Тыын былдьа?ыгар

Ыллык устун баран и?эн к?рб?т?м: матасыыкылым аттыгар, ыллык кытыытыгар, сыгынах к?ст?р. «Эс, манна маа?ын к?н?с сыгынах суо?а» дии санаатым. Онтон ?йд??н к?р??т, тыыным кылгаан, тиритэн-хорутан бардым. Хара тыа му?ур тойоно – тыатаа?ы, т?б?т?н ньылатан, бэйэтэ накыйан, миэхэ саба т??эргэ бэлэм сытар эбит. Санаабар аралдьыйан, к?рб?кк?, ыкса чуга?аан хаалбыппын. Т??рт с?ннь??х хаалбытын сиэппиттэн хостоон ылан тарбахтарым быы?ыгар – ыыраахтарбар кыбыттым. Бэйэм да ?йд??б?кк?, биир харыстаах саха бы?а?ын тииспэр ытырдым. Эмиэ то?о ытырбытым буолла, бы?а?ым кыыныгар да?аны сылдьыан с?б?. Ыксаан, ?й?м бааллан, ханнык эрэ бы?ылааннаах киинэни к?рб?пп?н ?т?г?ннэ?им буолуо. Мин диэки кыара?ас сытыы уоттаах хара?ынан кырыктаахтык к?р?-к?р? а?ыыларын килэтэн, суос бэринэн, к?хс?н т?гэ?эр кигинэйэн ырдьыгынаата. Ол туран адьыр?а миигин ы?ырар дуу, ??рэр дуу курдук, илин ата?ынан салгыны тарыйда. Аар тай?а улуу дьаалытын кытта киирсэр санаам суох. Эргийэн тумнан бараары санаммыппар кыылым туран кэллэ, часкыйа т??эн баран, аарыма бэ?и ма?ан субата кылбайыар диэри ньылбы о?уста.

Миигин кытта к??н былдьа?аары, ааппын ааттаан о?остон кэлэн, матасыыкылым аттыгар то?уйа сыппытын, дьэ онно биирдэ ?йд??т?м. Бэйэ бодобун тардынан, эр хааммын ылынан киирсэргэ бэлэм турдум, кыылым суос бэринэн часкыйа т??ээт, утары ыстанна. Уолугун ??т?н к?р??т, саабын т?л? тардан кэбистим. Кур ботуруон т?бэстэ бы?ыылаах, с?ннь????м тыатаа?ы ата?ын анныгар бур?ас гынна, адьыр?а со?уйан ку?а?ан а?айдык са?а аллайаат, хаа?а?ы бырахпыттыы тиэрэ хойуостан, т?тт?р? с??рдэ. Онтон ?й ылан, уолуйбута аа?ан, эргиллэ т?стэ да, уун-утары ыстанна. Сарсы??ы аламай к?н? иккиттэн биирбит к?рб?т дьыл?аланна. Булчут ?б?гэм хаана тардан, муус холкубар т?ст?м. А?аар атахпар тобуктаан олорон бу утары ойон и?эр хара тыа адьыр?атын к?м?г?й?н кы?аан баран чыыбыспын сыыйа тартым. Саам ?с киирбэх, хата э?иннэ. С?ннь????м тиийэн п?л гына т?сп?т?н и?иттим, кыылым ньахчас гынна. Тэйиччи ойон тиийэн, кыа?ын былдьатан, ыраас сиргэ сытынан кэбистэ. Ол сытан улам уостан, ньалбыйдар ньалбыйан, хаптайан хаалла, сири кытта сир буолла. Арай т?б?т? эрэ биллэр биллибэттик к?ст?р. Ону к?р?н тыатаа?ы сатаан са?арын итэ?эйдим. Саабын бэлэм тутан, кыылбын эргийэн матасыыкылбар тиийдим. Отууга тиийэн туохха т?бэспиппин кэпсээтим, дьонум ?уу-?аа буоллулар. Сарсыныгар убайдарбынаан саа-сэп бэлэмнэнэн тахсыбыппыт: хара тыа амырыын адьыр?ата сыппыт сиригэр у?уктубат унньуктаах у?ун уутун утуйа сытара. Туох буолан миэхэ таала кырыыланан бэйэтин былдьаппыта буолла.

Ол саас К??лэлээх Эбэ?э олус ?ч?гэйдик дуо?уйа бултаан турабыт».

Т??лээхтээ?ин

Ааспыт ?йэ б?т??тэ дойдубуттан Дьокуускай куоракка к???н киирбитим. Бэргэ?эни хабахха хаайбаккын дииллэринии, кыдьыгым батарбакка, куорат та?ыгар оптуобу?унан сылдьан кы?ынын ту?ахтыыбын. Ата?ым Б??т?р с?бэтинэн кэлин, к???л атыыла?ан, т??лээхтиир буоллум.

Былыр-былыргыттан саха?а т??лээхтиир дьону ?р? туталлара. Ыраахтаа?ы суолун – т??ээни т??лээ?инэн т?л??ллэрэ. Ки?и барыта к?нд? т??лээ?и эккирэтиспэт. Кырдьык, ки?и эрэ барыта санаммат, элбэх сыраны-сылбаны, мындыры ылар булт к?р??э буолар. То? мутук тосту то?ор тымныытыгар, тобуккар диэри то?уу хаары кэ?эн са?ылы, кии?и эккирэти?ии сыанан-арыынан а?аабат. Бу дьи?нээх эр ки?и идэтэ, олус к??стээх абыла?наах эбит, ?йг?н-санаа?ын к?ст?бэт ситиминэн б??с-б?т?нн?? бэйэтигэр хам баайар. Т??? да?аны киэ?э кыайан са?арбат буола сылайан, сииккэ-сиэлэн, хаарга-хааман эстэн-быстан кэлэн утуйан баран, сарсыарда эрдэ у?уктаат ойон туран «ба?ар Баай барыылаах Байанай б?г?н мичик гынаарай» дии санаан, син биир хара тыа?а тахса тура?ын.

?г?с ки?и кы?ы??ы айыл?а кэрэтин, тыа чэбдик салгынын, к???л-босхо сылдьары билбэт. Бу орто дойдуга туох барыта к???лгэ тарды?ар. Сирдээ?и к???л диэн тугун дьи?нээх булчут эрэ билэр.

Дьи?инэн, т??лээх тириитин сыаната сыраны-сылбаны боруостаабатын да и?ин, булт абыла?ар билиэн барбыт ки?и сиэринэн, к?н аайы то?ору-хатары аахсыбакка бара?ын. Улуу тириэньэр Б?т?р??б?с тустуу абыла?ар у?уйбутун курдук, булт абыла?ар а?ам у?уйан, к?н аайы сибиэ?эй салгыны т??спэр толору э?ирийэн, то?уу хаары кэ?эн, туос сатыы то?уурдарбын к?р?б?н.

Мин саха ки?итин сиэринэн т??л?-бити итэ?эйэбин. О?о эрдэхпиттэн бары булчуттар курдук, т??лбэр бултуубун. Дьэ т??л диэн дьикти, ки?и ?й?гэр баппат.

Атын эйгэ баарын улуу эмчити Гурий Уйбаанабы?ы кытта чугастык билсэн баран итэ?эйбитим. Кини Хатас арыытыгар с?тэрбит са?ылбын Бээрийэ?э олорон хапкааны со?он хайдах айаннаабытын, ханна баарын этэн биэрбитэ. Былырыын матасыыкылынан Болто?оттон Бээрийэ?э айанныы сатаабыппын икки ый буолан баран бэйэбэр кэпсээбитэ.

«Ити Танда ба?ыгар киириигэ суол ха?ас ?тт?гэр ма?ан туох турарый?» – диэн со?уппута.

Икки ый анараа ?тт?гэр буспут хап-хара моонньо?ону ?ргээри тохтообут массыынаны хайдах к?рд?? Ол массыына 4—5 чаа?ынан барда?а дии. Боро?он о?онньорун к?р??лэрэ ки?ини салыннараллар, со?уталлар-?м?рдэллэр.