукі ў бакі, пакуль ад сянец зэк не закрычаў:

— Зойка! Чаго прырасла да вырадкаў! Не бачыш, як шыя баліць? Уу-у-у, я табе яшчэ ўзгадаю! — прыгразіў ён ці то Зойцы, ці то дзеду Васілю, ці то Сяргею і зайшоў у хату.

Маці ўслужліва памкнулася ўслед за ім.

Сяргей стаяў, усё так жа трымаючы вілы наперавес. Пальцы рук пабялелі і анямелі. Ногі сталі чужымі — ён іх не адчуваў.

Нэла асцярожна падышла, прыціснулася, абхапіла яго ногі рукамі.

— Нічога, Нэлка, праб’ёмся, — з хрыпам, быццам смага высушыла горла, прагаварыў Сяргей, асцярожна, як шкляныя, апусціў вілы зубамі на зямлю.

І толькі цяпер сэрца нечакана забухала з такой сілай, што яго штуршкі аддаваліся ў горле.

— Нічога, нічога, — Сяргей пагладжваў Нэлу па галаве, і гэта супакойвала яго. Ён адчуў свае ногі, пабачыў, што заходзячае сонца б’е яму проста ў твар, што надворак стаў яшчэ больш чужым, хата — яшчэ больш бруднай і аблезлай. Раптоўна зразумеў, што цяпер ён не пераступіць парог свайго дома. Дакладна, да той пары, пакуль гэты зэк будзе ў доме жыць.

Нэла прыціснулася да яго яшчэ мацней, аж горача стала назе.

— Пайшлі, Нэлка.

У будане растрос добра, разраўняў сена. Было яго малавата, але цвёрда не будзе. І холадна быць не павінна — ночы цёплыя. Вось каб яшчэ коўдру якую ці так чым накрыцца. Ды і пад голаў… Трэба было ісці ў хату. А там — прымак і п’яная маці.