Сцюдзёны вырай

Думалася найперш пра яе ўслі (ousli), пра іх гарачыню, якую я так і не зведаў, але быў да таго гатовы лінгвістычна (я так лічыў), пра тое, як успыхнулі б яе ягадкі пры пацалунку (тады я яшчэ не ведаў, што ў гэтай мове ёсць такія прыгожыя пяшчотныя словы, як «ягадка» — словы, якія азначаюць не проста cheek, але hill of the cheek). Я спадзяваўся, што калі апынуся дома, сярод маёй шведскай мэблі, храмаванай кухоннай тэхнікі і канцэптуальных фотаздымкаў, калі зраблю сабе мілк-шэйк, вяроза пройдзе, і ўсё стане па-ранейшаму. Па нейкім дзіўным супадзенні, а, можа, і не супадзенні, бо падобнае здаралася не толькі са мной, — сутыкненне з гэтай краінай, што знаходзіцца там, дзе некалі была мая радзіма, не пакінула мне майго камфортнага мінулага і магчымасцяў выкарыстання яго прафесійных дасягненняў для далейшага заможнага быцця. Я застаўся без працы і без рэпутацыі. Пра тое, каб працягваць адносіны з аўкцыённымі дамамі нельга было нават марыць, акуратны ліст з прапановамі, накіраваны кіраўніцтву аднаго з іх, выліўся ў з’едлівую навіну, змешчаную наступным вечарам на іх сайце. У навіне без узгадвання прозвішча паведамлялася, што «містэр „МакДональдз“ „жадае займацца жывапісам“», пры гэтым, мяркуючы па каментах, усе ўжо выдатна распазнаюць менавіта мяне пад гэтай мянушкай. З другога боку, свет, адкрыты мне Настай, клікаў да нязведанага. Падобна да таго, як калі б я знайшоў у сябе ў шафе вялізны казачны свет. І, зазірнуўшы туды аднойчы, апынуўся адразу ў віры падзеяў, зразумеўшы, што я ў гэтым свеце — не апошняя асоба і гэты свет сканае без мяне. Зрэшты, кім я быў у ЗША? Звычайным лузерам без гісторыі, якому ў лепшым выпадку можна было спадзявацца калі-небудзь адкрыць уласную антыкварную краму. Там, у гэтай загадкавай Беларусі ці побач з ёй (у любой суаднесенасці!) я ператвараўся ў загадкавага прынца ў выгнанні. Прынца са страчаным каралеўствам ды зруйнаваным палацам, краіна якога забылася ў маркотным людажэрным сне, але ж як прыемна было цешыць сябе датычнасцю да яе гісторыі, да яе культуры! Як прыемна было адчуваць — не, не карані! Не карані! Аднак геральдыку, якая падмацоўвае твае гены! Як прыемна было, стоячы ў чарзе за кубачкам эспрэса ў «Старбаксе» — у шэрагу такіх жа аднолькавых (не па выглядзе, а па класавай прыналежнасці, бо ў ЗША рознасць у класах засталася хіба што ў самалётах — пры тым, што і «бізнес», і «эканом» ляцяць у адной махіне «Боінгу»), адчуваць уласную высакароднасць, выключнасць! Як прыемна было, трымаючы ў руках русальчаты папяровы кубачак з кавай, уяўляць посуд, з якога пілі мае продкі, ды інтэр’еры, у якіх яны бавілі час!

Ну і, да таго ж, Наста. Наста. Мая каралеўна. Мне трэба было расшукаць яе.

Першае, што я зрабіў, — загугліў арганізацыю «палякаў» у Бостане. «Палякі» трапілі ў сеткі Сеціва даволі хутка, некалькі мэйлаў, і я атрымаў стракатае запрашэнне на іх сход. Саюзу належаў урачысты будынак у стылі ўсходнебярэжнага класіцызму, у якім я з хваляваннем пазнаў прыкметы падабенства да экстэр’ераў Жукоўскага, дзядуліных баек ды майго клавесінна-рамантычнага ўяўлення пра страчанае каралеўства.

Мяне ветліва павіталі і, пільна аглядаючы новых сяброў, я адчуў лёгкую занепакоенасць: занадта яны былі падобнымі да звычайных амерыканцаў. Ніякіх адметнасцяў не было ні ў выразах твараў, ні ў вачах, ні ў тым, як яны былі апранутыя. Рухаліся спакойна ды ўзважана. Не мелі нічога агульнага з гіпертрафіраванай энергічнасцю Насты, яе імпэтам (менавіта тут я падсвядома зразумеў, што да самага скону буду шукаць рысы Насты ў любым напатканым беларусе і менавіта Настаю буду вымяраць яго «беларускасць»: падобны да Насты — значыць, беларус. Непадобны — трэба яшчэ памацаць, які ты там беларус!).

Да таго ж, сама атмасфера гэтай грамады, гэтага сходу, што адбываўся на састаўленых колам крэслах пад сцэнай, на якой самавіта месціўся раяль, больш нагадвала атмасферу гуртка аматараў тэатральнай самадзейнасці, чым тайны сход прадстаўнікоў спакутаванай нацыі, сама прыналежнасць да якой лічылася высакароднасцю. Яны сказалі, што павінны для пачатку спець, і на сцэну ўзышоў не менш самавіты за раяль дзядзечка, які пачаў граць і спяваць, а ўсе хорам яму падпявалі. Я намагаўся падцягваць, старанна ляпаў ротам, чакаючы, калі мяне ўжо перапоўніць адчуванне выбітнай нацыянальнай прыналежнасці.

Але адчуванне не йшло. Далей пачалося штосьці кшталту цырымоніі прыняцця ў «палякі», старэйшы запытаўся, адкуль я паходжу, і я распавёў пра Навагрудак, маёнтак, дзеда. Яны ўхвалілі мае карані і запыталі, ці я не з Вярбіцкіх. Я пацвердзіў, з Вярбіцкіх. Сакратар пачаў выпісваць мне цыдулку аб чалецтве ў «Boston’s union of Poles», а я ўсё ўслухоўваўся ў іх мову. Яна была падобнай да той мовы, якой спрабавала вучыць мяне Наста, але падобнай адно ў яе адрозненні ад ангельскай. Іх мова была цвыркатай ды шапаткой, як слова «pshimislovitsa» (не ведаю, што яно значыць і ці існуе такое слова наогул, вось захавалася з той сусрэчы…). І тады я вырашыў іх праверыць.