Сочинения. Том 2

13. Νυνὶ δὲ, ἐπειδὴ τὸν τρόπον αὐτῶν τῆς ἐπιπλοκῆς εἴποµεν, ἐπὶ τὰ τῶν ὀργάνων ἤδη µετέλθωµεν νοσήµατα, δεικνύντες ὅπως καὶ ταῦτα γίγνεται σύνθετα. πρῶτον δ’ ἀναµνῆσαι χρὴ τοῦ κατ’ ἀρχὰς ῥηθέντος, ὡς ἔστιν ἕτερα µὲν τῶν πρώτων σωµάτων τῶν ὁµοιοµερῶν, ἕτερα δὲ τῶν ὀργανικῶν τε καὶ συνθέτων τὰ νοσήµατα, φλεγµονὴ µὲν τῶν πρώτων, ἐξάρθρηµα δὲ τῶν ὀργανικῶν. ὅταν οὖν ἐξαρθρήσῃ τε ἅµα καὶ φλεγµήνῃ τι κῶλον, αὐτοῦ µὲν πρώτως ἐστὶ τοῦ σύµπαντος ὀργάνου νόσος ἡ ἐξάρθρησις, ἡ φλεγµονὴ δὲ οὐ πρώτως, οὐδ’ ἰδίως, ἀλλὰ κατὰ συµβεβηκός. ἐπειδὴ γὰρ ἑνὸς ἑκάστου τῶν µορίων αὐτοῦ νόσηµά ἐστιν ἡ φλεγµονὴ, κατὰ συµβεβηκὸς ἂν εἴη καὶ τοῦ σύµπαντος ὀργάνου τὸ νόσηµα. καὶ µὲν δὴ καὶ ὀφθαλµία φλεγµονὴ µέν ἐστι τοῦ ἐπιπεφυκότος ὑµένος τῷ κερατοειδεῖ, κατὰ συµβεβηκὸς δὲ τοῦ ὀφθαλµοῦ νόσηµα. συµβαίνει δέ ποτε, τοῦ κερατοειδοῦς χιτῶνος ἕλκος ἔχοντος βαθὺ, κᾄπειτα διαβρωθέντος ὅλου, προπεσεῖν µέν τι τοῦ µετ’ αὐτὸν τοῦ ῥαγοειδοῦς ὀνοµαζοµένου, παρασπασθῆναι δὲ καὶ τὴν κόρην· καὶ τούτων ἕκαστον τῶν τριῶν ὀφθαλµοῦ πάθηµα νοµίζεται. καίτοι τὸ µὲν ἑλκωθῆναί τε καὶ διαβρωθῆναι τοῦ κερατοειδοῦς ἦν µόνου, τὸ δὲ προπεσεῖν τοῦ ῥαγοειδοῦς, τὸ δὲ παρασπασθῆναι τῆς κόρης. ἀλλ’, ὡς εἴρηται, τὰ τῶν ὁµοιοµερῶν σωµάτων νοσήµατα τοῦ σύµπαντος ὀργάνου κατὰ συµβεβηκός ἐστι. καὶ τοίνυν, ἐπειδὰν µὲν ἓν ὁτιοῦν ἐξ αὐτῶν νοσῇ σύνθετον νόσηµα, τοῦ σύµπαντος ὀργάνου καὶ τοῦτο ἔσται νόσηµα κατὰ συµβεβηκός· ἐπειδὰν δὲ πλείω µὲν, ἀλλ’ ἕκαστον ἑνὶ κατέχηται νοσήµατι, σύνθετον ἂν εἴη οὕτως τὸ νόσηµα τοῦ σύµπαντος ὀργάνου. ἔστω γὰρ, εἰ τύχοι, κατὰ τὸν ὀφθαλµὸν (οὐ γὰρ ἀδύνατος ἡ ὑπόθεσις) ἅµα µὲν πτερύγιον, ἅµα δὲ ὀφθαλµία, καὶ διάβρωσις τοῦ κερατοειδοῦς, καὶ πρόπτωσις τοῦ ῥαγοειδοῦς, καί τις ἀρχὴ γενέσεως ὑποχύµατος. ὅτι µὲν οὐχἓν οὐδ’ ἁπλοῦν ἐστι τὸ νόσηµα, πρόδηλον παντί. καλέσει δ’ ὁ µέν τις αὐτὸ σύνθετον ὀφθαλµοῦ νόσον, ὁ δέ τις οὐδεµίαν σύνθετον, ἀλλὰ πολλὰ νοσήµατα ἐρεῖ κατὰ τὸν ὀφθαλµὸν ὑπάρχειν ἐν διαφόροις αὐτοῦ µέρεσι συνεστῶτα. διαφέρει δ’ οὐδὲν ὡς πρὸς τὴν τῆς θεραπευτικῆς ἐνδείξεως ποικιλίαν, ἧσπερ ἕνεκα τὰ τοιαῦτα σύµπαντα ζητοῦµεν, εἴθ’ ἓν εἴη σύνθετον, εἴτε πολλὰ µαχοµένης ἰάσεως δεόµενα. ῥηθήσεται δὲ δηλονότι περὶ αὐτῶν ἐπὶ πλέον ἐν τοῖς τῆς θεραπευτικῆς µεθόδου γράµµασιν. εἰς δὲ τὸν νῦν ἐνεστῶτα λόγον ἀπόχρη τό γε τοσοῦτον ἐνδείξασθαι καὶ δηλῶσαι, τὸ πιθανῶς ἂν ἑκατέρους δοξάζειν, τούς τε πολλὰ νοσήµατα κατὰ τὸν ὀφθαλµὸν ὑπάρχειν ὑπολαµβάνοντας, τούς τε, καθάπερ ἓν τὸ πάσχον ὄργανον, οὕτω καὶ τὸ νόσηµα ἓν εἶναι νοµίζοντας, σύνθετον δὲ, ὅταν, ὡς εἴρηται, πλείονα µόρια πεπόνθῃ κατ’ αὐτόν. ὥσπερ οὖν τῶν ἁπλῶν νοσηµάτων τὸ µὲν αὐτοῦ πρώτως ἦν νόσηµα τοῦ σύµπαντος ὀργάνου, καθάπερ τὸ ὑπόχυµα, τὸ δὲ κατὰ συµβεβηκὸς, ὡς ἡ τοῦ κερατοειδοῦς ἕλκωσις, οὕτω καὶ τῶν συνθέτων νοσηµάτων ἴδια µὲν ἔσται τοῦ σύµπαντος ὀργάνου τὰ πολλοῖς αὐτοῦ µορίοις ἅµα διοχλοῦντα, κατὰ συµβεβηκὸς δὲ τὰ καθ’ ἕν τι µόριον ἐν αὐτῷ συνιστάµενα νοσήµατα σύνθετα, καθάπερ ἡ ὀφθαλµία, φλεγµονὴ τοῦ ἐπιπεφυκότος ὑµένος ὑπάρχουσα. σύνθετον γὰρ ἐδείκνυτο πάθος ἡ φλεγµονή· προσγινοµένου δὲ ἕλκους κατὰ τὸν αὐτὸν τοῦτον ὑµένα, πολὺ µὲν ἂν οὕτω γε µᾶλλον ἐν συνθέτῳ νοσήµατι τὸ µόριον εἴη, λέγοιτο δ’ ἂν οὐδὲν ἧττον καὶ αὐτὸς ὁ σύµπας ὀφθαλµὸς ὑπὸ συνθέτου νοσήµατος ἔχεσθαι. τὰ µὲν δὴ τοιαῦτα κατὰ συµβεβηκὸς ὅλων τῶν ὀργάνων ἐστὶ νοσήµατα σύνθετα· τὰ δ’ ἐκ τοῦ πολλὰ µόρια πεπονθέναι καθ’ ἕνα χρόνον αὐτῶν τῶν ὀργάνων ἐστὶ πρώτως νοσήµατα σύνθετα, καὶ µᾶλλον εἰ καὶ τῶν κατὰ µέρος ἕκαστον τῶν ἁπλῶν µὴ κατά τι συµβεβηκὸς, ἀλλὰ πρώτως εἴη τοῦ σύµπαντος ὀργάνου νόσηµα, καθάπερ ἐν ὀφθαλµῷ πτερύγιον, ὑπόχυµα, ῥυάς. ἕκαστόν τε γὰρ τούτων ἴδιόν ἐστιν ὀφθαλµοῦ νόσηµα, καὶ πάνθ’ ἅµα γιγνόµενα σύνθετον ὀφθαλµοῦ νόσον ἰδίαν ἐργάζεται. τοιαύτῃ τις ἂν χρώµενος µεθόδῳ πάντα ἐξευρίσκοι τὰ σύνθετα νοσήµατα τῶν ὅλων ὀργάνων. ἐµοὶ δὲ ἐπεξέρχεσθαί τε καὶ συντιθέναι πάντα περιττὸν ἐδόκει. µεµαθηκώς τις γὰρ τά θ’ ἁπλᾶ νοσήµατα πάντα καὶ τὸν τρόπον αὐτῶν τῆς συνθέσεως, ἱκανὸς ἂν εἴη γυµνάζειν ἑαυτὸν ἐν τοῖς κατὰ µέρος· ὡς τό γ’ ἀναγνῶναι µόνον εἰσάπαξ, ὅσα γέγραπται κατὰ τόδε τὸ βιβλίον, οὐδὲν ὄφελος, εἰ µὴ µέλλοι τις ἐν αὐτοῖς ἐπὶ πλεῖστον γυµνάζεσθαι.

О разновидностях болезней[187]

1. Прежде всего следует рассказать о том, что именно мы называем болезнью, ведь только после этого станет понятна цель данного сочинения. Далее необходимо выяснить, сколько существует простых и первичных болезней, которые являются как бы началами для других болезней. В-третьих, следует установить количество [сложных] болезней, являющихся сочетаниями названных ранее простых болезней[188].