Ноч Цмока

Вось жа дакладна ўяўляў сабе: як робяцца вароты з дзвюх створак. Металічная труба разразаецца на часткі, тыя зварваюцца між сабой, да кожнай часткі наварваюцца завесы. Пасля — слупкі, прыварваем да іх завесы, прытрымліваючы гатовыя створкі. Уся работа! Таму быў не проста здзіўлены, а больш разгублена таптаўся вакол Сяргея, калі той пачаў працаваць, і я пабачыў, што мы робім не вароты, а агароджу нібыта.

— Дык а чаму так? — не ўцярпеў я. — Хіба не прасцей разрэзаць-зварыць паасобку?

— Прасцей, — з усмешкай адказаў Сяргей. — Ды калі варыць з асобных частак, то роўныя не атрымаюцца — ад зваркі пойдзе касіна. Розныя кропкі па рознаму награваюцца, па рознаму астываюць. І створкі прымаюць кожная сваю форму.

— Як людзі — характар, — нечакана прыйшло на розум параўнанне.

— То дакладна, — згадзіўся Сяргей. — Таму так рэдка і сустрэнеш пару, быццам дзве палавінкі аднаго цэлага. Зварваем адну суцэльную, пасля разразаем акуратна. Вось тады будуць дзве аднолькавыя.

Работа была не цяжкая, але ж правошкаліся мы гадзін да трох дня. Якраз вярнулася з рынку Надзея, гукнула мыць рукі і садзіцца за стол. А палове восьмай гадзіны Сяргей падвёз мяне да першых хат Ляўдка.

Я павінен быў падумаць, прадбачыць той факт, што сярод мноства дачнікаў, дзе былі людзі самых розных прафесій, знойдзецца той, хто дастаткова поўна ўяўляе сабе магчымасці сучаснай тэхнікі, ведае пра абавязкі сацсетак і іншых рэсурсаў Інтэрнэта перад следчымі органамі. І той чалавек лёгка і пераканаўча давядзе астатнім, што я валодаю куды больш разгорнутай інфармацыяй, чым паказваю. Значыць, мяне чакаў не разгублены і запалоханы страшным словам «пракуратура» гурток аматараў старажытных беларускіх абрадаў, а дружны калектыў дарослых людзей, якія старанна абдумалі наперад, як будуць адказваць на пытанні. Варта было толькі перагледзець спіс гэтых дачнікаў — вось, калі ласка, журналістка. Ды яшчэ апазіцыйнага выдання. Такія пракурораў не баяцца, не тое што маладых следчых.

Сваю паразу я адчуў, як толькі сустрэўся позіркам з гісторыкам, «каштанам» Алесем Федаруком. Ён не хваляваўся. Быў такім жа ветлівым, далікатным нават, але — упэўненым. Я не мог нават заўважыць, каб мой візіт сюды і мая просьба хоць крышачку назалялі яму. Ён увесь быў сама тактоўнасць і гасціннасць.

— Рады бачыць вас! — сустрэў ён мяне ля веснічак, і яго словы прагучалі так, быццам ён пабачыў перад сабой даўняга сябра. — Нашы ўсе сабраліся, калі ласка, будзем вельмі рады быць вам карыснымі. Пойдзем адразу ці, можа, пап’еце чаго з дарогі? Кавы ці гарбаты? Бярозавік ёсць, праўда не свой, нас гэтым цудоўным пітвом забяспечвае цётка Соф’я, цудоўная жанчына. Выбачайце, у хату не запрашаю, там у мяне… непрыбрана вельмі. Ведаеце, я чалавек неахайны, адно слова — навуковец, — павініўся ён напрыканцы.

— Дзякуй, пакуль не хочацца нічога, — адмовіўся я, міжволі крануты такім клопатам і той акалічнасцю, што мае пажаданні цалкам спраўджаныя: людзі папярэджаныя і сабраныя ў адным месцы.

— Як пажадаеце. Там, дзе мы збіраемся, усё, канешне, таксама ёсць. Звычайная дача, а гаспадар там — адзінокая наша сяброўка. Дом ёй дастаўся вялікі, то яна займае адно пакойчык пярэдні, а другая палова — наша імправізаваная канферэнц-зала. Дарэчы, гаспадыня — выключная знаўца міфалогіі, наш самы аўтарытэтны эксперт. Яна этнограф, збіральніца. І яе работы вядомыя далёка за нашымі межамі. На жаль, толькі сярод спецыялістаў ды адзінак вось такіх. апантаных, — самакрытычна закончыў ён свой хуткі маналог.

— А трэба, каб ведалі ўсе? — скептычна заўважыў я.

— Вось! Вось гэтае пытанне я чую так часта! Скажыце, малады чалавек. выбачайце, таварыш следчы пракуратуры, чаму нашы малодшыя школьнікі ведаюць пра Зеўса, але Пярун для іх — усяго толькі моцны ўдар грому? Чаму знаюць, хто такая Афрадыта, а Ляля — лялька, дый годзе? Чаму Апалон, а не Вялес? Вы лічыце правільным — вучыць дзяцей захапляцца чужой культурай, вывучаць яе і ў той жа час літаральна замоўчваць сваю? Не-не, я за тое, каб дзеці і ўсе вакол ведалі як мага больш з гісторыі і культуры іншых народаў, але як можна быць культурнай нацыяй, не ведаючы сваіх падмуркаў?

— Магчыма, вы маеце рацыю, — згадзіўся я. — Мне вось таксама б не зашкодзіла што-небудзь даведацца. з вашай міфалогіі.

— З нашай, з нашай міфалогіі, — мякка паправіў мяне Федарук. — Пытайцеся, калі ласка, здолеем — патлумачым.

— Дзякуй, абавязкова скарыстаюся вашай гасціннасцю і дасведчанасцю, — паабяцаў я, і атрымалася ў мяне з дрэнна схаванай амаль пагрозай. Маўляў, пабачым мы, што вы там ведаеце.

Для мяне быў падрыхтаваны стол, на якім стаялі сапраўдны гліняны збанок і дзве шклянкі. У самім пакоі сабралася — я хутка палічыў — сямнаццаць чалавек. Зацікаўленыя, ветлівыя, насцярожаныя, добразычлівыя позіркі. Амаль усе — з відавочным лёгкім сумам. Так збіраюцца на пахаванні далёкія сябры: быццам і радасна ад сустрэчы, ды вось жа якая нагода. Але я не пабачыў ніводнага позірку з ценем страху ці разгубленасці, нервовасці нейкай. І цяпер ужо дакладна зразумеў: пра ўсё тут дамоўлена-прагаворана. Мабыць, пагуляем у гульню.