Сочинения. Том 2

5. ῾Ο δὲ τεταρταῖος, χρὴ γὰρ καὶ τούτου τὰ γνωρίσµατά σοι γράψαι, τὸ µὲν ἐναργέστατον ἑαυτοῦ τεκµήριον ἐνδείκνυται κατὰ τὴν ἀρχὴν τῶν παροξυσµῶν, ἡνίκα ῥιγῶσιν ἔτι οἱ νοσοῦντες. ἱκανῶς γὰρ ἀραιοὶ καὶ βραδεῖς αὐτῶν οἱ σφυγµοὶ γίγνονται· κατὰ δὲ τὰς ἀκµὰς ἢ καὶ αὐξανοµένων ἔτι ταχεῖς µὲν ἀνάγκη καὶ πυκνοὺς εἶναι· σώζεται δ’ ὅµως καὶ τότε ἡ ἴδιος αὐτῶν βραδύτης τε καὶ ἀραιότης, εἰ τὸ προσγεγονὸς τάχους καὶ τῆς πυκνότητος τῶν παροξυσµῶν λογίσαιο. καὶ γὰρ οὖν καὶ εἰ παραβάλοις τὴν ἀκµὴν τοῦ τεταρταίου πυρετοῦ, τῇ τοῦ τριταίου ἀκµῇ πολλῷ τινί σοι δόξουσι θᾶττόν τε καὶ πυκνότερον ἐν τοῖς τριταίοις αἱ ἀρτηρίαι σφύζειν· καὶ αὐτῆς δὲ τῆς µιᾶς κινήσεως ἐν τῷ τεταρταίῳ πυρετῷ τὸ ἀνώµαλον ἐνδείκνυται τὴν ἰδέαν αὐτοῦ. τὴν γὰρ κοινὴν ἁπάντων τῶν πυρετῶν ἐν µιᾷ προσβολῇ τῆς ἀρτηρίας ἀνωµαλίαν ἐναργεστάτην ἐστὶν εὑρεῖν ἐν τούτῳ. πολλῷ γάρ τινι τήν τε ἀρχὴν τῆς κινήσεως καὶ τὸ τέλος ὠκύτερον εὑρήσεις τῶν µέσων· οὐ µὴν δὲ ἐπὶ τῶν τριταίων ὧδ’ ἔχει βραχεῖα γὰρ ἐν αὐτοῖς ἡ ὑπεροχὴ τοῦ τάχους ἐστὶ καὶ µάλιστα κατὰ τὰς ἀκµάς. ἀλλὰ καὶ τὰ τῆς θερµασίας γνωρίσµατα διαφερόντως αὐτοῖς ἔχει. τὸ γὰρ θερµὸν καὶ τὸ διακαὲς καὶ τὸ οἷον ζέον τῶν τριταίων πυρετῶν οὐκ ἂν εὕροις ἐν τεταρταίοις. ταυτὶ µὲν οὖν τὰ µέγιστα σηµεῖα, τὰ δ’ ἄλλα τὰ ἔξωθεν, οὐδὲ γὰρ χρὴ ταῦτα παραλιπεῖν, ἀλλὰ τήν τε φύσιν ἐπισκοπεῖσθαι τοῦ νοσοῦντος, εἰ µελαγχολικωτέρα· καὶ τὸν καιρὸν τοῦ ἔτους, εἰ φθινόπωρον· καὶ τὴν παροῦσαν κατάστασιν, εἰ ἀνώµαλος. οὕτω δὲ καὶ τοῦ χωρίου τὴν φύσιν καὶ τῶν ἐπιδηµούντων νοσηµάτων· καὶ εἰ σπλὴν µέγας εἴη καὶ ἄτακτοι πυρετοὶ προηγήσαντο καὶ ἡ ἡλικία τῆς ἀκµῆς ἐπέκεινα καὶ εἰ µεθ’ ἱδρῶτος παύοιντο· χολῆς δὲ ξανθῆς ἔµετον ἐν τούτοις τοῖς πυρετοῖς µὴ προσδοκᾷν, ὥσπερ οὐδ’ ἐν τοῖς ἀµφηµερινοῖς, ἴδιον γὰρ τῶν τριταίων τοῦτο. παυσαµένων δὲ τοῦ πυρέττειν, εἰ τὸ τοῦ πυρετοῦ σηµεῖον ἔτι παραµένοι καὶ οἱ σφυγµοὶ τῶν κατὰ φύσιν ἀραιότεροί τε καὶ βραδύτεροι γίγνονται, τεταρταῖος ἂν εἴη σαφῶς ὁ τοιοῦτος πυρετός.

6. ᾿Αµφηµερινὸν δὲ πυρετὸν τοῖσδ’ ἂν µάλιστα γνωρίσαις· ὑγροτέραν γὰρ εἶναι χρὴ τὴν θερµασίαν αὐτοῦ µετά τινος δριµύτητος, οὐ κατὰ τὴν πρώτην ἐπιβολὴν εὐθὺς ὑποπιπτούσης, ἀλλ’ ἐγχρονιζούσης τῆς χειρός. καπνώδη γάρ τινα θερµασίαν ἀτµῷ πολλῷ συµµιγῆ δόξαις ἀνιέναι, καταπνιγοµένου µᾶλλον ἐν ὑγρότητι τοῦ πυρὸς πολλῇ ἢ αὐτοῦ τῆς ὕλης κρατοῦντος. ἀλλὰ καὶ οἱ σφυγµοὶ τούτοις µικρότεροι τῶν ἐν τεταρταίοις εἰσὶ πλέον ἢ ἐκεῖνοι τῶν ἐν τριταίοις. ἀραιότεροι δ’ αὖ πάλιν οἱ ἐν τοῖς ἀµφηµερινοῖς τῶν ἐν τριταίοις τοσοῦτον, ὅσον τούτων οἱ ἐν τοῖς τεταρταίοις. βραδύτητος δὲ ὡσαύτως ἐν ἀµφοῖν ἔχουσιν. ἧττον δὲ διψώδης ὁ πυρετὸς οὗτος. λείπεται οὖν τεταρταίου τοσοῦτον, ὅσον ἐκεῖνος τριταίου. καὶ ἡ γλῶσσα καὶ τὸ σύµπαν σῶµα ξηρότατον µὲν ἐν τριταίοις, ὑγρότατον δ’ ἐν τούτοις ἐστὶ τοῖς πυρετοῖς· καὶ οἱ ἔµετοι φλεγµατώδεις καὶ ὅσα διὰ γαστρὸς ἐκκρίνεται ψυχρότερα καὶ ὑγρότερα καὶ ὠµότερα καὶ ὑδατωδέστερα καὶ φλεγµατωδέστερα. καὶ τὸ σύµπαν ἀπέπτων χυµῶν ἀνάπλεων ἐν τούτοις τοῖς πυρετοῖς εὑρήσεις τὸ σῶµα. καὶ γὰρ οὖν καὶ ἡλικίαις καὶ φύσεσι καὶ χώραις καὶ ὥραις ἔτους καὶ κράσεσιν ὑγροτέραις συµπίπτουσι. νεανίσκον µέν γε χολώδη καὶ ξηρὸν τῇ κράσει οὐκ εἶδον οὐδέπω ποτε ἁλόντα τούτῳ τῷ πυρετῷ. παῖδες δὲ καὶ µάλιστα οἱ µικρότεροι καὶ ὅσοι τῶν τελείων φλεγµατικώτεροί τέ εἰσι καὶ τὴν ἕξιν τοῦ σώµατος παχεῖς καὶ ἀργὸν τὸν βίον ἔχοντες ἐν πλησµοναῖς καὶ µέθαις καὶ λουτροῖς συνεχέσι καὶ µάλιστα τοῖς ἐπὶ τροφῇ ἀµφηµερινοῖς εὐάλωτοι· ἀτὰρ οὖν καὶ χωρία τὰ ὑγρότερα καὶ τῶν ὡρῶν τοῦ ἔτους ὁ χειµὼν καὶ τῶν καταστάσεων αἱ ὑγρότεραι, µάλιστα φέρουσι τὸν πυρετὸν τοῦτον· εἰ δὲ καὶ ἐπιδηµοίη τηνικαῦτα, καὶ τοῦτό σοι πρὸς τὴν διάγνωσιν ἐπὶ τοῖς εἰρηµένοις οὐ µικρὰ συντελέσει. οὐ µὴν οὐδὲ παύουσι τὰς παρακµὰς τούτων τῶν πυρετῶν οἱ ἱδρῶτες, ὥσπερ ἐν τριταίοις καὶ τεταρταίοις, ὅθεν οὐδ’ εἰς ἀπυρεξίαν ἔρχονται σαφῆ, πλὴν ὀλίγων δή τινων. τὰ δ’ οὖρα τὰ µὲν ἐπὶ προήκουσιν αὐτοῖς γιγνόµενα τοὺς καιροὺς τῆς ὅλης νόσου διδάσκει· τὰ δ’ ἐν ἀρχαῖς ἐνδείξεταί σοι καὶ αὐτὸ τὸ εἶδος τοῦ πυρετοῦ. τοῖς µὲν γὰρ ἀµφηµερινοῖς ἢ λευκὰ ἢ λεπτὰ ἢ παχέα καὶ θολερὰ ἢ ἐρυθρά. τοῖς δὲ τριταίοις ἢ πυῤῥὰ ἢ ὑπόπυῤῥα. τοῖς δὲ τεταρταίοις πολυειδῆ µὲν, ἀλλ’ ἄπεπτα πάντα. καὶ ταῦτα µὲν τῶν διαλειπόντων πυρετῶν ἐστι γνωρίσµατα.