мір – сына

Бізді елде мемлекеттік органдарды реформасы здіксіз жріп жатады. Мемлекеттік органдар жасаталады, сосын таратыла бастайды. 2001-жылды кзінде кезекті реформа болды. Стратегиялы жоспарлау агенттігін жойды. Ел шін жеткілікті стратегия жасалды деп есептесе керек.

Экономикалы жоспарлау мен бюджеттік жоспарлауды біріктірді. Экономика жне бюджеттік жоспарлау министрлігін рды. Екі министрлікті ызметін бір ізге тсіру шін бір жыл уаыт кетті.

Экономикалы жоспарлау ызметі мен мемлекеттік аржыландыру ызметтерін біріктіруге тырысты. Бюджеттік жоспарлауды ш жылды жылжымалы графикке кшірді. Бір жаынан экономикалы жоспар мен бюджетті бір министрлікте есептеген логикалы трыда дрыс сияты. Біра, онда салалы министрліктерді айтпек – ндіріс, Энергетика, Ауылшаруашылы, Ебек министрліктері не болма?

Мен Министрлікте ірлік саясат пен бюджетаралы атынастар департаменті директорыны орынбасары болдым. Сол жылдаы басты міндетті бірі – Азия даму банкімен леуметтік салаа атысты келісімге дайынды жасау еді. Бізді департаментте осы келісімді дайындау жмысына менімен бірге те білімді, елгезек жас ыз атсалысты, ол да баяы мен секілді мемлекеттік ызметті ішпыстырарлы жмыс деп ойлайтын. Бір жылдан кейін ол з жмысы туралы: «Жмыста тек сол бір Келісім ана ызыты болан еді», – деді.

Экономикалы зерттеулер институты

Министрлікте бір жыл істедім. Сосын мені Алматыдаы Экономикалы зерттеулер институтына ауыстырды. Кеес заманында бл Мемжоспарлау институты болан. аза КСРО-ны басты экономикалы институты еді.

Мен Алматыа келгенде институт орналасан ср имарат жарым-жартылай бос трды. Институт Экономика жне бюджеттік жоспарлау министрлігіні сараптамалы тапсырыстарын орындайтын (баяы замандаы Мемжоспарлауды тапсырыстарын жзеге асырандай).

Жыл аяталып алан. ш кн ішінде 120 ызметкермен сбаттасып лгеруім керек болды. Келесі жылы жмыс аясында ызметкерді не бітіретінін, андай лауазыма лайы екенін білуім ажет еді. Мені он жыл мемлекеттік ызметтегі е ауыр ш кнім болды. рбірімен жекелей сйлестім. Бірімен келісім шартты созды. Кейбірімен оштасты. Себебі, ол ызметкерлерді институт жмысына еш пайдасы болмады. ншейін уаыт жоалту шін келіп-кетіп жргендерден тылды. ызметкерлер саны екі есеге азайды.

Жыл соына арай ызметкерлерді бір жылды келісім шарты тотайтын. Жмыс ары арай здіксіз жруі шін салалы орталытар бойынша рылым жасап, осы орталытара сол саланы жетік білетін рі мыты сарапшы бола алатын адамдарды таайындамашы болдым. Блім басшылары (ескі рылымда) негізінен зейнеттегі кісілер екен. Оларды білімі мен тжірибесін ескере отырып, рбіріне институтта з саласы бойынша сарапшы болып ала беруді сындым. Блім басшылары сынысыма трліше жауап атты.

Бір блім басшысы: «Жо. Рамет. Мен кетемін», – деді. Екіншісі – ажарын, акіл адам, ол жмыса шын кілмен берілген, білгенімен блісіп отыратын, хас майданда жрген жастара аыл айтатын, олдау білдіретін, зі де экономикалы сараптаманы бге-шігесіне дейін аны адам еді. Сол кісі: «рине, мен сарапшы болып ала беремін. Анар Ертлеуызы, сізді жасы кремін, жастарды да жасы кремін», – дегені. Жана медет болан сздер еді.

Таы бір блім басшысы тым кйгелек екен. Ол орнынан атып трып: «Мен мірбаи осында жмыс істедім…», – деп зынсонар ренішін айтты. Артынша есікті тарс жауып шыып кетті. Кабинетіне жеткенше дліз бойы мені ботап барды. Шаруашылы басшысы есі шыып, жетіп келіп, мына блім басшысынан мені орау керек дегенді айтып еді. Мен тк етпейді десем де, ол ш кн бойы мені клікке дейін жеткізіп салып отырды. Ол жерде маан ауіп тнді деп ойламаймын. Біра, мені шыарып салуы жымны татулыын крсетті деп есептедім.

Трлі мекемеде жмыс істеп крдім, ркез кзім жеткен бір шынды бар: егер бір командада тілеулес, ниеттес, жадайды сараптай алатын алыр, тапыр адамдар ждырытай жмылса, сонда ана нтижеге ол жеткізуге болады.

Институттаы ол жеткізген негізгі жетістігім – азастанны ірлік даму бадарламасы болды. ай ірде экономиканы салаларын дамыту ажет, трындарды ел ішіндегі кшін алай жоспарлау ажет, андай экологиялы ауіпті айматарда адамдара труа болмайды, соны брін зерделедік.

Картада ызыл белгімен белгіленген ірлерде адама труа болмайды, себебі, мірі мен денсаулыына зияны бар. Бл картаны бізге дейін Экология министрлігі растыран. Біра, ешкім олданбапты. Біз соны кездейсо тауып алып, ірлік даму бадарламасына кіріктірдік. Презентация кезінде ызыл белгі соылан жерлерде адама труа болмайды дегенді адап айттым.

кімет бадарламаны абылдады. Алайда, толы орындамады. Сондытан, оан жктелген міндет толы аталмады. Бл – жалпы кімет абылдап, Парламент малдап, біра орта жолда тастаан кп бадарламаны бірі еді.

Бізді елде бадарламалар тиімсіз. Бірінен кейін бірін абылдап жатты. Бюджетсіз немесе жарым-жартылай бюджеті бар, алайда аяына дейін жзеге асырылмай, жааларын абылдап жатады.

Бадарлама – аны, рі тсінікті болу керек. кімет сайтында жариялануы тиіс болатын. Масаты – міндеті – іс-шаралары – айда жне кім жауапты (тікелей) – мерзімі. здіксіз есеп беру. Мерзімі згерсе, не бюджет згерсе – соны брі сайтта тсініктемесімен жариялануы тиіс еді. Кейін соттасып отырмау шін.