Сочинения. Том 4

7.3.2. δέδεικται µὲν γὰρ ὡς ἡ τοῦ γεγεννηµένου ζῴου διοίκησις ὑπὸ τριῶν ἀρχῶν γίνεται, µιᾶς µὲν τῆς ἐν τῇ κεφαλῇ κατῳκισµένης ἧς ἔργα καθ’ ἑαυτὴν µὲν ἥ τε φαντασία καὶ ἡ µνήµη καὶ <ἡ ἀνάµνησις, ἐπιστήµη τε καὶ> νόησις καὶ διανόησις, ἐν δὲ τῷ πρός τι τῆς τ’ αἰσθήσεως ἡγεῖσθαι τοῖς [τ’] αἰσθανοµένοις τοῦ ζῴου µέρεσι καὶ τῆς κινήσεως τοῖς κινουµένοις καθ’ ὁρµήν, ἑτέρας δὲ τῆς ἐν τῇ καρδίᾳ καθιδρυµένης, ἧς ἔργα καθ’ ἑαυτὴν µὲν ὁ τόνος ἐστὶ τῆς ψυχῆς καὶ τὸ µόνιµον ἐν οἷς ἂν ὁ λογισµὸς κελεύσῃ καὶ τὸ ἀήττητον, κατὰ πάθος δ’ <ἡ> οἷον ζέσις τῆς ἐµφύτου θερµασίας ποθούσης τιµωρήσασθαι τῆς ψυχῆς τηνικαῦτα τὸν ἀδικεῖν δόξαντα, καὶ καλεῖται τὸ τοιοῦτον θυµός, ἐν δὲ τῷ πρός τι θερµασίας ἀρχὴ τοῖς κατὰ µέρος εἶναι µορίοις ἀρτηρίαις τε κινήσεως σφυγµικῆς· τῆς δ’ ὑπολοίπου δυνάµεως ἐν ἥπατι καθιδρυµένης ἔργα τὰ περὶ τὴν θρέψιν ἅπαντα κατὰ τὸ ζῷον, ὧν µέγιστον µέρος ἐν ἡµῖν τε καὶ πᾶσι τοῖς ἐναίµοις ζῴοις ἐστὶν ἡ τοῦ αἵµατος γένεσις.

7.3.3. τῆς δ’ αὐτῆς ταύτης δυνάµεως καὶ ἡ τῶν ἡδέων ἐστὶν ἀπόλαυσις, ἐν ᾗ σφοδρότερον τοῦ δέοντος κινουµένη τήν τ’ ἀκρασίαν καὶ τὴν ἀκολασίαν ἐργάζεται.

7.3.4. ῾H µὲν οὖν ἀπόδειξις ἡ δεικνῦσα τὴν τῶν νεύρων ἀρχὴν εἶναι κατὰ τὴν κεφαλὴν εὐθὺς ἔχει καὶ τὸ µέρος αὐτῆς συνεν-δεικνύµενον. ὄντων γὰρ τοῦ λόγου δυοῖν ληµµάτων, ἑνὸς µὲν κατὰ τὴν τοῦ προβλήµατος ἔννοιαν ἢ οὐσίαν ἢ φύσιν ἢ ὅπως ἂν ἐθέλῃς ὀνοµάζειν, ἑτέρου δὲ φαινοµένου διὰ τῆς ἀνατοµῆς, τούτῳ τῷ φαινοµένῳ µετ’ ἀκριβείας γιγνωσκοµένῳ συνδιαγιγνώσκεται τῆς κεφαλῆς τὸ µέρος ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῶν νεύρων ἐστίν, οὐχ αἱ µήνιγγες ἀλλ’ ἐγκέφαλος.

7.3.5. ἕκαστον γὰρ τῶν ἀποφυοµένων νεύρων τριπλοῦν τὴν οὐσίαν ἐστί· τὸ µέσον µὲν γὰρ αὐτοῦ καὶ διὰ βάθους, ὅπερ ἀνάλογόν ἐστι τῇ τῶν δένδρων ἐντεριώνῃ, τὴν ἀρχὴν τῆς γενέσεως ἔχον ἐξ ἐγκεφάλου, περιεχόµενον δ’ ἐν κύκλῳ προτέρᾳ µὲν τῇ τῆς λεπτῆς µήνιγγος ἀποφύσει, δευτέρᾳ δὲ τῇ τῆς παχείας.

7.3.6. ᾿Ερασίστρατος δ’ ἄχρι πολλοῦ τὴν ἔξωθεν µοῖραν ὁρῶν µόνην τοῦ νεύρου τὴν ἀπὸ τῆς παχείας µήνιγγος ὁρµωµένην, ἀπ’ ἐκείνης ᾤετο πεφυκέναι σύµπαν τὸ νεῦρον καὶ µεστά γε τὰ πλεῖστα τούτου τῶν συγγραµµάτων ἐστὶν ἀπὸ τῆς περιεχούσης τὸν ἐγκέφαλον µήνιγγος πεφυκέναι φάσκοντος τὰ νεῦρα.

7.3.7. ἀλλ’ ὅτε πρεσβύτης ὢν ἤδη καὶ σχολὴν ἄγων µόνοις τοῖς τῆς τέχνης θεωρήµασιν ἀκριβεστέρας ἐποιεῖτο τὰς ἀνατοµάς, ἔγνω καὶ τὴν οἷον ἐντεριώνην τῶν νεύρων ἀπ’ ἐγκεφάλου πεφυκυῖαν.

7.3.8. ἔχει δ’ ἡ ῥῆσις αὐτοῦ τόνδε τὸν τρόπον· “ἐθεωροῦµεν δὲ καὶ τὴν φύσιν τοῦ ἐγκεφάλου καὶ ἦν ὁ µὲν ἐγκέφαλος διµερής, καθάπερ καὶ τῶν λοιπῶν ζῴων, καὶ κοιλίαι παραµήκεις τῷ εἴδει κείµεναι· συντέτρηντο δ’ αὗται εἰς µίαν κατὰ τὴν συναφὴν τῶν µερῶν· ἐκ δὲ ταύτης ἔφερεν εἰς τὴν ἐπεγκρανίδα καλουµένην καὶ ἐκεῖ ἑτέρα ἦν µικρὰ κοιλία.

7.3.9. διαπέφρακτο δὲ ταῖς µήνιγξιν ἕκαστον τῶν µερῶν· ἥ τε γὰρ ἐπεγκρανὶς διεπέφρακτο αὐτὴ καθ’ ἑαυτὴν καὶ ὁ ἐγκέφαλος παραπλήσιος ὢν νήστει καὶ πολύπλοκος, πολὺ δ’ ἔτι µᾶλλον τούτου ἡ ἐπεγκρανὶς πολλοῖς ἑλιγµοῖς καὶ ποικίλοις κατεσκεύαστο.

7.3.10. ὥστε µαθεῖν <ἐκ> τούτων τὸν θεωροῦντα ὅτι ὥσπερ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ζῴων, ἐλάφου τε καὶ λαγωοῦ καὶ εἴ τι ἄλλο κατὰ τὸ τρέχειν πολύ τι τῶν λοιπῶν ζῴων ὑπεραίρει τοῖς πρὸς ταῦτα χρησίµοις εὖ κατεσκευασµένον µυσί τε καὶ νεύροις, οὕτω καὶ ἀνθρώπῳ, ἐπειδὴ τῶν λοιπῶν ζῴων πολὺ τῷ διανοεῖσθαι περίεστι, πολὺ τοῦτ’ ἔστι <καὶ> πολύπλοκον. ἦσαν δὲ καὶ ἀποφύσεις τῶν νεύρων αἱ πᾶσαι ἀπὸ τοῦ ἐγκεφάλου, καὶ καθ’ ὅλον εἰπεῖν ἀρχὴ φαίνεται εἶναι τῶν κατὰ τὸ σῶµα ὁ ἐγκέφαλος.

7.3.11. ἥ τε γὰρ ἀπὸ τῶν ῥινῶν γιγνοµένη αἴσθησις συντέτρητο ἐπὶ τοῦτον καὶ αἱ ἀπὸ τῶν ὤτων. ἐφέροντο δὲ καὶ ἐπὶ τὴν γλῶσσαν καὶ ἐπὶ τοὺς ὀφθαλµοὺς ἀποφύσεις ἀπὸ τοῦ ἐγκεφάλου.”

7.3.12. ἐν τούτοις ὁ ᾿Ερασίστρατος ὁµολογεῖ τὸ πρότερον ἀγνοούµενον ἑαυτῷ σαφῶς ἑωρακέναι τηνικαῦτα, τῶν νεύρων ἕκαστον ἐξ ἐγκεφάλου φυόµενον. ἀκριβῶς δὲ καὶ περὶ τῶν τεττάρων αὐτοῦ κοιλιῶν ἔγραψεν, ἃς οὐδ’ αὐτὰς ἔτει τῷ πρότερον εἶδεν.

7.3.13. εἰ δὲ κἀπὶ τῶν ζώντων ζῴων ἐπεποίητο τὴν πεῖραν ἣν ἡµεῖς οὐχ ἅπαξ οὐδὲ δὶς ἀλλὰ πάνυ πολλάκις ἐποιησάµεθα, βεβαίως ἂν ἔγνω τὴν µὲν σκληρὰν καὶ παχεῖαν µήνιγγα σκέπης ἕνεκεν γεγενηµένην ἐγκεφάλου, τὴν δὲ µαλακὴν καὶ λεπτὴν καὶ τούτου µὲν αὐτοῦ χάριν, ἔτι δὲ µᾶλλον ὑπὲρ τοῦ συνδεῖν ἅπαντα τὰ κατὰ τὸν ἐγκέφαλον ἀγγεῖα, τὰς ἀρτηρίας καὶ τὰς φλέβας.

7.3.14. Tίνα δέ ἐστιν ἃ χρῆναί φηµι τεθεᾶσθαι κατὰ τὰς ἀνατοµὰς εἰς τὴν τῶν τοιούτων δογµάτων εὕρεσιν, ἐπὶ πλέον µὲν ἐν ταῖς ᾿Aνατοµικαῖς ἐγχειρήσεσι λέγεται, µνηµονεύσω δὲ καὶ νῦν αὐτῶν τοσούτου µέρους ὅσον εἰς τὰ παρόντα µάλιστ’ ἐστὶ χρήσιµον.

7.3.15. ἐκκοπέντος τοῦ τῆς κεφαλῆς ὀστοῦ ζῶντος ἔτι τοῦ ζῴου καὶ γυµνῆς τῆς παχείας µήνιγγος γενοµένης ἐὰν ἑκατέρωθεν τῆς µέσης εὐθείας, καθ’ ἣν ἐγκαταβαίνει τῷ ἐγκεφάλῳ διπλουµένη, δι’ ἀγκίστρων ἀνατείνας αὐτὴν ἢ τέµῃς µόνον ἢ ἐκτέµῃς ὅλην, οὔτ’ ἀναίσθητον οὔτ’ ἀκίνητον γίγνεται τὸ ζῷον, ὥσπερ οὐδ’ εἰ τὸ σκέπον αὐτῆς µέρος ὅλον τὸν ὄπισθεν ἐγκέφαλον ἢ τέµοις µόνον ἢ ἐκτέµοις.

7.3.16. οὐ µὴν οὐδ’ εἰ τὸν ἐγκέφαλον αὐτὸν ὁπωσοῦν ἐκτέµνοις, οὐδ’ οὕτως τὸ ζῷον ἀκίνητον ἢ ἀναίσθητον γίγνεται, πρὶν ἐπί τινα τῶν κοιλιῶν αὐτοῦ τὴν τοµὴν ἐξικέσθαι.