Сцюдзёны вырай

Я зразумеў, што выпадак не здольны злучыць нас. Даваць веру выпадку азначала ў той ці іншай ступені дапускаць, што і першы раз мы сустрэліся выпадкова, а не па наканаванасці (як лічыў я). І я распрацаваў спецаперацыю па яе пошуках. Склаў мапу з усіх прыдатных да жыцця гарадкоў Літвы і стаў выходныя за выходнымі правяраць іх па чарзе: мне пашанцавала, краіна была маленькая. Нічога. І тады я не адчуў, але зразумеў (адчуў я гэта, бадай, у першы год жыцця тут), што яе няма тут. Ні ў Вільні, ні ў Клайпедзе, ні ў Каўнасе. Яна не ў гэтай краіне. А дзе — невядома. Можа, у тым Берліне, а можа, — у тузіне гарадоў, што паселі на той сімвалічнай жэрдцы, якая вядзе з Вільні ў Берлін. Яна магла быць ва Украіне, у Польшчы, у Расеі, не, у Расеі дакладна не. Няма ніякай магчымасці даведацца пра яе месцазнаходжанне. А таму немагчыма, каб мы сустрэліся. Немагчыма. І тады я вырашыў забыцца, выкрасліць з сэрца, вымусіць пайсці з мяне. Псіхалагічна гэта было падобна да спарону. Я прыпыніў яе жыццё ўва мне і, здаецца, прыпыніў і сваё ўласнае жыццё, бо адразу зрабілася незразумела, дзеля чаго, у імя чаго…

З Астай я сустрэўся, калі замаўляў вячэру ў сваёй улюбёнай кавярнякнігарні: там не разумелі па-беларуску, і я карыстаўся ангельскай (ці гэта не цуд: карыстацца ангельскай мовай?). Толькі беларуская надавала майму роднаму маўленню анёльнасць, нябёснасць. Нідзе больш у Інгліша не было такіх узнёслых арфаэпічных канатацыяў!). Я сціскаў у далонях «Чорную кнігу» Памука: Памук апынуўся неблагім пісьменнікам, а чытанне апынулася неблагім заняткам для катавання часу (менавіта так: мае налітыя адзінотай вечары больш нагадвалі катаванне часу, чым забойства!). «Чорная кніга» вабіла мяне тэмай пошукаў каханай, і я не хачу чуць пра тое, чым скончыліся гэтыя пошукі: літаратура тым і адрозніваецца ад жыцця (і ад фільмаў), што ў ёй зрэдку здараюцца хэпі-энды, яны тут кшталту праявы дрэннага густу. Сукупнасць англамоўнага Памука ў маіх далонях ды англамоўнай замовы вячэры падштурхнула Асту да спробы англамоўнай камунікацыі, яна спытала, ду ай спік інгліш і, пачуўшы станоўчы адказ, падсекла: «Does you will to teach me better English?». Я — выключна дзеля праверкі яе моўных здольнасцяў — запытаўся, як яе завуць. Я чакаў пачуць імя, адрэагаваць ветлівай заўвагай, што яе мова і так дасканалая, і такой сцежкай вярнуцца да свайго Памука, што паспеў ужо астыць. Але яна назвалася, і я забыўся пра «Чорную кнігу». «Аста, — перапытаў я. — А хіба ёсць такое імя?». Яна пакрыўджана растлумачыла, што гэтае імя вельмі распаўсюджанае сярод скандынаваў і з’яўляецца грэцкім па паходжанні, а пра падобныя імёны ніколі не чула. Мяне не цікавіла, што яно сігніфікуе, я чуў толькі тое, што адна адзіная літара адрознівае яе ад «Насты», гэта была Наста без «Н». Яна задала некалькі моўных пытанняў, якія толькі ўскосна маглі азначаць яе цікаўнасць да граматыкі і хутчэй сведчылі пра намер гаварыць на ангельскай як такой. Запытала: «How much years has you?» («у якім я ўзросце» і нават не так: «якая колькасць гадоў мяне мае»!), я адказаў, потым былі пытанні, як мяне завуць («told me your name?») і ці ёсць у мяне дзяўчына (you have a women for a sex?). Я падзякаваў за прадэманстраваны ўзровень і пачаў расповед пра яе тыповыя памылкі, у прыватнасці, голасам ды інтанацыяй бывалага лектара падаў уводзіны ў пастаноўку пытанняў. «We go to you?» — хутка прапанавала яна, і я не адразу зразумеў, што гэта ўжо не адпрацоўка пытанняў, а даволі канкрэтная прапанова, мабыць, яна пачувалася няёмка, дэманструючы сваю скалечанную ангельскую ў публічнай прасторы. Пад акампанемент маіх тлумачэнняў таго, якія памылкі былі зробленыя ў яе запрашэнні перамясціцца да мяне, мы апынуліся на шумным праспекце ды ўпёрліся ў бясконцы аўтамабільны корак, што нагадваў шкілет дагістарычнага змея, усе косткі якога (рознакаляровыя, модныя, але падпарадкаваныя адной логіцы руху ды стаяння), цягнуліся прэч ад цэнтру, пакідаючы паміж сабой столькі міжхрыбетнай прасторы, каб яе хапіла хіба на тое, каб праскочыць аднаму чалавеку. Трэба было праходзіць пільна, бо як толькі ў галаве змея, схаванай за рогам цьмянай вулачкі ўдалечыні, пачыналіся зрухі, яны хутка распаўсюджваліся на хрыбетнік: патрэба ірваць далей перанімалася вось гэтай канкрэтна «Хондай» касцянога колеру, якая адразу ж кідалася наперад, не зважаючы на твае ногі, зневажаючы іх. Мы пераправіліся на другі бераг захопленай зміем ракі, і ў першы раз у гэтым тэксце «мы» азначала нешта іншае, акрамя нас з Настай.