мір – сына

Ендеше не себепті елде тиімді мемлекеттік басару алыптаспады? Себебі, брі бір адамны ырына туелді еді. Тек соны ытиярымен, не соны сенімді адамдарыны олдауымен ресурстара ол жеткізуге болатынын жртты брі білді.

Бірде кімет мшелері мен ірі бизнес кілдерін абылдап отыран лкен бір жиында Президентті: «рбіріді трмеге отырыза аламын», – деген сзі бар. Яни, мемлекет адамдарды зады зі бзуа итермелейді, сосын сол адамдарды армаа іліп ап, зіне алай ыайлы болса, солай манипуляция жасайды.

Президент кімшілігіндегі жмысыма Президент кмекшісі – Мсімов Крім Ккімжанлы жетекшілік ететін. Ол маан толытай сенетін. Оан мені сараптама жасай алуым, мселе туралы ыса жазып, наты тсіндіретінім найтын. Алайда, Президентке арнап жазатын ызметтік, сараптамалы хаттарымды мият оитын. Мндай хаттар тапсырылан жне зім біліп жазылан болып екіге блінетін. Крім Ккімжанлы жата келгенде те мият еді, сйлескенде де ыли сабырлы, салматы алпынан айнымайтын.

Ешашан оны ескерту жасаанын естімеппін. Бір кні ызыммен саябата ыдырып жрген едім. оырау шалды. Дауысы аттыра шыты: «Анара, мны не? Не жазансы? Мынаны алып тастау керек», – деді. Президентке арнап зімні бастамаммен жазылан хат еді. Хатта Президент пен Премьер-министр аппараттарыны ызметі айталанатынын жазанмын. Барлы тапсырма кіметке Президенттен баратынын, екі аппаратты біріктіріп, Вице-президент лауазымын енгізуді сынанмын. Мндай хатты жазуа болмайтынын дйсенбі кні айтса да болар еді. Жалпы хатты беру-бермеу з олындаы шаруа ой. Біра, хатты мазмны тым ауіпті крінген со маан дереу хабарласан сиятанды.

2006-жылы оны Вице-премьер етіп таайындады. Кешрым йге айтып бара жатанмын. Ол оырау шалып, айтып келуімді тінді. Мен айтып келдім. Кабинетіне кірдім. «Маан кеесші болып кел», – деді ол мен табалдырыты аттай сала. Мен келістім. Президент кімшілігінде жмыс істей бергім келмеген еді. Келесі кні жмыстарымды ткізіп кетуге зірлендім. Тстен кейін ол айтадан мені зіне шаырды. «Президент жиналыс ткізді. Сені кеесші етіп алайын деп срап едім, біра ол кімшілікте аласы деп тр», – деді.

2007-жылы ол Премьер-министр болды. Апанны соы кндері мені шаыртып алды да, жартылай салтанатты трде: «Сені Статистика агенттігіні трайымы етіп таайындаймын. арсы емессі бе?» – деп дауысы жарын шыты.

Кабинетіме оралдым. Телефон шырылдады. Президент:

– Анара, Статистика агенттігіне бары келе ме?

– Премьер: «Бару керек», – деді.

– Премьер не дегенін зім де білем. Статистикаа реформа жасау керек. Біра, бары келмесе, кімшілікте ала бер.

Содан со тура осы сраты ойып, зіне Президент кімшілігіні басшысы шаыртты. Оан Президент тапсырса керек. Себебі, Президент кімшілігіні басшысы кеткеніме уанбаса, ренжімейтінін зім аны білетінмін. Алдыы Премьер кезінде ызметтік хаттарымны кесірінен Президент кіметті сілкіп алатын. Сондай сттерде басшылы: «Кім кінлі?» – деп мселе ктермейтін.

Осылайша мен е соы мемлекеттік ызметіме келген едім.

Мскеуде оып жргенімде Ресей ылым академиясына арасты Экономика институтыны Макроэкономикалы стратегиялар орталыында жмыс істедім. Орталы басшысы еркін ойлауды олдап отыратын. Егер жаа идеясы туа алса, ол длізде тіп бара жатан адамды тотатып алып, кабинетіне кіргізіп талылайтын. Оны есігі рдайым ашы тратын. Ол кез келген ызыты таырыпты талылауа дайын болушы еді. Мен – студент, ол – ылым докторы, артынша академик бола тра талылауа, пікір алмасуа да арсы емес еді.

Шынымды айтсам, есігі ашы тран Владимир Иванович Маевскийді кабинетіне бас спай тіп кеткенім, ал оны «Ресейді алай дамытамыз?» деген классикалы таырыптаы жаа идеясыны болмай алан кезі жо. Тек 1990-жылдары бл сра: «Анара, инвестицияны айтеміз? Тсіп барады. Инвестициялы банктерді дамыту керек», – деген сыайда болатын. Келесі жолы: «Анара, отын-энергетикалы стратегияны жасайы. Газа кшеміз бе? лде бл жай ана газды зіліс пе?» – дейтін. Осылай ркез Университет бітіріп, сосын аспирантураны тмамдап, Астанаа кеткенше жаласты. Ол сапалы, рі креативті ойлай алатын. Бізге де соны йретті.

Мскеу мемлекеттік университетіні Экономика факультеті – еркін шыармашылы патшалыы еді. Екінші курс студенттеріне Ресейді дамытуды стратегиясын жасауды тапсырды – бл тапсырма тек миды дамытып оймай, ол сені мір бойы еркін ойлы болуа бейімдейді.

Бірінші курста біз лі СССР-да оыды. КПСС тарихын оыды. КПСС зіні кшбасшылы алыбынан ажырап, советтік рылым лап, артынша кллі СССР кйрегенде мен екінші курста оып жатанмын.

Экономика факультетіні кітапханасындаы Пол Самуэльсонны «Экономикс» кітабыны жалыз данасына зын-сонар кезек болатын. ндірісті нарыты экономикасын газеттерден оыды. Бізді факультетте оыан, ыдыраан республикадан келген жігіттерді брі дерлік келешекте з еліні Президенті болатындыына сенімді еді. Еркіндік пен мітті туан сті. зірге олар з еліні Президенті болан жо. Біра, біразы компания президенті болыпты.

Мен мны сол кезде аны тсінгенмін: ауымды міндет ойып, ызметкер мен шкірттерге сенім арту ажет. Сол кезде олар тау опарып, ммкін еместі ммкін етеді.

Дл осындай принциптермен жмысымды йлестіретінмін. Басшылыа келгенде де – ауымды, тиянаты міндеттер ойып, млтіксіз сенім білдіретінмін.