Час Вогненнага Птушкалова

З гэтымі заняткамі ў Лесі не склалася адразу. Швейная машынка, за якую яе пасадзілі, увесь час зажоўвала тканіну, і чамусьці толькі Лесіну. Настаўніца з цяжкім уздыхам вырывала з-пад лапы старой жалезнай пачварыны чарговы сапсаваны кавалак і казала, што тканіну на ўрок пажадана прыносіць новую, тады яна не будзе захрасаць і рвацца. Мама, у сваю чаргу, здзіўлялася: навошта купляць ды псаваць новую тканіну, калі дома хапае старых навалак і прасцін. І давала Лесі яшчэ адзін адрэз ад падкоўдраніка. У гэтым завочным і безвыніковым супрацьстаянні патрабаванняў і магчымасцей ахвяра была адна – Леся, якая атрымлівала маральныя выспяткі з абодвух бакоў.

Самае страшнае для вучаніц Францішкі Віктараўны – не прынесці на ўрок тканіну, прадзіва ці вышывальны набор. Захварэць, патрапіць пад машыну, памерці – гэта нічога, а вось не ўзяць тое, што было зададзена, – злачынства, за якое каралі насмешкамі. Такое час ад часу снілася Лесі ў вусцішных снах.

Сёння сон спраўдзіўся. Перад самым урокам вязання высветлілася, што прадзіва і кручок, купленыя адразу пасля мінулага занятку, клапатліва складзеныя ў адмысловую, з горам напалам пашытую на ранейшых занятках торбачку, засталіся ляжаць дома. Леся магла з дакладнасцю да сантыметраў апісаць, дзе. Але – не дацягнуцца рукой. Да апошняй секунды перапынку ўнутры нешта тахкала, рвалася: можа, збегаць дадому?

Званок, гулкі і пералівісты, абсек усе спадзяванні і стаў прадвесцем расплаты.

Ледзь прасоўваючыся між шчыльна напханых у маленькім класе парт, з сытым абліччам, якому цесная ўласная прычоска, Францішка Віктараўна правярала, як дзяўчаты падрыхтаваліся да ўрока. І кожная, на каго трапляў калючы позірк, пакрывалася коркай лёду і адно што магла – глядзець знізу ўверх, ловячы рысы твару, скрыўленыя ў пагардзе (калі падрыхтоўка не задавальняла) ці абыякавасці (якую лічылі за пахвалу).

Леся ўціскалася ў сцяну, намагалася стаць нябачным духам, але цяжкія крокі настаўніцы дайшлі і да яе стала.

– Дзе? – адно слова Францішкі Віктараўны абяцала сусветныя пакуты цягам бліжэйшых двух урокаў і сапсаваны настрой на ўвесь дзень.

– Забылася, – Леся ўважліва разглядала, як пераплятаюцца ніткі, утвараючы тканіну нагавіцаў на каленях. Карак ледзь вытрымліваў увесь цяжар віны і настаўніцкага позірку.

– Зноў?

– Я паклала ў вітальні на палічку, ля самых дзвярэй, – быццам падрабязна апісаўшы, дзе знаходзіцца пакунак, можна было нейкім дзівам перанесці яго ў клас.

– Мала я з тваёй сястрой нацярпелася, цяпер яшчэ і ты… Калі твая маці не здольная цябе ўтрымліваць і выхоўваць, не варта было і нараджаць.

З усіх бакоў выбухнуў гулкі ўздых, за ім загрукатаў смех. Настаўніца, імгненна выкінуўшы з галавы і свае словы, і вобраз Лесі ўвогуле, рушыла далей.

На перапынку, стоячы ў школьным калідоры, дзяўчаты па-птушынаму неразборліва шчабяталі з хлопцамі. Тыя па-конску іржалі рыпучымі зламанымі галасамі, высока закідваючы галаву, паказваючы зубы. Лесі думалася – з яе. Яна стаяла ў куце за фікусам і вельмі хацела быць зямлёй між яго каранямі ці гаршком, што ўтрымлівае гэтыя карані. Змагаючыся з моцным лісцем на непаслухмяных галінах, у кут прабралася Анэлька. Нейкі час яна маўчала, гледзячы адначасова ўдалячынь і ўнутр сябе, а потым прамовіла простае і выратавальнае:

– Ды не слухай ты яе! Падумаеш, ніткі разок забылася. Лесі было б проста не слухаць, калі б рэч сапраўды была толькі ў нітках – непрыемна, але не страшна. У словах настаўніцы была не толькі крыўда. У іх была праўда. І ўсе, думала Леся, прачыталі гэтую праўду і смяюцца цяпер з яе. Толькі як гэта патлумачыць Анэльцы – прыгажуні-выдатніцы, на якую бацькі нават дыхаць баяцца. Леся паглядзела на суседку па парце, і нястрымныя слёзы імкліва падняліся ад горла да вачэй.

Анэлька асцярожна, удумліва паклала Лесі руку на плячо і крыху сціснула яго. У гэты момант не было ў свеце чалавека бліжэй, і каб хацела Леся распавесці больш, чым перадаў жэст, то не змагла б.

– Пайшлі ў сталоўку, я цябе булачкай пачастую.

Булачка, бадай, была адзіным сродкам супраць усіх няшчасцяў.

– З тварагом? – спыталася Леся, стрымліваючы слёзы.

– З тварагом. І з вішнёвым сокам.

Яны пайшлі, і Анэльчына рука засталася на Лесіным плячы ахоўным шчытом.

– Падзяжурыш са мной сёння пасля заняткаў? А то адной так сумна і доўга…

Леся б хоць цэлы тыдзень дзяжурыла з Анэлькай.

* * *

Вікторыя выглядала так, быццам тыдзень не паднімала галавы ад кніг. Бледны змучаны твар і сінякі пад вачыма – быццам цэлы тыдзень праседзела тут без сну і ежы. «Ага, позна вярнулася», – зларадна пасміхнулася Бася і тут жа пашкадавала. Правіцелька мелькам зірнула і зноў утаропілася ў кнігу невідушчымі вачыма, быццам спрабавала зразумець тэкст, напісаны невядомай мовай.

– Што гэта?