Час Вогненнага Птушкалова

– І вораг, і атрута, і пошасць. Надзея – не пустое слова, якое кажуць, калі няма чаго сказаць. Гэта субстанцыя, якая існуе і дзейнічае, з якой лічацца алхімікі, лекары, настаўнікі, вайскоўцы, – Вікторыя казала так, быццам тлумачыла, што калі да аднаго яблыка дадаць яшчэ яблык, будзе два яблыкі. – Зрэшты, наўрад ці ты змагла б працаваць з надзеяй – у цябе занадта практычны розум…

– Ты ведала гэта?

– Здагадвалася.

– Чаму маўчала?

– Спадзявалася на адказ, у якім не будзе столькі маёй віны. Яшчэ невядома, знікаюць людзі па ўласнай волі ці ўключаецца іншая сіла. І што з гэтым рабіць, таксама невядома, – Вікця вярнулася да звычайнага, упэўненага ахоўніцкага тону.

– Скажы праўду. Яны не пабудуюць нічога на падмане. – Бася хітнула галавой у бок акна, за якім тунькаліся людзі.

– Я падманула іх, але дала ім грунт. Яны не скарысталіся.

– Яны паводзілі б сябе інакш, каб ведалі праўду.

– За праўдай яны не пайшлі.

– Мы не ведаем. Ты ставішся да іх, якдадзяцей, не даеш і кроку ступіць. А потым крыўдуеш, што цягнеш іх на сабе.

А яны не Дзеці і не Ахвяры, не фігуркі на прыступках, якія ты перастаўляеш.

Суразмоўцы сарваліся на крык. Пабачыўшы ў скажоным чырвоным твары Вікці свой адбітак, Бася ўздыхнула і працягнула спакойна:

– Бессэнсоўная размова. Нам патрэбны трэці чалавек, які нас рассудзіць.

* * *

Басі было сорамна ісці да Францішкі. Канешне, спрэчку ўсчыніла лекарка, але калі Бася змаўчала б, тая не сказала б незваротнага, праз што цяпер няёмка абедзвюм. З кожным наступным крокам ногі цяжэлі. Дзяўчына падбадзёрвала сябе: пра Вікціну таямніцу будзе ведаць трэці чалавек. Калі Францішка стане на бок Вікторыі, Бася будзе не так пакутаваць ад сумлення. Калі пагодзіцца з Басяй, то Вікці давядзецца сказаць праўду. Няўжо Францішка ні пра што не здагадвалася? Ці мае выгоды, якія трымаюць яе ў маўклівым саюзе з правіцелькай?

Ля Францішчынай хаты сабралася з два дзясяткі чалавек. Яны ціха перагамоньваліся, час ад часу хтосьці торгаў уваходныя дзверы, але тыя не паддаваліся.

– Што здарылася? – уладны голас Вікторыі прагучаў над гоманам. Людзі загаварылі ўразнабой, кожны імкнуўся спрычыніцца да важнай справы, быць пачутым. Пад суровым Вікціным позіркам галасы сціхлі.

– Ты, – ткнула яна ў дзяўчыну з заплаканым тварам, вучаніцу і прыслужніцу лекаркі, – адказвай.

Тая ўсхліпнула апошні раз, набрала паветра, выдыхнула і са спакойнай рашучасцю пачала:

– Лекарка Францішка, узрушаная, бегла дадому. Я хацела завітаць, але сяброўка сказала пачакаць. Калі я наважылася пайсці, аказалася, што дзверы замкнёныя. Францішка не адчыняе. Вокны таксама ўсе зачыненыя і занавешаныя, – пад канец аповеду дзяўчына зарумзала.

Побач стаяла белая, з заклапочаным тварам, сяброўка, хітаючы галавой на кожнае прамоўленае слова. Людзей тым часам болела. Вікторыя, пастукаўшы некалькі разоў у дзверы і нічога не дамогшыся, вычапіла з натоўпу двух плячыстых вояў, прыцягнула іх да дзвярэй:

– Выбівайце.

Тыя, шыракаплечыя, аж сонца хавалася за іх спінамі, паглядзелі па-дзіцячы недаверліва, заазіраліся па баках: ці няма побач гетмана, каб пацвердзіць ці адмяніць загад? Казіміра не было. Вікця, заўважыўшы, што хлопцы забавіліся, схапіла абодвух за карак і што ёсць моцы штурхнула на дзверы. Моцы на двух асілкаў было не надта шмат, але тыя выпаду не чакалі, таму паляцелі на ганак як міленькія.

З чацвёртага разу дзверы адчыніліся, выпусціўшы цемру і задуху пакоя. Цікаўныя рвануліся туды, але воі на знак Вікторыі спынілі іх:

– Заставайцеся ў бяспецы, вам усё распавядуць.

Вікця, Бася і два воі зніклі за дзвярыма. Аднаму з іх правіцелька загадала стаяць ля ўваходу і не пускаць нікога ні з якой нагоды. Другога накіравала перад сабой.

* * *

У пакоях было цёмна. У гарачыні спёртага паветра змешваліся і раскрываліся задушлівыя салодкія, кіслыя, горкія пахі. У Басі пагарачэў твар, закруцілася галава, спіна Вікторыі наперадзе прасунулася некуды далёка, сцены сціскаліся вакол, вось-вось задушаць усіх.

– Падтрымай яе – як праз набіты пер’ем мех пачула Бася голас Вікці. Чыёсьці цела з’ехала па сцяне на падлогу.

– Слабакі, – плюнула Вікторыя. Праз некалькі імгненняў Басі на твар выплеснулася вада, халодная, як у Хітрай рацэ. Дзяўчына схапіла ротам паветра і адплюшчыла вочы.

Прыхіліўшыся да яе, сядзеў зеленаватага колеру вой, таксама з мокрым тварам і шалёнымі вачыма. Вікця сурова паглядала на іх зверху ўніз. Сябры па няшчасці, трымаючыся адно за аднаго, падняліся і, пагойдваючыся, рушылі следам за правіцелькай.

Вікця рассунула фіранкі. Пасвятлела, у сонечных промнях залуналі пылінкі, плыні пары і пахаў. Вокны былі не проста зачыненыя, але і заканапачаныя анучамі, каб ніводны павеў ветру не трапіў у хату.