PMEG_15.0.3_provizora_PDF_24_Marto_2019

Vortklasa

finaĵo 564-571

Vortklasa finaĵo 706

Vortludo 582, 583

Vortordo 535-540

eĉ 282

frazpartoj 535, 536

nekutima 63, 536-540

priskriboj 62

Vortotranĉado 23

Vuo (W) 22, 23, 698

■

Z

elparolo 27, 28

ZEPTO (prefikso) 678

ZETA (prefikso) 678

Zo (liternomo) 314, 315

16 reguloj 681-686

Q

elparolo 37

literumado 315

W

elparolo 37

literumado 315

X

anstataŭ supersigno 18 elparolo 37

literumado 315

Y

elparolo 37

literumado 315

'stas (= estas) 34

B (esceto) 22

En oficiala Esperanto ALI estas ordinara radiko, el kiu oni faras vortojn per la ordinaraj finaĵoj:

alia = ne la sama, diferenca

alio = io alia

alie = en alia okazo, en alia maniero

alii = esti alia, diferenci (malofte uzata)

Multfoje oni proponis aldoni al la tabelvortoj la antaŭparton *ALI-* kreante la novan serion *aliu*°, *alio*°, *alia*°, *alies*, *alie*°, *aliam*°, *alial*°, *aliel*, *aliom*°. Iuj eĉ praktikas tion uzante precipe la vortojn

*aliel* kaj *alies*.

Ekuzo de la novaj tabelvortoj kunportus drastajn ŝanĝojn en la lingvon. Multaj "alielistoj" konscias, ke alie ŝanĝus sian signifon al "en alia loko", sed la sekvoj estus multe pli grandaj ol tio.

Alia en normala Esperanto signifas "de alia speco" aŭ "kun alia identeco" (§5.2). La nova tabelvorto *alia* signifus nur "de alia speco". Kon- sekvencaj alielistoj do ne plu diru: La alia ĉambro estas pli granda. Sed:

Sed ligas frazojn aŭ frazpartojn, kaj montras, ke ili iel kontrastas inter si:

La papero estas tre blanka, sed la neĝo estas pli blanka. ^FE10

Li amas min, sed mi lin ne amas. ^FE18

Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed ŝi mem tute ne zorgas pri si kaj tute sin ne gardas. ^FE18

Laŭ la projekto de la inĝenieroj tiu ĉi fervojo estas konstruota en la daŭro de du jaroj; sed mi pensas, ke ĝi estos konstruata pli ol tri

FE 25

jarojn. ⁵

Nia provincestro estas severa, sedjusta. ^{FE 37}

Tiu domo estis mallarĝa, sed alta. ^{M 6}

Pli bona estas knabo malriĉa sed saĝa, ol reĝo maljuna sed malsaĝa. ^ft-⁴

Li havis [...] unu filinon, belan, mildan kaj saĝan, sed blindan. ^FA3116

Sed povas ankaŭ enkonduki ion, kio malebligas aŭ malhelpas la antaŭan aferon:

Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. ^FE18

Mi volis ŝlosi la pordon, sed mi perdis la ŝlosilon. ^{FE 34}

Sed povas enkonduki ion, kio estas surpriza, se oni konsideras la antaŭan aferon:

• 20000 - 3000 = 17000 ^ Dudek mil minus tri mil egalas al dek sep mil.

+10° ^ plus dek gradoj = dek gradoj super nulo

-10° ^ minus dek gradoj = dek gradoj sub nulo

Ordinara ĉu (§22.2) montras demandon. Duobla aŭ plurobla ĉu normale ne havas tian signifon, sed montras anstataŭe indiferentecon. Indiferenta ĉu montras alternativojn, inter kiuj la elekto estas indiferenta, libera, egala, pri- dubata, necerta aŭ simile.

Indiferenta ĉu povas enkonduki subfrazojn, inter kiuj la elekto estas indi- ferenta. La ĉeffrazo montras ion, kio validas sendepende de la elekto inter la alternativoj. Tiaj subfrazoj estas ofte mallongigitaj:

Li devis trinki kun ili, ĉu li volis, ĉu li ne volis. ^FA1122 Lia volo nenion povis ŝanĝi.

Ĉiu povas veni, tute egale, ĉu li estas reĝido, ĉu [li estas] almozulo. ^FA169 Kaj reĝidoj kaj almozuloj povas veni. Ne gravis, kio oni estis.

Indiferenta ĉu povas ankaŭ enkonduki frazpartojn, inter kiuj oni povas elekti. Tiam ĉu... ĉu povas esti tre simila al aŭ... aŭ. Ĉu... ĉu emfazas indiferentecon, dum aŭ... aŭ nur montras alternativojn:

• Ĉu pro timo, ĉu pro fiereco, li nenion respondis. ^{LR 99} Oni ne scias, kiu el la du alternativoj kaŭzis, ke li nenion respondis, sed tio ne gravas.

Ĉu bona, ĉu malbona - ĉiu mem por sia far' ricevas rekompencon. ¹

^{T 36} Ne gravas, ĉu oni estas bona aŭ malbona.

Tio estas la leĝo pri naskintino, ĉu de knabo, ĉu de knabino.^Lv12 La leĝo validas egale por virino, kiu naskis knabon, kaj por virino, kiu naskis knabinon.

Ju kaj des estas ĉiam uzataj kune kunpli aŭ malpli (§14.3.15). Ju kaj des kunlabore montras, ke unu pli-esprimo dependas de alia. La ju-esprimo montras tion, kio regas. La des-esprimo montras tion, kio dependas. Se ju- pli-esprimo kreskas, ankaŭ la responda des-pli-esprimo kreskas:

Ju pli da mono ni havos, des pli rapide kaj bone iros kompreneble nia afero.^OV127 Se la mono pliiĝos, tiam ankaŭ la rapideco kaj boneco pli- iĝos.

• Ju pli alte staras la lingvo, des pli rapide progresas la popolo. ^{FK 229} La progreso de la popolo dependas de la nivelo de ĝia lingvo.