мір – сына

Президент кімшілігіне арасты Жйелі зерттеу орталыы

2005-жылы мені Р Президенті кімшілігіне арасты Жйелі зерттеулер орталыыны мегерушісі етіп таайындады.

2005-жылды апаны. Мен Президентпен сбаттасуа шып келдім. Президент резиденциясы – Аорда маында адамды шырып кетердей жел йыти соып тр. ркез ска сап шым келетін. Біра, жел шырып кетіп, сбаттан ап кеткенім жн болмас еді…

Президентке кірмес брын кімшілік басшысыны орынбасары обалжып, арты нрсе айтып оймас па екен деп бігерленіп транын ескертті. «Арты нрсе» дегенні не екенін зім онша тсіне оймадым. Президентті барлы сраына наты жауап бердім.

Кабинетіне кіргенімде ол кісі стел басында отыр екен. атты шаршаан, абаы атулы. Амандасты да: «Отыр!» – деді. айдан келгенімді, андай білім аланымды срады. Сосын елді жадайын талылауды бастап кеттік. Жйелі зерттеу орталыыны міндеттерін гімеледік. Сбатымыз ыры минута созылды. Кездесуді аяына таман кіл кйі ктеріліп, маан сттілік тіледі.

Жйелі зерттеу орталыында бар боланы 10 адам істейді. рбірі – з саласыны маманы. Міндетіміз – зге елдерді тжірибесін зерттеу, елдегі жадайды сараптау, сыныстар даярлау.

Сол кездегі сынысты бірі – трмысы нашар жне жас отбасылар шін арендалы баспана салу болан. Арендалы тлемі арзан, 10 жылдан кейін р отбасыны атына аударылатын жйе еді. Бны бкіл ірлерге енгізуді сынды. Мндай сыныстарды ел ішінде жзеге асыратын міндетті рылымдар жеткілікті еді. Бір ттеген-айы сыныстара кп мн берілмейтін, мн берілгендері толыанды орындала бермейтін.

Ел ішіндегі экономикалы саясатты дамыан елдермен салыстырып талдау жасаса, міндетті трде мдделер атыысы туындайды. Себебі, салыстырмалы сараптама з мдделерін атамаса, кіметті те жартысы оны ауыр абылдайды. Сараптама оларды дрыс жмыс істемей жатанын крсететіндей абылданады. Ертеде жаман хабар келетін жаушыны басын алатындай, кімет басшысы кімні басын алсам деп іздестіретін. 2005-жылы кімет басшысы – Ахметов Даниял Кенжетайлы болды. те аылез, тым ктем адам. Сондытан, Президентке жазылатын рбір сараптамалы хатымыздан со ол министрлерін жинап алып, дрсе оя беріп, ата жазалайтын.

Бір кні айтарлытай оиа болды. 2005-жылы барлы лтты компанияларды – шикізатты, коммуникациялы жне жалпы азастанны экономикасыны іргетасы саналатын біріктірілген холдингтер рылды. Холдингтер басшысыны бірі лтты компанияны басарып тран басшыны жалаысы тым оматы екенін анытайды. Соны Президент кімшілігіне хабарлайды. кімшілік басшысы Жасыбеков ділбек Рыскелділы – лтты компания басшыларыны жалаысы жніндегі крсеткіштерді сратты. Мен ол кезде леуметтік-экономикалы талдау бліміні мегерушісі едім. Біз барлы компаниялара срау салды. Брін бір кестеге жинатады та, Аордаа жібердік. Бір аптадан кейін ауіпсіздік кеесіні жиыны болатыны ескертілді. Мені стімнен арайтын басшыларды барлыы сол стте орнында болмай шыты – дейі кетіп алды ма, лде жадай солай болды ма, білмеймін. Олар лтты компания басшыларыны жалаысы туралы есеп берулері керек еді. Бір кн брын ауіпсіздік кеесіні ызметкері хабарласып, баяндаманы оитын адам жо, соны сіз оисыз деп айтты. Мен ызмет лауазымым бойынша ауіпсіздік кеесінде баяндама жасауа тиісті емес едім. Біра, баса амалым болмады. Ерте андай шу боларын ойлап, жалаы кестесі мен халыаралы тжірибе бойынша шетелде мемлекеттік компанияларды жалаысы алай жасаталатыны туралы бір параты ала салдым.

Бізді сауал екінші кезекте тран. Мен есікті сыртында ктіп трдым. Бір сааттан кейін ауіпсіздік кеесіні мжіліс залынан Денсаулы сатау министрлігіні ызметкерлері шыты. Отстік азастан облысындаы СПИД-ті таралуына байланысты министрді орнынан алды. Сол стте жаасын таайындады.

Бізді сауал мені баяндама жасауымнан басталды. Мен жалпы зынсонар баяндама жасамайтын адам едім. Ал, бл сауал баяндамасыз да тсінікті болан. лтты компания басшыларыны бір айлы жалаысы туралы кестені оып бердім. Фамилияларын атамадым. Онсыз да жйкелері тозып отыран атысушыларды итыына тигім келмеді.

Сараптамада не дедім? Жалаы тым жоары. лтты компанияларды жалаысын реттейтін нормалар жо. Дамыан елдерде жалаыны замен реттеп, директорлар кеесі таайындайды.

Мжіліс залында ыры адам отыран: ауіпсіздік кеесіні мшелері мен лтты компания басшылары. Баяндама соында екі бет аазымды бекіткен канцеляриялы тйреуіш жерге тсіп аланда зал іші шыбын ызыы естілердей млгіген тыныштыа оранды. з орныма алай жеткенімді білмеймін. Мен жріп келе жатанымды рыс-керіс басталып кеткен еді. Президент рбірін орнынан кезек-кезек трызды. Кейбірін бірден орнынан алып тастады. Мжіліс залынан бріміз моншадан шыандай малмандай су болып шыты. Мжіліс залынан шыа салысымен журналистерге арналан брифингке де мен атысуым ажет екені айтылды. Журналистер холлда камералары мен микрофондарымен дгелене тра апты. Кешке йге жеткенімде мндай жиына атысаннан бір ора тасты аударыстыран оай ма деп ойладым.

ауіпсіздік кеесіні жиыны сияты жиналыстар те кп болды. Президент жмыс істеуге, тапсырылан министрлікті дамытуа шаыратын. Одан кейін сондай рыса беріс керісті Премьер-министрлер жасайтын.