Тыын былдьа?ыгар

Син балайда хаампыппытын кэннэ ыттар тайа?ы туруордулар. Сотору со?ус буолаат, саа тыа?а тас-тас гынна. Би?иги саа тыа?ын диэки туос б?т?р???нэн т???нэн кэбистибит. Тиийбиппит, биир эдэр ки?и кыра тайа?ы охторбут. Билистибит. Дьоммут таатталар эбит. Иккиэлэр, биир эдэр уонна саа?ыра барбыт о?онньор. ??рэ-к?т? астыы сырыттахпытына, ыттар ?рд?лэр. Кыра убайым Куока уонна Таатта кырдьа?а?а онно бардылар. Би?иги булпутун астаан баран, дьоммутугар тиийдибит. Ыттар ?рэ сырыттахтарына, убайым урут кэлэн, ты?ы тайа?ы охторбут. Булпутун астаан баран а?аатыбыт. Ол олорон кырдьа?аспыт хайдах ?ллэстэрбитин ту?унан тыл к?т?хт?.

Саастаах ки?ибит ?нд?р?й кырдьа?аска бэйэтэ бы?аарарыгар к?рд?ст?. Кырдьа?ас: «Э?иги ыттаргыт туруорбут тайахтарын с??рдэн и?эн ытыалаан кыра тайа?ы би?иги охтордубут. Оттон э?иги ыттаргыт бууру эккирэтэн, ты?ы тайа?ы ?рс?бэтилэр. Би?иги ыттарбыт ?рэ сырыттахтарына, э?иги ки?игит охтордо. Онон хара тыа суруллубатах ?гэ?инэн маннык: э?иги ыттаргыт ?рс?бэтилэр, онон би?иги э?иэхэ бэйэбит к?р?н эт бэрсэбит, онтон ?рс?б?ттэрэ эбитэ буоллар, т?б? тыыран, а?аарда?ыахпыт этэ», – диэтэ.

Би?иги, эдэр дьон, хомойон с??м т?ст?б?т, урукку о?о дьон сиэринэн, м?кк?спэтибит. Мин «а?аарда?арбыт буолуо» дии санаатым. Онтон о?онньор сирэйбитин-харахпытын к?р?н баран эттэ: «А?а?ыт Дь?г??ссэ бэрт ыллыктаах ки?и этэ, уолаттара бары бултуулларын к?р?н ??рд?м. Онон эдэр дьону санааларын к?т???н, ты?ы тайах к?хс?н а?аарын уонна кыра тайах а?аарын биэрэбит. Эдэр дьон этэ??э сылдьан бултаа?-алтаа?», – диэн ал?аата.

Би?иги ??рэн-к?т?н, булпутун суол кытыытыгар кистээн баран, ??тээммит диэки т???нн?б?т.

Сорохтор сарсыарда туран тайах этин тиэйиэхтээхтэр, онон ?нд?р?й би?иги хаамар буоллубут. ?нд?р?йд??н ?р хаамтыбыт, туох да суол-иис суох. Сотору Сылгы Салайар ?р?йэтин уута кэлиэхтээ?ин, онно чэйдиэхтээхпитин ту?унан эттэ. Мин ол ууну кэтэ?эбин, аччыктаатым.

Арай ол и?эн к?рб?т?м: ?р?йэ у?уор, 300—350 хаамыылаах сиргэ, биир буур тайах утуктуу турар. Айыл?а м?чч?р?йбэт сокуонунан, хаанын тэнитээри, тапталлаа?ын к?рд??н т??н? бы?а хааман баран, ?лт? сылайан, ?р?йэ кындаатыгар сынньана турар эбит. Кыратык ??мт?б?т, ыар?а б?тэн, ыраас сиргэ кэлэн тохтоотубут. Ыар?а мэ?эйдээн, ыттар тайа?ы билбэттэр. Хата дьоммут туох буолан б?кч???-б?кч??? ??мт?лэр диэбиттии дьиктиргии к?р?лл?р-истэллэр. Сааларбытын маска ууран ытыалаан тибиргэттибит. Уончата ыппыппытын кэннэ, кыылбыт с??рдэ. Илин холун со?о сылдьар. Ону к?р?н ??рд?м уонна тайах диэки буутум быстарынан ойдум. Дул?аттан б?д?р?йэ-б?д?р?йэ, ?р?йэни с??рэн туораатым. Ыттар урут тиийэн ойуурга киллэрэн тохтоттулар. Кинилэри ??рэтээри, кыратык ?рдэрэ т??эн баран охтордум.

Дьэ манна буолла ?р?г?й, ??р?? кылаана. Баай Байанайбытын уот оттон арыылаах килиэбинэн к?нд?лээтибит. Тайахпытын астаан, быарын ?тэн, холкутуйан а?аатыбыт.

Киэ?элик борук-сорукка Бассынаай ??тээнигэр тиийбиппит, дьоммут кутаа аттыгар а?аары сабдыгыра?а сылдьаллар. Бултаан сылайан истэххэ, бииргэ бултуур дьону? кулу?уннарын уотун халлаа??а харба?ар кыымнара кэрэ к?ст?? буолан с?рэ?и ?р?к?тэр, быары сылаанньытар. Бултаабыппытын к?р?н дьоммут ??рэн харахтара ча?ылыста. ?л хаба т??ээт, хайдах бултаабыппытын кэпсээтибит.

Онно кырдьа?аспыт ?л?кс?й: «Бэ?э?ээ Таатта булчута ал?аан, б?г?н бултуйбуккут», – диэн ??ртэ. Алгыс ба?а сыалаах диэн итини этэн эрдэхтэрэ.

Амма?а

Хайахсыкка учууталлыы сылдьан, к?????? у?ун ?р?б?лгэ ?лэбиттэн к???ллэтэн, аар айыл?а маанылаан айбыт кэрэ кыыс Амма?а бултуу бардым. Дьэримиэй ??рэ-к?т? к?р?стэ.

Дьэримиэй диэн саар-тэгил у?уохтаах, бэйэтин кыанар ки?и, и?иттэр истэ олоруох элбэх кэпсээннээх, устар ууну сомо?олуур, хомо?ой тыллаах эр бэрдэ. У?ун т??н? бы?а ата?ым кэпсээнин истэн Соморсу??а хоннум. Сарсыарда ты? хатыыта туран икки атынан айаннаатыбыт.

Амма Эбэ?э тиийбиппит – у?уоргу кытыыта ?сс? да?аны то?мокко с??р?г?рдэ турара. Ки?им с??рдэн кэллэ да, с??р?ктээх ууну ?рд?нэн ойутта, у?уор тиийэн т????лэригэр ата халтарыйан ууга бар гынна. Хата эр бэрдэ, кыанар ки?и буолан, атыттан арахсан муус ?рд?гэр ??к?р?йдэ. Уу чычаас буолан, муус анныгар барбатылар. Онтон мин аппын кэстэрэн туораттым.

Ки?ибэр: «Та?а?ы? сиигирдэ, онон т?нн??ххэ», – диибин.

Онуоха: «Булчут то?уохтаах-хатыахтаах, оччо?о эрэ булду бултуугун. Т??рэх ?ч?гэй, б?г?н бултуохпут», – диэн хардарда.

У?уор биэрэккэ уот оттон та?аспытын кыратык куурдубута буоллубут. Амма Эбэ?э т??эр Хаты? ?рэ?и ?р? тахсан бардыбыт. Са?а киис суола ааспытын к?р?н, ыппыт ол устун ойдо. Арай сотору хайа ?рд?гэр ?рэн баргыйда. Аттарбытын сиэтэн, хайаны ?р? с??рэн тахсыбыппыт: ыппыт саарба бэрийэр бэрдин улахан баай тииккэ та?аарбыт. Айыл?а мааныылаах кыыла барахсан мутуктан-мутукка ыста?алыы сылдьара. К?р??хтэн кэрэ бы?ыы-та?аа, т??-??, сытыы сирэй-харах. Баай Байанай биэрбитин бултаан баран, салгыы айаннаатыбыт.

Амма хайатын ?рд?нэн хаамтардыбыт. Дьэримиэй киис суолун ирдээн, миигиттэн арахсан, ту?унан барда. Салгына минньигэ?э, сибиэ?эйэ, ??нээйитэ, ото-ма?а кэрэтэ мин с?рэхпин с??йдэ. Айыл?а абыла?ар ылларан, бултуу сылдьарбын да умнан бардым.