Хан Кене (на каз.яз.)

«Ел кзінше шалды бекер рды-ау мына есала жасаул» деді ішінен Ожар, кп тебінсе — жер сілкінеді, иянатты кзімен крген жртты басу иын. Бгін Сейтенін стаса, ерте баса біреуін табады. Ел болып бірігіп патшаа арсы труа тек ата салты, ел дстрі бгет болып жрген жо па. р руды, р болысты з ксемі бар. Біріне бірі кнбейді. Ал бріні басын осатын ксем табылса не болма? аза асау жылы трізді, кім йрете білсе, соны ана ие ттады. Сондай адамы табылса, мына жрт соынан шбыра жнелуге дайын…»

Бір аранмен байлаулы тран Сейтен мен Ожарды тсынан «ош, ос арыс!» деп шбыран кшті е соы шоыры те берді. Ожар таы да ойлана алды. Іштегі уаныш сырта шыуа дайын тр.

«Мені блай ола тскенім дрыс болды. Аз уаытты орлыы лі-а мытылар. Ал иянатымды білсе мына жрт…»

Он шаты сыпай кшті айдап, Баянауыл жаа кетті де, аландары байлаулы Сейтен мен Ожарды алып Омбыа тіке тартты.

Блар ш кннен кейін, Баянауыл округіні Сібірмен шектес Трткл болысыны жеріне жетті. аз-йрегі сысыан, лі де шалыны урап сембеген бір ауыла келіп тнемек болды. Бл осы маны ел аасы Бектас баласы Таймасты аулы екен. Таймас зын бойлы, денелі а сары кісі. аржас руына жиен. Айдалып келе жатан Сейтен мен Ожарды кріп ауылды ты ашып, бігер болды да алды. Тстері суы, исы ылышты, шошайан мылтыты солдаттар ауыл стінен ат ойнатып зрелерін ала тсті. Бойын орыныш билегенмен жрт ебін тауып, Сейтенге келіп амандасып жатыр. Кптен бері йы крмегендігінен бе Сейтенні лкен оыр кздерінде таусылмас айы-шер клкілдеп тр. Екі олы артына мытап байлаулы, стіндегі а жібек мол кйлегіні жаасы дал-дал, р жерінде баттия жабысан ызыл ан… ола тскеннен кейін ран болулары керек, оматы жлынан омырауыны ашы жерінен кеудесіні кк ала еті крінеді.

Кешегі ел-жртыны амын жеп а патшаа арсы шыан адамны бгін мндай смдыа шырауы Таймасты жан сезімін ртеді. Оны мндай кйге тсердей не жазыы бар екенін білгісі келді. «Барлы айыбы жртына амор боланы ма? А патшаны тегеурініне кнгісі келмегені ме? Егер бар кнсі сол болса онда мндай мспірлікке шырайтын жалыз Сейтен ана ма? А да, с та з інін, ясын орайды. Адам неге йтпеуі керек? з мекенін, з жерін неге орымаса? Сондай бір діл ылыы шін де айыптысы ба? Жо, айыпты емессі».

Таймас Сейтенмен анша сйлескісі келсе де реті тспеді. Ттынды алт етпей кзеткен сыпайлар жуытпады. Лебедев пен Шыыс екеуі ауыл тірегіне де, Ожар мен Сейтен жатан йге де сашы ойды. зге сыпайларын да алыс- а заттырмай сол маайдаы крші-оладарды крке, лашытарына орналастырды.

Тн жылы еді. Лебедев Таймаса з йіні іргесіне тсек салып жатуа рсат етті.

Тн тастай араы. стінен тйе жн алы крпе жауып ойандай тымырсы ысты сезіледі. обалжи тынышталан ауыл мызымас бір лік трізді, тек анда-санда атарып суытып ойан сыпай аттарыны пысыраны мен кзетшілерді еміс-еміс кбірі естіледі. Басын шырмаан алуан ой, анды ай- аста ола тскен мынау Сейтен мен Ожарды аянышты халдері мазалап, Таймас кз ілмей дбекшумен болды.

Кенет лаына бір кйзелген, кіренген оыр дауыс келді. Таймас тыдай алып еді, бл — «Елім-ай» уенімен зар-ле айтып жатан Сейтен екенін білді. Таймас тына алды. Енді Сейтен салан н сздері айын естілді.

ош аман бол, ке жайлау, скен жерім,

айтан аздай алы ел кшкен жерім.

Есіл аза есейіп ел бола алмай,

Ит пен са таланып шкен жерім, —

деп кіренеді ол.

Сейтен таы да айтпашы еді, Ожарды сл ашулы даусы оны бліп жіберді.

— Сейтеке, ішке сыймай бара жатыр ма кйігііз?..

Сейтен ола тсер стте кзі крмесе де, даусын шырамытып, зін байлаандарды бірі Ожар деп ан. Біра оны да мндай кйге тсіп, зіменен бірге айдалынып келе жатанына та алып ол ойынан айтан. «Япырмау, бан даусы сас кім болды екен!» деп басы атан. йткенмен кпті кіл ыры бермеді, сз тартып сыр ашысы келді. Енді ол алыстан ораытып сзге кіріскен:

— Ожар, айтылмаан кпе — іште жатан Ескендірді ос мйізімен те…

— Шер таратар уаыт болар лі.

— Уаытымны бітуге айналанын біле тра, кекетесі ой, — деп Сейтен сл ашулана кліп аырын ана крсінді де сйлеп кетті. — Боз торайдай кішкентай боланмен биік шар халым бар еді, сол сорлыны бір зын іліп кетпесін деп, ана жылы жалыз бауырым Тайжан а патшаа арсы жаса ранда сен де келіп осылып еді…

Ожар жауап айырмады. Тайжанны да ола тсуіне Ожарды себепкер екенін Сейтен білмейтін. Сондытан «Жазысыз болса ренжітпейін» деп атарыла сйледі.

— Жрты шін жан пида ете аларыа сол кезде кзім жеткен трізді еді. мбелдегі ауылдан бастап, крлі ылышты аарынан талай елді аман алып алдыдар. Есіде ме, жау скері сендерді аражал бйратындаы жылаа уып тыаны? Сендер онда Саржан тлегіттерін ары бетке шыарып келе жатан едідер. Сен жздігімен крлі ылышты екі кндей бгеген болатынсы.

Сейтен сонау бір алыс кнді есіне тсіргендей таы аырын крсінді.

— Басар жері кк мза айналып, атын біткен Баян тауыны рлеуіне киіз тсеген. Сол жолы екі жздей шаыраты орап алдыдар… тте, дние-ай, ияы ыс аарлы келіп, баспанасыз жала жрт сол жт жылы ажал тапты…

Ожарда лі н жо. Сейтенні шаршап-шалдыан даусы енді тіпті аны естілген: