Адваротны бок люстра

Даехаўшы да карэты, дзе сядзелі панны, Міхал павітаўся ды так і застаўся побач, падтрымліваючы нейкую дурную свецкую гутарку. Адзін раз ён азірнуўся, кінуўшы на Басю помслівы позірк, і зноў падкруціў вус. Ад гэтага ў дзяўчынкі заняло дыханне, і яна, скрыжаваўшы рукі на грудзях, гнеўна засапла. Яна ніколі не думала, што Міхал здольны на такое каварства! Мала таго, што ён да нейкіх амаль што старушэнцый заляцаецца, дык яшчэ і пакінуў яе, хворую, зусім адну. Вельмі весела сядзець ва ўшчэнт прапахлым лекамі і настоямі вазку, ні з кім не размаўляючы, а толькі маючы магчымасць назіраць за здраднікам, які яшчэ тры хвіліны таму быў табе найлепшым сябрам і адзіным спадзевам, праменьчыкам святла ў цёмным сярэднявеччы. Ніхто і ніколі не дазваляў сабе такога ганебнага ўчынку ў дачыненні да Басі. Тут яна ўзгадала, што трымае ў руках галінку, якую падарыў Міхал. Дзяўчынка адважылася на роспачны, але такі самы каварны ўчынак. У яе планы ўваходзіла знарок выкінуць галінку, калі юнак у чарговы раз павернецца. Але Міхал, як наўмысна, не паварочваўся ў бок Басі. Ад нездзяйсняльнасці задуманага і паўнюткай абыякавасці юнака яна нават крышку паплакала і прыціснула падарунак да сябе. «Няхай, – раз’юшана думала Бася, аб’ядаючы салодкія ягады рабіны, – калі-небудзь я абавязкова адыграюся». Пераконваючы сябе ў гэтым і адначасова суцяшаючы, дзяўчынка яшчэ больш засмуцілася. Заняцца было цалкам нечым, таму Бася ўзялася разглядаць скаваныя інеем дрэвы, якія цягнуліся павольнай чарадой уздоўж шляху. Але ў думках дзяўчынка ўвесь час вярталася да Міхала, а вочы не-не ды і прабягалі міма яго. Дзень быў безнадзейна сапсаваны.

* * *

Да таго часу, як зрабілася змрочна, кавалькада паспела даехаць да чарговага маёнтка і спыніцца на начлег. Па двары забегалі слугі, якія не чакалі прыезду такіх важных гасцей, паны і панны мітусіліся і спрачаліся: кожнаму карцела заняць самыя лепшыя месцы для вячэры і начлегу. Апошнімі днямі Басі не дазвалялася вячэраць разам з усімі. Паводле загаду лекара ёй належала заставацца ў асобным пакоі і захоўваць пасцельны рэжым. Але як толькі яна ўбачыла, што Міхал да яе жаху пераключыў увагу з паджылых прыдворных паннаў на юных паненак, Бася вырашыла любым чынам вырвацца са свайго часовага зняволення ў агульную залу, дзе вячэрала світа.

Калі да яе прыйшоў лекар разам са слугамі, якія павінны былі аднесці яе ў маёнтак, дзяўчынка паспрабавала ўпэўніць старога, што яна ўжо можа самастойна хадзіць і чужая дапамога ёй не патрэбна, але лекар цвёрда настойваў на сваім, і Басі нічога не заставалася, як згадзіцца. Дачакаўшыся, пакуль пойдуць слугі, яна пачала ўмольваць лекара:

– Пане лекару, калі ласка, можна я сёння павячэраю разам з усімі? Мне тут так нудна і самотна!..

– Не-не, што вы, пані Барбара! Гэтага ніяк нельга, вы ж яшчэ не цалкам здаровая. Тым больш паўсюль скавышы.

Бася журботна ўздыхнула.

– Ну а калі я зусім трошачкі? Пасяджу гадзінку ў зале, а потым вярнуся сюды?

– Не, нельга, – упарціўся лекар. – Што, калі за гэтую гадзіну з вамі нешта здарыцца? Што, калі вы паваліцеся ці нехта вас незнарок штурхне? Калі вы зноў пашкодзіце спіну, то на ваша вылячэнне пойдзе зашмат часу, і тады ўжо ні пра якія вячэры, балі і іншыя забавы і гутаркі ісці не будзе. Вы ж не хочаце бавіць час у сталіцы, лежачы ў пасцелі, праўда, пані Барбара?

– Не жадаю. Але чаму вы думаеце, што я абавязкова сабе нешта пашкоджу? Я буду вельмі асцярожная. Праўда! – Бася зрабіла ўмольныя вочы.

– Не-не, і не трэба так пазіраць на мяне! Няўжо здароўе для вас зусім нічога не значыць? Вам трэ быць надта асцярожнай, вы ж яшчэ такая юная! Навошта рызыкаваць? Вось прыедзеце ў Кракаў, там ужо будзеце і на балі хадзіць, і шпацыраваць, колькі вам захочацца, а зараз будзьце ласкавая трымацца рэжыму.

Слухаючы лекара, Бася насупілася, на вочы мімаволі навярнуліся слёзы.

– О-о, гэтага яшчэ нам не хапала! – усклікнуў стары. – І чаму ўсе юныя асобы пачынаюць плакаць, калі жадаюць дамагчыся ажыццяўлення сваіх капрызаў? На жаль, даражэнькая, гэты сродак не заўсёды дзейнічае. Як бы вы ні плакалі, я вас не адпушчу на вячэру. Для мяне значна важней, каб вы былі здаровая.

– Вось вы, пане лекару, думаеце, я проста так плачу? Думаеце, што гэта дурыкі нейкія? А тым часам, мабыць, вырашаецца мой лёс! – трагічным голасам прамовіла Бася.

Стары здзіўлена паглядзеў на дзяўчынку:

– Лёс? Гэта, прабачце, якім жа чынам ён у вас вырашаецца? Бася скоса зірнула на яго:

– Ад маёй прысутнасці на вячэры, можна сказаць, залежыць тое, як усталюецца мая будучыня. Я вось сяджу тут разам з вамі і пакутую, бо не магу туды пайсці! Ведаеце, як я турбуюся, пане лекару? А зрэшты, вы мяне ўсё роўна не адпусціце, – са скрухай уздыхнула яна.

Лекар збянтэжыўся:

– А пані Барбара ўпэўнена, што ўсё насамрэч так сур’ёзна? Мабыць, усё гэта можа чакаць?

Бася асуджана пакруціла галавой. Крыху падумаўшы і ўзгадаўшы маладыя гады, лекар сказаў:

– Ну, у такім выпадку, я думаю, вы маглі б на некаторы час пакінуць пакой і пайсці ў агульную залу. Безумоўна, неабходна захоўваць крайнюю асцярогу! Адпускаю вас пад вашу адказнасць.