Дзённік суддзі Верасаўца

Шмат пасля таго суда пачуў Сарачынскі папрокаў ад рабочых: «бракароб», «баязлівец», прызнацца ў сваёй віноўнасці пабаяўся — духу не хапіла. «Збег. А куды дзенешся ад людзей? З’ехаў бы — усё роўна нідзе літасці не было б, калі спаць на рабоце, калі не разам з усімі ісці…» Папрокі ён не толькі ў словах чуў — бачыў у пільных прыглядках, на суровых засяроджаных тварах. Але хадзіў з незалежным выглядам, быццам і не звяртаў ні на што ўвагі.

Аднаго разу, калі ў абедзенны перапынак людзі сабраліся на перакур, ён таропка падышоў да іх. Пастаяў, памуляўся. Адышоў, зноў вярнуўся.

— Няўжо я, хлопцы, сапраўды так дапёк вам тым «казлом»? — выдыхнуў ён голасам, у якім нібы нешта напялася. Насунуў шапку на вочы…

…Цяпер зноў сустрэча з Сарачынскім. Цяпер, калі мы прывіталіся, я прыгледзеўся да яго. Нейкі ўзнёслы настрой паклаў на яго твар свой водсвет, даў адметнасці рысам. Хлопец не апусціў галаву, не адвярнуўся. Прыгладзіў валасы, прапускаючы іх, як Якаў Прышчэп, скрозь растапыраныя пальцы, і панёс сваю белазубую ўсмешку, загубіўся сярод прахожых. А я падумаў: чаму ён вясёлы — ад адчування яснасці раніцы ці ад якой сваёй, аднаму яму вядомай радасці? Значыць, добра чалавеку, калі весела ўсміхаецца.

СУСТРЭЧА У АЎТОБУСЕ

На зыходзе рабочага дня, калі прыём грамадзян закончыўся і ў судзе пацішэла, я ўзяўся разглядваць карэспандэнцыю: дырэктывы, інструкцыі міністэрства юстыцыі, заявы, якія прынесла судовая пошта. Сярод папер розных памераў і фармату быў невялікі, спісаны дробным почыркам аркуш — заява работніцы метызнага завода Клянковай. Я прачытаў заяву, у ніжнім кутку, дзе не было тэксту, напісаў рэзалюцыю: «Завесці грамадзянскую справу», адклаў аркуш. Узяў тоўстую папку з надпісам: «Крымінальная справа», раскрыў яе. Доўга разглядваў фотаздымкі аўтамашыны, якая перакулілася пад адхон шашы, прачытаў заключэнне тэхнічнага эксперта. Але мне рупіла штосьці незразумелае, звязанае са скаргай Клянковай. Я, адклаўшы крымінальную справу, зноў узяў яе заяву.

Жанчына пісала, што яна працавала касірам заводскай лазні і яе незаконна звольнілі з работы. Пакрытыкавала дырэктара завода, ён і звольніў. А ў загадзе напісаў, што яна зрабіла прагул без уважлівай прычыны.

Дырэктара завода Гапоненку ў горадзе добра ведалі і паважалі. Энергічны кіраўнік, таленавіты гаспадарнік. Што датычыцца мяне, дык я з ім нават крыху сябраваў. Разоў колькі ў выхадны дзень мы разам ездзілі на рыбалку.

«Няўжо Гапоненка здольны на такое? — падумаў я.— Няўжо ў выпадку з Клянковай сапраўды была расправа за крытыку?» I прыгадаў нядаўні выпадак. Грамадзянін таксама скардзіўся, што яго за крытыку звольнілі. Абураўся, патрабаваў сурова пакараць віноўнікаў. Аднак пасля высветлілася, што ён злосна парушаў працоўную дысцыпліну. Зробіць прагул, а як толькі дырэктар накладзе на яго спагнанне, крычыць:

«Во так яна, крытыка — выходзіць бокам!» Успомніўшы гэта, я падумаў: «А што, калі і тут такое?» I вырашыў: пазваню Івану Ігнатавічу, спытаю.

Пачуўшы ў трубцы мой голас, Гапоненка жартам усклікнуў, што ён дык ужо і зачакаўся гэтага званка, бо даўно ў яго не было прыемнай гаворкі са мною. Відаць, ён спачатку падумаў, што я на рыбалку буду набівацца. А калі даведаўся, у чым справа, ускіпеў:

— Ды як яна можа! Павінен ты ведаць, даражэнькі, што гэтая грамадзянка робіць прагулы. Так-так, прагулы. Яна ашуквае суд.

Ашуквае ці не ашуквае, але ж гэта вырашаецца судом калегіяльна на адкрытым пасяджэнні. Я назначыў справу на судовы разгляд.

Для ўдзелу ў разглядзе яе дырэктар прыслаў у суд начальніка аддзела кадраў Бабчанка. Чалавек гэты, тоўсты, жвавы, то жмурыўся, як ад сонца, то хітравата ўсміхаўся і раз-пораз неяк шматзначна круціў галавой. Даючы сваё тлумачэнне, ён заявіў, што Клянкова сапраўды крытыкавала дырэктара, але ж пры чым тут што! Гэта ж як атрымліваецца: выступіў на сходзе, кіўнуў на начальства, дык і вытварай потым што хочаш? Хай толькі крануць — каравул, помсцяць! Так? Не, парушыў — атрымлівай па заслугах.

Бабчанок, скарастрэльна выпусціўшы абойму слоў, паправіў свой пярэсты гальштук, сцепануў плячом, быццам скінуў з сябе штосьці лішняе, непатрэбнае, ступіў да судзейскага стала.

— Гэта вось — важны для справы дакумент.— Ён падаў мне гладкі белы аркуш, запоўнены машынапісным тэкстам — загад Гапоненкі аб скарачэнні штатаў у сувязі са змяншэннем фонду заработнай платы. Па гэтаму загаду пасада касіра лазні была ліквідавана.

Я спытаў у яго:

— Дык хто ж будзе білеты прадаваць?

— Электраманцёр. Яго абавязалі ў парадку ўшчыльнення рабочага дня,— бойка адказаў Бабчанок і дадаў: — А калі Клянкова хоча, няхай ідзе прыбіральшчыцай. Месца ёсць.

— А хто так прыдумаў — вы?

Штосьці ў тоне, якім я задаў гэтае пытанне, відаць, устрывожыла Бабчанка, і ён насцярожана адказаў:

— Чаму я? Іван Ігнатавіч так загадаў.

— Загадчыка лазні таксама звольнілі з работы ці не? — Я пільна паглядзеў на начальніка аддзела кадраў. Той вытрымаў мой погляд, не міргнуўшы вокам.

— Ён у нас не прагулыпчык.