Дзённік суддзі Верасаўца

Жанчына часта-часта заміргала вейкамі, быццам у вока ёй трапіла парушынка.

— Дык і невядома — хто ўкраў?

— Выкрыюць, нікуды не дзенецца.

— Паслухай, Сцяпан, у нас…— Голас Марыны задрыжаў.— Вунь у нас у сенцах яны стаяць.

— Што — лыжы? Ды гавары ты толкам!

— Толкам і гавару: у сенцах за шафай яны.

Сцяпан выцягнуў і без таго доўгую шыю, вочы яго пацямнелі.

— Жэнька прывалок?

Яна скрушліва кіўнула галавой:

— Новенькія, кажа, не тое, што яго расколатыя...

— I ты дазволіла?

— Як гэта — дазволіла! Ён у мяне пытаў? Прынёс, паставіў — і толькі быў тут. Хацела схапіць за руку — дык дзе ты яго зловіш! От прыйдзе — і пагавары з ім як бацька.

У сенцах пачуўся тупат. Грымнулі, аж адскочылі зноў дзверы, і ў хату ўляцеў Жэнька. Расхрыстаны, увесь у снезе. Ён ступіў ад парога, потым вярнуўся, цішэй зачыніў дзверы і, тэпаючы да вешалкі, пачаў распранаць куртку.

— Мама, есці!

Нічога яму не кажучы, Сцяпан тым часам стаў здымаць папругу.

Марына схамянулася.

— Дай жа хоць пад’есці дзіцяці.— Яна таропка схапіла сына за локаць, пацягнула да стала. Хлапчук на момант затрымаў позірк на бацькавай папрузе, адчуў бяду. Ірвануўся ад маці, шмыгнуў у свой пакой і забіўся пад ложак.

— Зараз жа вылазь,— загадаў бацька,— усё роўна выцягну.

Жэнька шмыгнуў носам, плаксіва прагугнявіў:

— Біць не будзеш, дык вылезу.

Сцяпан апусціўся на калені, зазірнуў пад ложак. Хлапчук скеміў, што яму не мінуць адлупу. А будзе хавацца, дык яшчэ больш бацьку раззлуе.

— Выла-ажу…— Цельпукаваты Жэнька няўклюдна выграбся з-пад ложка.

Бацька замахнуўся папругай, але маці ўчапілася за яго руку.

— Сцяпаначка, не бі! У дзіцяці ж і розум дзіцячы! Не бі, не трэба!

Ён адштурхнуў яе. Папруга прасвістала ў паветры і апусцілася на Жэнькаву спіну. Раз, другі…

— Не буду болей, не буду,— заенчыў хлапчук.

— Што ты робіш! Хіба біццём навучыш дзіця? — Марына стаяла сярод пакоя, прыціснуўшы далоні да грудзей і ўмольна ўставіўшыся на мужа, чакала, што ён вось-вось вінавата зірне на яе і перастане лупцаваць сына.

— Ды з яго скуру трэба злупіць за такую выхадку! — Сцяпан сапраўды зірнуў на жонку, толькі інакш, чым яна чакала — з дакорам і абурэннем.— Ты яму патураеш, от ён і распусціўся. Таго і глядзі, злодзеем зробіцца праз гэтую тваю залішнюю клапатлівасць.— Амаль двухметровая Сцяпанава постаць выпрасталася, і галава як ні кранулася абажура.— Ну, як цяпер далей быць?

Жэнька стаяў, апусціўшы галаву.

— Я ў цябе пытаю ці ў сценкі? — пагрозліва крыкнуў бацька.

— Дык я… Лыжы я магу аднесці назад,— натужліва прамармытаў хлапчук, не ўзнімаючы вачэй.

Сцяпанавы вусны зламала горкая крывая ўсмешка. Ён з мінуту маўчаў, пасля вялым голасам сказаў:

— Так-так, аднесці, значыць, каб усе ведалі, што ў Сцяпана Рымшы, сумленнага чалавека, сын злодзей? Каб мяне зганьбіць?

Сцяпанавы вочы, пасвідраваўшы злосным позіркам сына, глянулі некуды ўбок і застылі. Яго апанаваў роздум. Што ж рабіць? Можа, усё ж лепш прызнацца людзям? Тады не будзе на яго сумленні бруднай плямы. Паўтара дзесятка гадоў ён дбайна робіць сваю справу, абпальвае цэглу. На рабоце толькі пахвалу чуе: старанны працаўнік, перадавік… Ніколі ні ў чым яго ніхто не папікнуў… Дык, можа, цяпер папікне?.. За адзіным сынам не дагледзеў… Сцяпан зноў павярнуўся да Жэнькі:

— Бяры нож і саскрабай з тых праклятых лыжаў інвентарны нумар. Зараз жа!.. Потым зафарбуеш лапіны. Думаеш, я гэтым загаджу свае рукі? Не, паскуднік, сам будзеш рабіць. I фарбу сам развядзеш. Вунь яна ў кладоўцы стаіць, бяры пэцкайся.

Жэнька калупаў пальцам у носе, разгублена таптаўся на месцы.

— Ну, каму гавару! — Сцяпан трасянуў папругай.

Магчымасць другі раз адведаць бацькавага пачастунку адразу вывела хлапчука з разгубленасці. Ён падбег да стала, за якім рыхтаваў урокі, адчыніў шуфлядку, узяў складанчык.

— Дык я пайду, я пасаскрабаю.— 3 гэтымі словамі ён трушком пашыбаваў да дзвярэй.

— Сцяпанка, можа б, няхай лепш аднёс іх? — нясмела азвалася Марына.— Людзі ж… Ды і яму навука будзе. А так — што дзіця падумае?..

— Хопіць камандаваць, не твая справа! — Выцягнуты, як струк перцу, Сцяпанаў твар зморшчыўся і зрабіўся яшчэ больш жорсткі.— Няхай да сёмага поту скрабе. Можа, на будучае і дзесятаму закажа, як красці.

Але тыя лыжы, хоць іх ужо і нельга было пазнаць, усё ж не давалі Сцяпану спакою. Яны ўвесь час нагадвалі яму пра нешта брыдкае, непрыстойнае. I ён не стрываў. Праз некалькі дзён, каб яны не мазолілі яму вачэй, пасёк іх і спаліў.

Гэта было зімою. А потым, улетку… Вось што адарылася ўлетку.

Аднойчы пад вечар Сцяпан з Марынаю сядзелі на дварз пад вішняю. На століку перад імі стаяў самавар. Сцяпан, гучна сёрбаючы з масіўнага глінянага кубка, з асалодаю піў духмяны, са свежым вішнёвым варэннем, чай. Ціхі ветрык лагодна шумеў кучаравым веццем, паварушваў рэдкія рудаватыя Сцяпанавы валасы, прыемна асвяжаў успацелы ад чаю твар. Вось ён памацнеў, і раптам азваўся, зашумеў вялікі самаробны прапелер, прымацаваны на шасце над вішняю. Сцяпан падняў галаву, паглядзеў угору.