Дзённік суддзі Верасаўца

— А што ж, маўчаць не буду. Хопіць! — I тут жа зноў звярнуўся да мяне: — Вы, грамадзянін суддзя, віну на нас не звальвайце. Грамадскасць… Я не бачыў, каб цвярозы чалавек буяніў. Вось п’яныя — хуліганяць. А каб напіцца — ім усе ўмовы. Вунь яна — забягайлаўка. 3 прахадной — і туды! Некаторыя, не сакрэт, з зарплаты так і робяць. За вуглом такая ж другая. А ў горадзе колькі іх! Дык хто ж тады, выходзіць, вінаваты? Мы з Сямёнам? Трэба, таварыш суддзя, забягайлаўкі на злом. Дома хай каўтне, калі закарціць катораму.— Прышчэп гаварыў такім голасам, быццам прапаноўваў рэцэпт ад усіх бед і няшчасцяў.— Правільна я кажу, Сямён?

— Вядома,— Сямён ахвотна кіўнуў галавой.

Тут, на судзе па справе Сарачынскага, Якаў Прышчэп і Сямён таксама сядзелі побач.

— Чаму вы, грамадзянін Прышчэп, выкрыкваеце, парушаеце парадак у судзе? — пастукаў я алоўкам па стале.

— Вінаваты, грамадзянін суддзя, устрымаюся.

— Ну, табе ж вядома, што матэрыялы былі якасныя, аналіз пацвердзіў. Каго ты хочаш абдурыць? — зноў загаварыў Ермакоў.— Правароніў, недагледзеў — так трэба і сказаць. Мы чакаем ад цябе шчырасці.

— Сказаў — невінаваты. А што аналіз — дык жа лабаранты напішуць, як дырэктар захоча. Ім што?

— Ты разумееш, што гаворыш? — Вочы Ермакова пацямнелі.— Ты ж зневажаеш…

— Нічога, перазімуюць,— Сарачынскі ўхмыльнуўся.

— Не магу ўстрымацца, грамадзянін суддзя, дайце слова,— падхапіўся з лаўкі Прышчэп.— Па завуголлю не люблю гаварыць. Тут скажу.— Яго прыгорбленыя плечы падняліся.

Па зале пракацілася хваля прыглушанага гоману. Трывога і непрыхільнасць, што чуліся ў ім, прымусілі Сарачынскага насцярожыцца.

«На лузе тады ты сказаў, што сумняваешся ў судзейскай аб’ектыўнасці. Дык слухай праўду ад сваіх таварышаў»,— падумаў я.

— Камбінат даў табе, Сарачынскі, вунь што! — Прышчэп аж тузануўся ўвесь.— Рамяство ў руках маеш, тэхнікум завочна асільваеш, а што вытвараеш? Дзе твая сур’ёзнасць?

Сарачынскі перасмыкваў вуснамі, крывіў пагардліва рот.

— Мы з Сямёнам, і ў канкрэтнасці я асабліва, адносімся да твайго казлаварэння і да гэтых вось нягодных паводзін адмоўна. Правільна, Сямён, я кажу?

Сямён засоп, згодна адгукнуўся:

— Не разумею я гэтага Сарачынскага. Кніжкі чытае, па шашках майстар, а адсталы.

Нізаўся гоман. 3 усіх бакоў пачулася:

— Калі б ты купіў шафу ў магазіне, а праз тыдзень фанера расклеілася — як бы ты ўсхадзіўся?

— Маўчыш? 3 дзяржавы, калі што патрабаваць — на поўны голас, а адказ трымаць — анямеў!

— Упарты, як бык!

— Дзе сумленне тваё, Сарачынскі! Цябе народ пытае, адказвай!

— Аштрафаваць казлятніка! — перакрыў гамонку раскацісты бас.— I справе канец. Хай ведае!

Я не стаў стрымліваць людзей: хай паслухае.

Сарачынскі раптам ускочыў, развёў рукамі:

— Што вам усім ад мяне трэба?

— Чалавекам будзь!..

Ён нейкі момант стаяў, потым правёў пакамечанай моднай кепкай па ўспацелым ілбе і рвануўся да выхада. Штурхаўся локцямі і ні на кога не глядзеў.

— Бач, не вытрымаў, уцякае…

— Усё роўна нікуды не дзенецца, хай бяжыць.

Дзіўна, але ў зале адразу пацішэла. Многія павярнуліся да таго, хто сказаў гэтыя словы.

А сказаў іх Антон Шаршнёў:

— Да нас прыйдзе. Мы ж, людзі, усюды…

Невысокі каржакаваты Шаршнёў — ціхмяны, негаваркі. Але на камбінаце яго ведаў кожны. За яго рупнасць, за працу. На камбінат ён прыйшоў адразу пасля вайны. За ўвесь час з той пары мала хто чуў, каб ён на сходзе выступіў ці так у якую гаману кідаўся. Мужчыны іншы раз добразычліва жартавалі: «3 Цябе, Антон, словы ляцяць, як кулі з аўтамата». Але яго даверлівая светлая ўсмешка адразу нішчыла любую кплівасць. Не кідаў Шаршнёў словы на вецер — бо ў кожным з іх былі думка, пачуццё.

Сарачынскі на парозе спыніўся, быццам хацеў перадумаць. Ды ўсё ж не перадумаў.

Шаршнёў паглядзеў у акно.

— Так што нікому іншаму — нам наглядаць цяпер за ім трэба, калі мы ўсюды.

Разбор справы закончылі без Сарачынскага. Дапыталі сведак. Як жа можна даводзіць, што былі няякасныя матэрыялы, калі з такіх, з аднаго склада ўзятых, і да таго здарэння і пасля варылі смалу вышэйшых гатункаў! Сведкі таксама пацвердзілі, што Сарачынскі спаў у час дзяжурства. Суд прысудзіў з яго пяцьдзесят рублёў.

Горад наш — невялікі. На яго вуліцах часта ўбачыш знаёмага. Не адзін раз пасля суда даводзілася мне і з Сарачынскім сустракацца. Ён заўсёды здалёк, убачыўшы мяне, панура апускаў галаву, пераходзіў на другі бок вуліцы.

А аднойчы адбылася сустрэча, якой я, сам таго не ўсведамляючы, вельмі жадаў. 3 Антонам Шаршнёвым. Была ў Шаршнёва тая сіла, якая робіць чалавека па-свойму прывабным: добрая ўпартая патрабавальнасць і глыбокая клопатнасць пра людзей.

Да гарадскога Дома культуры сыходзіліся з усіх канцоў. Там мелася адбыцца раённая партыйная канферэнцыя. Шаршнёў, ступіўшы ў прасторны вестыбюль, павярнуў да мяне галаву якраз у той момант, як я паглядзеў на яго. Прывіталіся, і ў мяне адразу ўзнікла адчуванне, быццам толькі ён мне і трэба быў. Спыніліся, перакінуліся словамі.

Я не пытаў у яго пра Сарачынскага, але ён, відаць, прачытаў гэтае пытанне ў маім поглядзе і загаварыў першы. Расказваў доўга, з падрабязнасцямі.