мір – сына

Екі жыл сайын мені жаа жмыса ауыстырып отырды. ркез бір саты жоары, рі нерлым жауапты жмыса ауыстыратын. ркез жаа басшылыа тап болатынмын. Басшыларды брі мен туралы ойларын жмысыма арап тйіндейтін. Стратегиялы жоспарлау агенттігі, Экономика мен бюджеттік жоспарлау министрлігі, Экономикалы зерттеулер институты, Президент кімшілігі, Статистика агенттігі. р таайындау – «бару ажет» деген сзден басталатын. Модернизация жасау ажет, реформа жасау ажет, жаарту ажет…

Он жылым мемлекеттік ызметте тті. Маан брі сенім артатын. Ел басшылары брін дрыс істейтініме сенетін. иындыты брін есеретініме сенімді еді. Он жыл ішінде Президент те, Премьер-министр де бірде бір рет маан дауыс ктеріп, жекіген жо, ескерту де айтан емес. Он жылдан кейін аржы полициясы мен К артыма тседі деп кім ойлаан? Мен оран іздемедім. Уайымдамадым да. Брін дрыс істегеніме сенімді едім. Бл жай ана жоспарлы тексеріс деп абылдадым.

К мен аржы полициясы

2009-жылды суірінде шекарада тотатаннан жарты жыл брын бізді мекемеге аржы полициясы келген. Маан Бюджет департаментіні директоры Бинр кіріп, аржы полициясы агенттігіні ызметкерлері келіп, Халы санаы бойынша жаттарды крсетуді талап етіп жатыр деді. Ойымда ештее жо, еш кдік тумады. «Сраанын крсет. Бл алыпты жадай. лкен іс-шара тті. Тексергендері дрыс», – дедім.

Таы екі аптадан со Бинр кіріп, лтты ауіпсіздік комитеті ызметкерлері келіп, сол жаттарды срап жатыр деді. Ал, жаттар жо. Брін аржы полициясы алып кеткен деді. Бл жолы да кіліме кдік яламады: «алан жаттарды берідер. Іздегендерін аржы полициясынан алсын», – дедім.

аржы полициясы агенттігі елімізде 1994-жылдан бері бар. Біра, бл органны белсенді трде ызмет етуі 2005-жылдан басталды. Ал, 2009-жылды кктемінде елде трлі дегейдегі органдар мен компанияларды басшыларын стау беле алды.

рине, жеморлы дниежзіні р ткпірінде трлі санатта крініс береді. Біра, билік бтатары дрыс блінбесе, шешім абылдау рылымы айын болмаса, жеморлы жйелі проблемаа айналма. Бл азастан Республикасына да атысты.

азір трмысты, ксіби, саяси жеморлы жйесіне бкіл ел белшесінен батан. Бл адамны нашарлыынан емес, ойынны ережесі сондай боландытан.

Параны кім алады? Кімні рсат беретін, блетін, ы орайтын, жазалайтын ызметі бар болса, бларды брі пара алуа бейімделеді. азастанны р отбасында трлі саланы адамдары тоысады: мемлекеттік ызметкер, полицей, дрігер, малім жне т.б. лар.

Брі айын, таза жретін елдерде трындар з міріне, кіметіне риза. Оларда пара да, жеморлы та жо. азастанда табыс біркелкі блінбеген, сапалы, рі олжетімді білім жне денсаулы р адама бйырмаан. Даой байлы пен сіірі шыан кедейлік р жерден менмндалайды. Тіпті мектептегі малімні ызметін саудаа сап жіберген.

ы орау органдары мен сотты да жадайы мз емес, здері тексеріп, удалайтын рылымдардаыдай оларда да жеморлы беле алан.

Жеморлыа белшесінен батан мемлекетте жеморлыпен кресу ммкін емес. сіресе, жеморлыпен кресетін мемлекеттік органдар оам мен парламентке емес, шенеуніктерге туелді болса. Парламент саяси бсекелесі жо жадайда сайланса. Ал, туелсіз БА ешандай рл ойнамаса. Е бастысы туелсіз сот болмаса, онда млде сот жо деген сз.

Мны барлыы аырында кінсіз адамдарды жаппай репрессияа шыратуа ласады – есеп беру шін, кінні «рбандыа» іле салады. Соны арасында шын ылмыскерді жауапкершіліктен тарады. Сол стте мемлекеттік машина ылмыс жасамаан кінсіз азаматтарды ттындап, еркі мен млкінен айырады. Кейде отбасынан айырады, тіпті мірін де иып жібереді.

ТМД аумаында туелсіз сот ешбір жерде жо. Тек Балты елдерінде бар. Салыстырмалы трде Грузия, Молдова, Украинада туелсіз соттар ашылып жатыр. Баса ТМД елдерінде ы орау органдары СССР кезіндегі ГУЛАГ-тан кп згере оймаан. Мндай жйеде сот тек тергеу мен прокуратура дайындаан жаттара кім жазып береді.

Бл кпшілікке таныс советтік жйе. Ол туралы оулытарда жазылмайды. Дауыстап айтуа тыйым салынан. Ересектер шін бл айтпаса да тсінікті шынды. Ал, балаларды дстрлі трде арты жаманаттан ндемей сатауа тырысан. Айтпаса да тсінікті шындыты білмей скендерге оны тсіну ымбата тседі. Сол арапайым аиатты тсіну шін мен те ымбат аы тледім.

Мндай жйеде мір сріп, біра жеморлыпен айналыспау ммкін емес, оан талай мысал келтіруге болады. Барлы жадайда басшыны жеке позициясы рл ойнайды. Бізді Агенттікті мен басаранда жеморлы млде болмады, ешбір ызметкер мндай схемалара араласпады. Жеморлыпен кресті тек уана птар едім.

Мен сол кездері, 2009-жылы шенеунік бола тра, ксіби маман бола тра, адамдарды тиімді жмыс істеуге баыттай отырып, тергеу органдары да, сот та мемлекет мддесін орап, ксіби трыда млтіксіз жмыс істейді деп сеніп едім. Сондытан, зім жаын танитын адамдарды ттындап жатанда, оларды кінсіздігіне сеніп, р істе ателік боп трады деп ойлаанмын. Жауапты органдар аражігін айырып, оларды босатады деп сенгенмін. Біра, уаыт тіп жатты. Ттындаландарды брі де сотталып кетіп жатты.

Статистика агенттігі