Сцюдзёны вырай

Аднойчы прыемным вясеннім вечарам, выходзячы са «Старбаксу», я напаткаў бялявага юнака з засяроджаным поглядам. Гэты погляд быў першым, што я заўважыў, і менавіта дзякуючы яму адчуў, зразумеў… Юнак змушана ўсміхнуўся і сказаў, што пазнаў мяне па фота ў маім прафайле. Што я, мабыць, Джон Вілаў. Я здзіўлена пацвердзіў, а ён растлумачыў, што ён — Франачак, я яму неяк пісаў, і вось, ён праходзіў побач, глядзіць, а ў кавярні сядзіць Джон Вілаў, той самы, які яго шукаў. Я здзівіўся такому тлумачэнню, бо ў кавярні немагчыма было сядзець, гэта быў Starbucks Stand з адзіным крэслам, якое, да таго ж, было занятае, але радасць ад таго, што мы сустрэліся, была большай за здзіўленне.

Франачак перш за ўсё спытаў, ці ёсць у мяне нейкі мэсадж да яго, і гэта таксама было дзіўна, я не зразумеў, што ён мае на ўвазе, але ён махнуў рукой і прапанаваў: «Праехалі». Мы хутка пасябравалі з ім, бо ён адчуў маю прагу да мовы. Менавіта Франачак быў чалавекам, які пазычыў мне вялікі Ангельска-беларускі моўны дапаможнік В. Вячоркі, лепшае, што было дагэтуль створана для агламоўнага вучня, які ні халеры не разумее на мове і нават не здольны чытаць кірыліцу. «Са-ро-ка на шы-бе-ніцы», — па складах чытаў я, засвойваючы правапіс. Больш за ўсё перашкаджалі літары «р», «а», «с», «і», «в», «к», якія ўласнай здрадніцкай прысутнасцю ў абедзвюх мовах імкнуліся павесці па падманнай сцежцы, вымусіць «снег» чытаць як «cher», што, дарэчы, камусьці можа падацца смешным.

Пра Вячорку Франачак расказваў вельмі шмат. Пра тое, які ён выбітны лінгвіст, як шмат зрабіў для мовы ды яе адраджэння, успамінаў нейкі выступ на тэлебачанні, з якога пачалося крушэнне Савецкага Саюза — прынамсі, у галовах беларусаў. Мова, вывучэнне яе, поўнілася для мяне прозвішчамі: я даведваўся пра Некрашэвіча, пра Тарашкевіча, пра Баршчэўскага, пра Міхневіча-Навічэнку, пра Рамзу, пра Пазьняка з Трусавым. Свет набываў новую геаграфію: я даведваўся пра такія месцы, як Прага, Гамбург, Вільня, Таронта, Велінгтан ды іх уплыў на беларушчыну. Яны ўсе казалі пра Атлантыду, праводзячы паралелі з нейкай патанулай краінай, якая ўнесла з сабой пад ваду ўласную культуру ды мову, але мне гэта паэтычнае параўнанне падавалася недасканалым. Беларускі свет хутчэй быў падобны да архіпелага, які ўтрымліваў патанулую Антлантыду (уласна тэрыторыя Беларусі з яе метафізічнай атсутнасцю для самой сябе), аднак утрымліваў і ўсе гэтыя гарады, у адным з каторых час ад часу пісаліся неверагодныя па прыгажосці кнігі, у другім — жыў Вінцук Вячорка і гэтак далей.

Заўвага рэдактара: Джон, пачытай кнігу Акудовіча «Архіпелаг Беларусь» ды пазбягай гэтага калейдаскопу відавочнасцяў, якімі стракаціць твой тэкст!

Адказ аўтара: Янка! Але той, хто спрабуе ўвайсці ў культуру без ведання кантэксту, толькі праз мову, праз артыкуляванне ўласнай суаднесенасці з гэтай культурай, асуджаны на такія паўторы! Бо ён вымушаны ненаўмысна напісаць усе тыя тэксты, якія былі напісаныя да яго, ці, як мінімум, сам дайсці да ўсіх тых думак, што вядомыя нават школьніку, бо выкладзеныя ў падручніках!

Ужо праз тры месяцы я быў здольны разумець (са слоўнікам, вядома ж!) навіны, якія з’яўляліся на сайтах. Так я даведаўся, што з ёй усё добра, што яна «на свабодзе», у «краіне, якая знаходзіцца побач з Радзімай». А больш мне нічога і не трэба было.

Я адразу зразумеў, што згадваць імя Насты ў размовах з любымі беларусамі бессэнсоўна: тыя, хто ведаюць яе, нічым не дапамогуць. Болей за тое, зробяцца падазронымі: чаму шукаеш? Што табе ад яе патрэбна? А што я адкажу? Распавяду пра нашае знаёмства ў Стамбуле?