Тыын былдьа?ыгар

Аар айыл?а на?аа да кэрэ, улуу да буолар эбит. Адаардаах ар?астаах таас Дьаа?ы хайалара хас м?л?й??н сыл турбуттара буолуой? Икки атахтаах, иннинэн сирэйдээх т??? да ??рэхтэнэн бэрдимсийбитин, т?р??б?т ийэ айыл?аны аанньа ахтыбакка дьаабыламмытын и?ин, бу орто туруу бараан дойдуга кэлэн аа?ар ыалдьыт, хонон аа?ар хоно?о буоллахпыт. Икки атахтаахтар к?н тура-тура таптаабыппытынан айбардаан, ааргытык дьа?анан, бэйэбит олорор мутукпутун кэрдэр сыаллаахпыт-соруктаахпыт.

Иччитэх улуу хайалар быыстарыгар то?о сытан анаардахпына, икки атахтаах ки?и диэн бу улуу аар айыл?а?а хаар биир кыырпа?а эбит. Аламай к?н к??скэ тыктын, хахсаат тыал т?ст?н – с?тэн-симэлийэн хаала?ын.

Улуу Дьаа?ы аты?ырыы к?рб?т?. Сиэри-туому туту?ар ки?ини ара?аччылыыр, б??бэйдиир эбит. Сорох к?н сыыстаран, чараастык та?нан бардахха халлаан л??к?рэн былыты а?алан хаар т??эрэр, бытар?ан тымныы имийэн, то?муппун а?арар. ???эттэн ким эрэ к?р?-харайа, харыстыы сылдьарын этим-сииним сэрэйэр. Сымыйа дьэргэлгэни эккирэтэн, доруобуйабын алларыппыт ки?ини Дьаа?ы хайалара эмтээбиттэрэ, ону аа?ан суруйар кыдьыкка сы?ыарбыттара. Дьаа?ыга барыахпар диэри сурук да суруйбат ки?и, сурук ?лэтинэн куудьуйан7 тиигинээн турдум. Ба?ар, сиэри-туому, булт ?гэ?ин, айыл?аны харыстыыр ту?унан хайа иччитэ соруйан суруйтараары дьээбэлээбитэ буолуо. Биэс уон сааспар диэри тустар эрэ кыдьыктаах ки?ини тосту уларыппыта.

Ыалдьан нэ?ииччэ салла?наан кэлбит ки?и, с??рбэччэ куоба?ы с?гэн, с??рэ сылдьар буолбутум.

Хайа иччитэ киирэ сылдьыбыт киэ?этигэр, ким-туох ки?и кэлбитин к?р?н та?ыста?а. Онно с?б?лээн атарахсыппакка бэйэ ки?итэ, сиэри-туому, булт ?гэ?ин туту?ар, ???к эбит диэн к?р?н-харайан, ?й??н-убаан этэ??э сырытыннаран ?лг?мн?к бултатта. ??тээ??э со?ото?ун туох эмэ буоллахха ытаа да ыллаа, арба?астаах да абырыа суо?а. Аар тай?а ба?ыгар ким кэлэн быы?ыай?

Дьэ итинник, айыл?а?а эмтэнэн Баай Байанай ?лг?мн?к бэрсэн, эбиитин суруйар ?лэ?э сыстан, то?он-хатан, хатарыллан, этэ??э сылдьан турабын. Э?иилигэр эмиэ амта?ыйан, Дьаа?ы Эбэ хоту??а бултаабытым, ол бэйэтэ туспа кэпсээн. Билигини сымыйа дьэргэлгэни эккирэтэрбин тохтотон, доруобуйабын тупсараары, чэбдигирдээри к?н аайы то?уу хаары тиритэ-хорута кэ?эбин.

Л?к?ч??н К??лэлээ?эр

Биир ?т?? саас Л?к?ч??н К??лэлээ?эр куска бултуу сытабыт. Эбэ быйыл ырбыыламмакка ортотунан сайан, кус к??л ортотугар т??эр. Киэ?э, сарсыарда кус к?т?р кэмигэр кыралаан ытабыт. Сандал саас кэлэн, айыл?а у?уктан, ки?и эрэ с?ргэтэ к?т???лл??х курдук. Ханна эрэ от быы?ыгар к??х т?б?л??х атыыр к???н ты?ытыгар бэрдимсийэн кэ?иэ?ирбит суон куола?ынан маатыр?ыыр, чыркымай ???энэн эрийэ-буруйа к?т?н и?эн чурустуур, сиэдэрэй ??н??х мороду бокуойа суох, кимтэн эрэ ?р???сп?тт??, мин а?айбын диэн уруттуур. Эбэни эргийэ к?т?н, моонньо?оннор д?р?н-д?р?н са?арсаллар, сотору-сотору хаастар айманан аа?аллар, хара тыа?а куртуйах ??р?н мунньан охсон кулдьугуруур, ханна эрэ хабдьы бэбээрэр.

Ити барыта, т??н? бы?а т??? да тары сиэбит ыт курдук то?он бабыгырыы олордоххо, кэрэ иэйии буолан с?рэххэ-быарга сылаанньыйа киирэр. Сааскы айыл?а кэрэ дь???й??т?н истэ олордоххо т??н биллибэккэ аа?ар, онно эбии сотору-сотору чыркымайдар обургулар сирэйгин бы?а охсо сы?ан аа?аллар, ону сыы?а-халты ытан хаала?ын. Итинник т??н?н кус то?уйабыт, к?н???н сири-уоту к?р? таарыйа уу кэрийэбит. Баай Байанай кыралаан бэрсэр.

Соро?ор ыалларбыт билсэ кэлээччилэр. Биирдэ, эбиэт са?ана, ыалбыт Куочукка кэллэ. ?гэс бы?ыытынан чэйдии-чэйдии булт-алт ту?унан кэпсэттибит. Ол олорон манныгы сэ?эргээтэ:

«Би?иги урут, сопхуос са?ана, к???н Баппа?аайы уонна К??к?с ?рэхтэр холбо?ор сирдэригэр Самахха оттообуппут. Ол оттуу сылдьан, харабыт б?тэн, миигин матасыыкылынан бултата ыыттылар. Тыа са?атыгар тохтоон тэйиччи баар элгээ??э, ба?ар туох эмэ суол-иис баара буолуо диэн, к?р? бардым. То? к??с бысты?а хаампытым кэннэ, арай иннибэр икки таба и?эр. Мин суон бэс кэннигэр са?ан хааллым. Кыылларым аа-дьуо чуга?аан баран, сыппын ылан таныыларын тардыр?ата-тардыр?ата, тула к?р?н, сиэгиргээн, олоору?наатылар.

Икки уостаах доруоп саабын аргыый ылан, биир улаханын саам сыалыгар киллэрэн баран, чыыбыспын сыыйа тартым. Онуоха саам уот биэрбэккэ чап гына т?стэ. Кыылларым сэргэхтэрэ с?рдээх, ойон хааллылар. Иккис уоспунан ыттым да хантан табыахпыный, суох буолла?а. Ол туран «бу биир уостаах саанан ханна баран тугу бултаары, адьыр?а суола элбэх, аны ки?ини былдьыа?а» дии санаатым, онон ?т?хп?н быстым. Борук-сорук буолуута тимир к?л?б?р кэллим.