Час Вогненнага Птушкалова

Кожны, пра каго Бася думала, паўставаў перад вачыма, крывіў вусны ў пагардлівай усмешцы нявыкрытага ліхадзея. Нікому нельга давяраць. Ды ці дадуць рады Вікця з Басяй без дапамогі? Тым больш калі кожная ідзе сваім шляхам.

Бася скалатнулася ад самоты, як ад халоднай плыні ветру. Яна збілася з падліку, колькі дзён ні з кім не перакідвалася болей чым двума словамі. Без Анэлі ёй няма тут жыцця. І Уладзь пазбягае сустрэч. Цені па кутах пакоя варушыліся, раслі, рабіліся Анэлямі, потым Вогненнымі Птушкаловамі, потым князямі, рассыпаліся на мноства пылінак, зноў варушыліся, раслі…

Накінуўшы на плечы шаль, Бася выбегла з хаты.

Зазірні з іншага боку

Вуліца тут і там мігцела ліхтарамі і паходнямі. Людзі не хацелі пускаць ноч у паселішча. Ці то баяліся знікненняў і нападаў, ці то вольнасцей, на якія штурхалі іх цемра і натоўп. Бася мусіла адшукаць Уладзя. Апошнія дні ён, калі трапляўся на вочы, абыходзіў яе за мноства крокаў. А калі яна лавіла яго за рукаво, прымушаючы спыніцца хоць на імгненне, адгаворваўся тэрміновымі справамі. Падышоўшы да яго хаты, перадумала: каб хацеў пабачыцца, знайшоў бы хоць хвіліну, хоць рукой здалёк памахаў бы. Можа, запозняя крыўда за Анэлю абудзілася ў ім?

– Усім разысціся па хатах. Загад гетмана Казіміра, – загучала па паселішчы.

Воі, пагрымваючы жалезам, праходзілі па галоўнай вуліцы, зазіралі за куты хат і заварочвалі пасялян, якія рушылі па сваіх справах. З загадам былі згодныя не ўсе: некаторыя ўпарта працягвалі шлях. Людзі Казіміра не саромеліся карыстацца сілай. А то і зброяй – праўда, толькі для застрашвання: хапалі людзей пад рукі і пяшчотным выспяткам накіроўвалі ў патрэбным напрамку.

Бася, замест таго каб ціхенька патрусіць дахаты, схавалася чамусьці за куст адкрасавалага язміну, што рос ля адной з пуняў. Па дарозе насустрач ёй і кусту ішлі два воі, азіраючыся ў пошуках непаслухмяных пасялян. Ля язміну адзін з іх спыніўся. Праз пару крокаў стаў і другі. У Басі сцяліся сэрца і страўнік: відаць, светлы шаль выдаў яе ў цемры.

Той, што спыніўся пазней, круціў галавой.

– Што такое? – запытаўся ён.

– Шкада, што язмін не квітнее ўсё лета, – скрушным басам прашаптаў яго сябар.

Калі воі мінулі, Бася прыпусціла да ратушы. Вікторыя мусіць спыніць Казіміра.

Наверсе, над лесвіцай, чуліся таропкія крокі. Не ведаючы навошта, дзяўчына схавалася за прыступкамі. Схованка была ненадзейная: у буйныя шчыліны любы, хто глядзіць пад ногі, заўважыў бы белы шаль, які Бася так і не скінула.

Вікця не бачыла нічога. Яна падбегла да сцяны, што насупраць лесвіцы, націснула на два камяні – злева і справа, навалілася на мур усім целам, і кавалак яго павярнуўся, адкрыўшы праход у цемру. Правіцелька нырнула туды. Счакаўшы колькі хвілін у разгубленасці, Бася зрабіла тое самае.

Абрысаў у праходзе бачна не было. Толькі чарната з усіх бакоў. Ногі намацалі прыступкі, небяспечна вузкія і вострыя. Бася хацела абаперціся на сцяну рукой, каб не зваліцца, але агідныя камяні, пакрытыя сліззю, адбілі жаданне. Праз дзясятак крокаў Бася засумнявалася, ці не стала яна сама чарнатой: уласных рук не было відаць. Вочы не ўлоўлівалі ні кроплі святла. Ні крокаў Вікці, ні сваіх не чутно. Цішыня і цемра насоўваліся, хапалі за горла, ціснулі на вочы, душылі звонку і распіралі знутры. Вільготны холад хвалямі ішоў ад сцен і прымушаў увесь час скаланацца. Бася парывалася вярнуцца, але не была пэўная, што ў бясконцай чарнаце знойдзе, куды вяртацца. Паветра таксама кудысьці знікла, кожны наступны крок даваўся ўсё цяжэй. Ну чаму б Вікторыі не ўзяць з сабой паходню ці хаця б свечку?

Калі Бася вырашыла, што яна – кропка розуму ў сусветнай пустэчы, а ўсё, што было з ёй да гэтага, толькі прымроілася, наперадзе з’явілася пляма, крыху святлейшая за чарнату. Калі пляма вырасла праз некалькі крокаў, дзяўчына пераканалася, што гэта выйсце. Лаз вывеў яе на волю праз стромкі адхон прыгорка.

У начным лесе было нечакана светла, хоць месяц ледзьледзь вызіраў з-за хмар. Паселішча не было ні відаць, ні чуваць. Вікця – чорная пляма ў прагалах паміж дрэвамі – рушыла да Хітрай ракі.

Спусціўшыся да вады, правіцелька села ў човен і паплыла ў бок сталіцы. Бася схавалася за дрэва. На тым беразе Вікторыю чакалі. Доўгі сілуэт у плашчы асцярожна, не дакранаючыся да вады, выцягнуў з ракі човен. Вікторыя выйсці не спяшалася, але сустракаты настойліва працягнуў ёй руку. Памарудзіўшы імгненне, яна падала далонь і ступіла на бераг.

Бася да болю ў вачах узіралася ў постаць у плашчы і ніяк не магла зразумець, хаваецца ў ім пасялянін ці гарадскі. Чалавек стаў бокам і нахіліў галаву, запрашаючы. Вікторыя азірнулася, як у пошуку дапамогі. Не заўважыўшы ніякага знака Лёсу, рушыла за плашчом.

На Басю наваліліся стома, санлівасць і крыўда. Ішла да Вікторыі, каб дапамагчы, а тая нават даверам не ўзнагародзіла. Вядзе свае таемныя гульні, а потым правальваецца і просіць дапамогі. Ставіць пад пагрозу ўсіх, абураецца, што ёй не давяраюць. Пэўна, пайшла па грошы, паабяцаныя Казіміру. Дарма яна так лёгка пагадзілася, не дасць ёй новы гетман спакою і дапамагчы не зможа.