мір – сына

– Марат – салыстырмалы трде айтса, жасы тергеуші, – дейді адвокат.

Мені трім бзылып кетсе керек. «Жасы тергеуші бола ма?»

– Рас-рас, ол басаларына араанда ботап сйлемейді, депті гімелеседі, – деп осып ойды адвокат.

Адвокат сзіні растыына тергеу барысында кзім аны жетті. Біздер уытай кабинетке кірдік. Компьютерде жап-жас, сымбатты жігіт отыр.

Тергеу басталды. Мен ндемей алсам, адвокат мен шін жауап береді.

Тергеуші:

– Анар Ертлеуызына сз берііз.

Ол кезде маан лі де кемні атын осып айтатын. Себебі, лі де кіметті мшесімін ой.

Адвокат:

– Анар Ертлеуызы басында сл иналыырап отыр, – деді.

Тек басында ана иналмадым. Адвокат ркез не айту ажетін білді. Тергеуші кп сра ойды. Тергеу біткенше сансырап аласы. Адвокат мндай істерде маан араанда тжірибесі мол адам.

Мен, йтеуір, басшы болып жаным алан секілді. ызметкерлер жмыс істеу иын боп кетті деп айтып жрді. Себебі, аржы полициясы таертеге шаырады да, кні бойы сарылтып длізде кттіртіп ояды. Тергеуге кешке таман бір-а кіргізеді. Біра, мені олымнан тк келмеді. ы орау органдары баса органдардан бір саты жоары трады. Егер олар елді кзінше біреуді айыптаса, ары арай тотамайды.

Тергеуші шын мнінде депті екен. зін те стамды стайды. Оны маан арнайы таайындаан секілді. Тергеушілерді бейдеп ылыына арызданбасын деген ой.

Бір жолы ана ашуыма атты тиді. Кезекті тергеуде жас тергеуші дауыс ктеріп, пафосты сздер айтты:

– Сізге Президент орталы мемлекеттік органды басаруды тапсырды…

Шыдамай кеттім:

– Мені баалайтын адам сіз емес, – дегенде дауысым жарышатанып шыты. Алайда, адвокат андай жадай болса да дауыс ктермеіз деп ескерткен.

Трт ай бойы сол тергеушіні тергеуіне барып жрдім. Трт жылдан кейін экстрадиция жасалан со мені таы да соны алдына келді.

2009-жылы тергеу жасаанда ол шындыты тсінуге, анытауа тырысан еді. Біра, барлы атысушыларды рекетін аржы полициясыны тжірибесіне сйеніп ана баалады. Ол мемлекеттік басарушыларды арасында пара алмайтындары бар дегенге сенбеді.

Егер мемлекеттік тендер аржысы жалан фирмалар арылы олма-ол ашаа айналса, онда оларды тек сол мемлекеттік органны басшысы алды дегенге сенеді аржы полициясы. Ешкімні ала жібін аттамайтын, бизнесті салы тлемеу шін трлі схемалар жасайтынын білмейтін адал мемлекеттік ызметкер бар дегенге аржы полициясы сенбейді.

Трт жылдан кейін ол ештеені анытауа тырысан жо. Мені орынбасарларыма атысты сот кімі кесілген. Мені олыма «Статистер ісіні» 35 томын статты.

Команда

Тергеуден кейін жмыса келдім. Агенттікте – лі тынышты. Ел сыбырласып сйлесуге кшкен. Сол стте тыныштыты орынышты болатынын сезіндім.

Соы екі жылда Агенттікте тынышты деген млде болмаан. Ттас Агенттік бір команда болып жмыс істеді. Команда – жасы сз. Команда – брі бір идеяа жмылып, бір-бірін ас-абатан, ыммен-а тсінісе жмыс істеу.

Жмысты р ызметкер модернизацияа атысатындай етіп йымдастырды. 200 статистикалы форманы брін арап шыты. Алдымен форманы бас маман отайландырды. Сосын блім басшысы тексерді, сосын департамент директорыны орынбасары, артынша департамент директоры арады. Форма Апаратты-есептеу орталыына тті. Сол жерден оны электронды трге айналдырады. орытынды жмысты бірінші орынбасарым арайтын. Содан кейін бкіл компания – р форманы жасауа атысандар – брі бірге маан келетін.

Мені атал баалаушы екенімді білетін. Формаа статистер кзімен емес, арапайым олданушыны кзімен арайтынмын. Сондытан ызметкерлер атты аладайтын. Біра, ол ала – уанышты алаы еді. рбірі зіні орта іске лес осанын сезінетін.

Статистика агенттігіні Апаратты-есептеу орталыы Алматыда алан. Сондытан статистикалы крсеткіштерді есептеуді ескі дістермен жасайтын. р программистке бірнеше форма бекітіледі. Программист ауысан кезде жаа бадарлама жазылатын. Соны кесірінен электронды апаратты базаны жасатау оайа тспеді. Агенттікті сйкеспейтін мліметтерін ешкім тзегісі келмеді. Сондытан Ресейде рейтинг бойынша шінші боп тран IT-компанияны жалдады. Олар РФ Орталы банкіні мліметтер базасын жасап берген. ртрлі саладан алты трлі статистикалы формалар тадалды. Мскеулік программистер, алматылы Апаратты-есептеу орталыы, сосын кейіннен олара соы екі жылда рылан астаналы Апаратты-есептеу орталыы осылды. Брі бірге жмыс істеді. Жаадан алашы мліметтерді жинап, дейтін IT-бадарламалар жазылды. Аыры масатымыз барлы форманы электронды формата ауыстырып, Агенттік департаменттеріне арасты ызметкерлерді статистикалы шыыс деректерді электронды есептеуге оытымыз келген.

Параллельді трде ра статистикалы цифрларды жина, буклет, Статистика агенттігі мен ірлік кеселер сайттарына кшіріп басып, ел кретіндей жасады. Бны шаыртылан финн сарапшысымен жне Норвегияны Орталы статистика бюросымен бірлесе отырып жзеге асырды.

Лауазымына арамастан Агенттікті р ызметкеріне жаа идеясы бола алса, маан келуге рсат болды. Трт жылдан кейін сотыма келген Статистика агенттігіні бір департамент директоры сз сйлеп трып:

– Бізді идеяларымызды жзеге асыруа жол ашты. Кімні андай бастамасы болса-даы, бріне карт-бланш берді. Меніше, сол кез Статистика агенттігіні алтын кезеі болды, – деп еді.