Хан Кене (на каз.яз.)

Кбіні жзінде міт нры ойнап шыа келген. Кей кілде кмн да бар. р тстан міт, жорамал аралас дауыстар естіле бастаан:

— О дай, жасылыа болса игі еді!

— Асарбас, асарбас!

— Тым крт келе жатыр-ау!

— Артынан жау уандай!

— Жо, уаныш келе жатан жан трізді!

— Аузыа май!

Астындаы сліктей жараан ыла бедеуі ара терге малынан кісі Жоламандар тран тбені етегіне келіп тотады. Алыстан шапан жйрік екі бйірі солылдап, отын-отын дем шыарып, екі танауы желп-желп етеді. стінен шыан а тада кбік жерге лпілдеп, зіліп-зіліп тседі. Ат стіндегі ара торы, жас айыдай берік, шымыр денелі жігіт екі иінінен демін алады. за шабыса шыдамды болу шін ара санынан бастап кеудесіне дейін бар денесін ттастыра ыл аранмен айыш-йыш шандып тастаан. Тек екі олы ана бос. Ерні кезеріп, кн шалан оыр жзін ашада сор топыра жапан. Біра отты кздері шын атып жалт-жлт етеді.

— Жарыным-ау, жасылы па, жаманды па? — деп Жоламан елегізе таяды.

— Жаманды, кке, жаманды! — деді жігіт тілі крмеле зер сйлеп. — Бізді уып Орынбордан алы скер шыыпты!

— О, тоба…

— Не ылмайсы дейді сонда бізге?

— ай тста екен шыан ол?

Жоламан тнеріп кетті.

— Бізді хатымыздан не хабар бар?

— зір еш хабар жо.

— Таы да баяы деттеріне басан екен ой, — деп Жоламан жас жігітке арады. Смбідей слу бедеуіні стінде орасын йан лжа асыындай берік отыран осынау жас жігітті сымбатына сйсінгендей кзінде бір суле жалт етті де, кенет рлеп сндірілген білте шам жарыындай жо болды. Ол лгіндегідей емес, ішкі ахауалын сабыра жедіргендей:

— Ж, енді атынан тс, шаыды а, — деді, — сонсын брін тптештеп айтып берерсі. — Жоламан жанындаы асаалдара брылды. Сір, блар ел бастаан аылгй, ізетті адамдары болуы керек. — Суы хабар срымызды ашырар лей болмай тра трсын, — деді ол. Енді оны ні шиыршы атан ажырлы шыты, — кеескен жн.

— И, мндайда иек артпа жол табар аыл керек.

— Ана, Шекті, Жаалбайлы, Шмекейлерді де жасыларын шаыран абзал.

— Дрыс лебіз.

— Кппен кеесіп шешкен тон келте болмас

— айрат, анат, сендер ана Маметлі, Тайман, Жсіпали асаалдар-а хабар берідер, Жетіарашы шміштене осы арада табысайы.

— Мал.

Егіз озыдай томпиан екі бала жігіт жрттан блініп шыа берді.

— Сір, ркер тарар кезде ктерілерміз, — деді Жоламан асындаылара, — тн атар алдында жрт кз шырымын алсын.

— Жн ой.

— Шай-суларыды ішіп айта оралыдар. атын-алашты рейі шар, суы хабарды білдірмедер.

— Табылан аыл.

Асаалдар тарай бастады. Жоламан хабаршы жігітке:

— Байтабын, жені кзіне крін де мені асыма айтып кел. келген хабарыны мн-жйін тегіс айтып берерсі, — деді.

— Жарайды.

Жоламан жалыз алды. Ымырт жабылып тн араысы оюлана тсті. Алыстаы ккжиек стінен алабртып табатай боп ызыл жалын ай крінді. Жоламанны ішін ртеп бара жатан ып-ызыл ашу шоындай. Смды хабар, ел басына тнгелі тран бліншілік тмен тыртып жіберген Жоламан енді есесін басан салматы кейін серпіп тастаысы келгендей кенет бойын жинап алды.

— Ереуіл ата таы да ер салатын кн туды, — деді кйіне дауыстап, — халы кегіне суарылан а семсер жзі малмай бетімнен айтпаспын.

Жоламан батырды блайша серт беруіні ерекше себебі бар. Табын — аса бай ру емес. Кп жылдан онар клі де, шар кгі де Електі А Жайыа яр саасынан бастап, Рын мы мен шзенні мала жайлы, бидайыты, бозды шалар жаасы болатын. Бл ара ежелден-а аза жері саналатын. Россия патшасыны ана жылдардаы рсаты бойынша Кіші жз Жайыты ары бетінде де мал жайып, шп шабуа ерікті еді. Ал 1810 жылдан бері арай бл жай бзылып, патша кіметіні отаршылы саясаты Табын руыны ежелгі мекені осы Елек бойына да ол суа кіріскен. Елек сорындаы тзды Россияа жеткізетін жаа жол салудан басталан рекет Жаа Елек пен Орынборды арасына жиырма тоыз бекініс орнатуа дейін барды. Бірте-бірте шзенні бойы мен Рын мыны жаалыы да казак-орыстара берілді. Бл аралара бекіністер, алашытар салынып, Табын руы біртіндеп зіні сегіз мы шаршы шаырымдай е оды мал жаятын жерінен айырылды. Міне, осы оиалар Жоламан батырды ата онып алы Табынды соынан ертуіне себеп болды. Жоламан е алдымен патша кіметінен жерін ан тгіспей тату-ттті келісіммен алуа ниеттенді. Осы мітпен ол 1822, яни Жылы жылы Орынборды скери губернаторы Эссенге ата-мекенімізді айтарып бер деп хат жазды. Бан еш жауап келмеді. Эссен жауап орнына азатарды ма арай сырыта тсу шін есаул Падуровты бас етіп арнаулы жаса шыарды.

Азантай адаммен аттанан Падуров ола тсті. Эссенні ылыын орлы санаан Жоламан Петербургтаы Бірінші Александр патшаны зіне білазыны ріназы слтаны мен Сырым батырды баласы Жсіпті укіл етіп жіберді. Патша бларды абылдамады, рі Петербургтен айта шыартпай ойды.

Бір жыл ткеннен кейін Жоламан Эссенге таы хат жазды, зіні ата-мекен жері жайындаы тінішін айта келіп, ріназы мен Жсіпті, Орынбор трмесінде жатан нда баласы Тленбайды оя берсе, есаул Падуровты босататынын білдірді. Бл хат та жауапсыз алды. Бір ай ткеннен кейін бден кйінген Жоламан Эссенге шінші хатын жолдады… скери губернатор бл жолы да жнді жауап бермеді, тек олындаы ттындарды тлеуі деп ш жз жиырма жеті сом аша жіберді «жне бдан былай арай арамыздаы келіссз Серазы хан арылы жргізілсін» деді сол слесо алпында.